Sporenzakje

Een sporenzakje (Latijn: Ascus, van het Griekse askos, zak; meervoud asci) is een sporendragend doosje bij bepaalde schimmels (Ascomyceten).

Een sporenzakje is een membraamachtige, vaak klavervormige structuur waarin meestal acht haploïde ascosporen door seksuele reproductie (mitose) van ascomyceten worden gevormd.

Asci worden in laboratoria gebruikt voor het bestuderen van het proces van meiose.

[bewerk] Indeling Ascomyceten naar ascus

Bij de indeling van de Ascomyceten speelt de vorm van de ascus een rol. Er worden vier typen asci onderscheiden:

• unitunicaat-operculaat. Dit is een ascus met een enkele wand en een ingebouwd "deksel", het operculum, met een ingebouwde zwakke plek, dat na het rijp worden van de sporen openbreekt, waardoor de sporen vrijkomen. Unitunicate-operculate asci komen alleen in apotheciën voor, zoals bij de gewone morielje.
• unitunicaat-inoperculaat. Dit is een ascus met een enkele wand zonder een ingebouwd "deksel". In plaats daarvan zit er een elastische ring dat als een drukventiel werkt. Bij rijpe sporen gaat de ring voor korte tijd open, waardoor de sporen eruit schieten. Dit type asci komt zowel voor bij apotheciën als bij peritheciën, zoals bij Hypomyces chrysospermus.
• bitunicaat. Dit is een ascus met een dubbele wand, die bestaat uit een dunne, stugge buitenwand en een dikke, elsatische binnenwand. Zodra de sporen rijp zijn, splijt de buitenwand open, waardoor de binnenwand water kan opnemen. Door de wateropname zwelt de ascus zover op dat het boven de rest van de ascus uitsteekt, Hierdoor worden de sporen met de wind meegenomen. Bitunicate asci komen uitsluitend voor bij pseudotheciën, zoals bij appelschurft en bij Guignardia aesculi op de paardenkastanje.
• prototunicaat. Bij deze meestal ronde asci komen de sporen niet door een speciaal mechanisme vrij. De wand lost bij rijpheid op of zij wordt door bijvoorbeeld dieren opengebroken. Prototunicate asci komen zowel voor bij peritheciën als bij kleistotheciën, zoals bij de iepziekte en de truffels. Dit type is eigenlijk een verzamelbak van asci die niet tot de eerste drie typen behoren en hebben zich waarschijnlijk uit de unitunicate asci ontwikkeld.