Strijkijzer

Een stoomstrijkijzer

Een strijkplank

Strijkzool van een stoomstrijkijzer

Een strijkijzer of strijkbout is een huishoudelijk gereedschap dat gebruikt wordt om textiel glad te strijken na het drogen. Het strijken heeft niet alleen een functie voor het mooi maken van textiel, maar het bevordert ook de hygiëne, doordat bacteriën door de grote hitte gedood worden. Dit is bijvoorbeeld zinvol voor zakdoeken, theedoeken en handdoeken.

[bewerk] Strijken

Het woord ijzer refereert aan de eerste strijkbouten, die van ijzer gemaakt waren.

Strijken gebeurt over het algemeen op een strijkplank, die ongeveer 1,5 m lang is, en in hoogte verstelbaar is. Op de strijkplank wordt een doek bevestigd, het tijk. Een doek met metalen reflecterend oppervlak is effectief om de warmte van de strijkbout te reflecteren naar het te strijken voorwerp.

Strijken werkt door het losmaken van de verbindingen tussen lange polymeerketens in de vezels van het materiaal. Als de moleculen heet zijn, worden de vezels uitgestrekt door het gewicht van het strijkijzer. Als ze afkoelen behouden ze deze vorm. Sommige textielsoorten, zoals katoen, worden beter gestreken als er water toegevoegd wordt om de intermoleculaire verbindingen los te maken. Moderne stoffen (ontwikkeld vanaf halverwege de twintigste eeuw) hoeven minder heet en met minder gewicht gestreken te worden dan bijvoorbeeld katoen of linnen. Verder bestaan er strijkvrije versies, bijvoorbeeld dunne katoensoorten voor overhemden.

Door het wasgoed buiten, in de wind, te laten drogen, verloopt het strijken makkelijker dan als de was binnen droogt. Een soortgelijke functie heeft de toepassing van een wasverzachter.

[bewerk] Strijken met stoom

Zoals gezegd kan het strijken van bepaalde stoffen worden vergemakkelijkt door wat water toe te voegen. Moderne strijkijzers zijn vrijwel zonder uitzondering stoomstrijkijzers, die met water worden gevuld, dat tijdens het strijken als stoom via gaatjes in de strijkzool op de kleding wordt gespoten. Om verkalking te voorkomen, kan het beste gedestilleerd water worden gebruikt. Dit kan zelf gemaakt worden door het water uit de condensdroger door een koffiefilter te gieten (om de stofdeeltjes eruit te filteren).

Er bestaan ook stoomstrijkijzers die een aparte stoomproducerende bak hebben. De stoom wordt dan via een flexibele buis naar het strijkijzer geleid als er op de stoomknop gedrukt wordt. Oudere modellen moeten eerst afkoelen voor er kan bijgevuld worden met (gewoon kraan-)water.

[bewerk] Veiligheid

Het strijkoppervlak van een strijkijzer wordt bijzonder heet. Het is dus zaak om het strijkijzer niet lang stil te laten staan op het textiel, want dit zal onherroepelijk en onherstelbaar verbranden. De strijkplank heeft een speciaal metalen rek, het treefje, om het strijkijzer neer te zetten, en na gebruik ook te laten afkoelen. Strijkijzers veroorzaken veel brandwonden, en zeker kinderen moeten buiten bereik gehouden worden van een hete strijkbout. Een ander punt van mogelijke ongevallen is een versleten snoer. Vooral oudere strijkijzers bezitten isolatie die met de tijd is vergaan, waardoor de stroomdraden bloot kunnen komen te liggen. Vervang of repareer het snoer niet zelf; strijkijzersnoeren zijn uit speciaal brandveilig materiaal vervaardigd.

[bewerk] Geschiedenis

Het eerste strijkijzer dateert uit de Ming-dynastie en werd in 1832 opgegraven in Mesopotamië in het stroomgebied van de Eufraat. Pas in 1913 werd duidelijk dat het destijds opgegraven porseleinen 'vaasje' een strijkijzer betrof. Een huisvrouw die toevallig op de Parijse academie op bezoek was herkende het voorwerp als zodanig.

Latere strijkijzers bestonden uit gietijzeren ijzers die met hete kolen gevuld werden en later door met heet water gevulde op elektriciteit werkende exemplaren. Tegenwoordig (2006) zijn alle strijkijzers elektrisch en de verwachting is dat binnen drie jaar de eerste draadloze strijkijzers op de markt zullen komen die energie verkrijgen via magnetische velden die ook andere klein-huishoudelijke apparatuur van energie voorzien.