Spiritualiteit
Spiritualiteit heeft in de breedste zin te maken met zaken die de geest (Latijn spiritus) betreffen. Het woord wordt op vele manieren gebruikt en kan te maken hebben met religie of bovennatuurlijke krachten, maar de nadruk ligt op de persoonlijke innerlijke ervaring.
Inhoud |
[bewerk] Het spirituele en het religieuze
Wat doorgaans met "religie" wordt aangeduid en wat met "spiritualiteit" wordt aangeduid ligt vaak erg dicht bij elkaar. In strikte betekenis wordt er het bewustzijn mee aangeduid, dat de menselijke ziel of het menselijke innere zijn oorsprong in een goddelijke of andere transcendentie heeft of in relatie staat tot een hogere werkelijkheid. De spiritualiteit is een bijzondere, maar niet noodzakelijk confessioneel begrepen religieuze levenshouding van een mens, die zich op het transcendente of immanente goddelijke Zijn concentreert resp. op het principe van de transcendente waarheid of hoogste werkelijkheid.
[bewerk] Confessionele spiritualiteit
Aanhangers van orthodoxe religies beschouwen spiritualiteit als een deel van hun religieuze ervaring. Zij zijn meer geneigd spiritualiteit te contrasteren met de seculiere "wereldsheid" dan met de rituele expressies van hun religie. Spiritualiteit is dan een veeleer een bezinning op een element uit de religie, waartoe zij behoren. Zo kan sprake zijn van bijvoorbeeld een charismatische, een eucharistische of een franciscaanse spiritualiteit.
[bewerk] Postmodernisme en spiritualiteit
In recentere tijden is spiritualiteit steeds meer gaan betekenen dat iemand's beleving meer persoonlijk, minder dogmatisch en met meer openheid voor nieuwe ideeën en invloeden en meer pluralistisch is dan het geloof van de gevestigde religies. In de "New Age"-beweging wordt spiritualiteit doorgaans afgezet tegen de georganiseerde religie, en ligt de betekenis van de spiritualiteit in de actieve en vitale verbinding met de kracht of het wezen van het diepere zelf. Onder invloed van het postmodernisme heeft de idee postgevat, dat absolute waarheden niet bestaan en verantwoordelijk zijn voor intolerantie. De aanspraak van verschillende godsdiensten op de absolute waarheid staat daardoor onder druk. Volgens de uit het postmodernistische denken voortvloeiende pluralistische religietheologie kan geen enkele religie meer aanspraak maken op de absolute waarheid. Het betekent dat elke religie "iets waars" verkondigt, geen enkele echter de absolute waarheid.
[bewerk] Individualistische spiritualiteit
Onder invloed van de pluralistische religietheorie ontwikkelde zich vanaf de jaren 70 in de 20e eeuw de idee van spiritualiteit als persoonlijke levenshouding, meestal buiten de georganiseerde religies. Zij die liever van "spiritualiteit" spreken dan van "religie" zijn geneigd aan te nemen dat er vele "spirituele wegen" zijn en dat er geen objectieve waarheid bestaat over welke weg men het beste zou kunnen volgen. Op grond daarvan worden keuzes voor het volgen van zo'n spirituele weg doorgaans bepaald door subjectieve verlangens en de verwachte meerwaarde voor de persoonlijke belevingswereld. Op deze wijze kan er ook sprake zijn van humanistische (of uitgesproken atheïstische) spiritualiteit (of religiositeit).
[bewerk] Spirituele richtingen en tradities
- Boeddhisme
- Christendom
- Druïcca
- Hindoeïsme
- Islam, Soefisme
- Jaïnisme
- Jodendom
- New Age
- Religieus humanisme
- Theosofie
- Taoïsme
- Wicca
- Zen
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Verder lezen
- Leo Apostel, Atheïstische spiritualiteit. (VUBPress, Brussel; 1998)
- Rekenschap jg 40, nr 2 (juni 1990) Thema: Humanisme en spiritualiteit
- Robert C. Solomon, Spiritualiteit voor sceptici.(Ten Have, 2004) Vert. Ronald Kuil; oorspr. titel: Spirituality for the skeptic: the thoughtful love of life. (Oxford University Press, 2002)
- Tijdschrift voor Humanistiek, jg 4, nr 13 (maart 2003), Thema: Humanisme en spiritualiteit
- Han F. de Wit, 'Boeddhisme als een spiritueel humanisme' in: F. Elders, 'Humanisme en boeddhisme; een paradoxale vergelijking' (Asoka, Niewerkerk ad IJssel/VUBpress, Brussel 2000)
