Slag bij Antietam
| Slag bij Antietam | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Conflict | Amerikaanse burgeroorlog | ||||||||||||||
| Datum | 17 september 1862 | ||||||||||||||
| Plaats | Sharpsburg, Maryland | ||||||||||||||
| Resultaat | Tactisch onbeslist, strategisch een Noordelijke overwinning | ||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| Partijen | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| Campagne | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
De Slag bij Antietam (zuidelijke naam: Slag bij Sharpsburg) op 17 september 1862 bij Sharpsburg, Maryland was de eerste grote veldslag uit de Amerikaanse burgeroorlog die op Noordelijk grondgebied werd uitgevochten. Het was de bloedigste veldslag van één dag in de geschiedenis van de Verenigde Staten, met meer dan 23.000 slachtoffers.
Hoewel tactisch onbeslist had deze veldslag toch een unieke betekenis als strategische overwinning (generaal Lee moest met zijn leger terugkeren naar het Zuiden) die president Abraham Lincoln voldoende vertrouwen gaf om zijn Emancipatie Proclamatie aan te kondigen.
Inhoud |
[bewerk] Wat vooraf ging
[bewerk] Maryland! My Maryland!
Het Army of Northern Virginia van de Zuidelijke generaal Robert E. Lee (45.000 man sterk) was Maryland binnengevallen na de recente overwinning in de Tweede Slag bij Bull Run. Lee wilde zijn leger bevoorraden, vrijwilligers aanlokken uit Maryland (waar veel mensen met het Zuiden sympatiseerden) en de publieke opinie in het Noorden beïnvloeden, omdat er verkiezingen in aantocht waren. Helaas voor Lee stonden de Marylanders niet te dringen om zich bij zijn leger aan te sluiten.
[bewerk] Gerold om drie sigaren
Terwijl generaal-majoor George McClellan probeerde om de marsroute van Lee's leger af te snijden kreeg hij een buitenkansje: een Noordelijke soldaat vond orders van generaal Lee (Generale Order nummer 191), gerold om drie sigaren, die door een Zuidelijke koerier waren verloren. Deze papieren bevatten de gedetailleerde strijdplannen, die aangaven dat Lee zijn leger in drieën had verdeeld en naar drie verschillende plaatsen had gestuurd, wat McClellan de mogelijkheid gaf om ieder van de drie delen in detail aan te vallen, als hij snel genoeg handelde. Maar McClellan treuzelde 18 uur om iets met deze informatie te doen en gaf zo een gouden mogelijkheid op om het leger van Lee beslissend te verslaan.
- Een zijstapje naar de Alternatieve geschiedenis: Harry Turtledove verkent in zijn boek How Few Remain wat er gebeurd had kunnen zijn als de order niet verloren was geweest: generaal Lee verovert Washington D.C. ...
Voorafgaand aan de slag bij Antietam hadden nog twee gevechten op kleinere schaal plaatsgehad: Thomas "Stonewall" Jackson's inname van Harper's Ferry en McClellan's aanval door de Blue Ridge Mountains in de Slag van South Mountain.
[bewerk] De slag
Bij het stadje Sharpsburg stelde Lee zijn leger op langs het riviertje Antietam Creek op een lage heuvelrug. Jackson verdedigde de linker (noord) flank en James Longstreet de rechter (zuid) flank. Het was een benarde positie, omdat de Potomac (rivier) achter het Zuidelijke leger lag, waar maar één doorwaadbare plaats beschikbaar was, mocht een terugtocht noodzakelijk worden.
McClellan was al 16 september ter plaatse aangekomen, maar zijn gebruikelijke (overdreven) voorzichtigheid vertraagde zijn aanval op Lee, die daardoor de mogelijkheid kreeg de Zuidelijke posities te versterken en om de legerkorpsen van Longstreet en Jackson (minus de divisie van A.P. Hill) bij Lee's leger te voegen.
Op de avond van 16 september gaf McClellan het I Corps van generaal-majoor Joseph Hooker opdracht om de Antietam Creek over te steken om de kracht van de vijandelijke posities te verkennen. George Meade's divisie van reguliere troepen viel voorzichtig de Zuidelijken onder John Bell Hood bij de East Woods aan. 's Nachts bleef de artillerie vuren terwijl McClellan doorging met positioneren van zijn troepen. Lee begreep uit het gevecht bij East Woods wat McClellan's bedoelingen waren en paste daar zijn verdediging op aan.
De veldslag op de daaropvolgende dag kan worden gezien als drie gescheiden, grotendeels ongecoördineerde, veldslagen: 's ochtends in het noorden van het slagveld, op het midden van de dag in het centrum en 's middags in het zuiden. Het gebrek aan coördinatie en concentratie van McClellan's leger had tot gevolg dat het Noordelijke overwicht van twee tegen één niet tot gelding kwam, omdat Lee zijn verdedigende strijdkrachten mee-verplaatste met elke aanval.
[bewerk] 's Ochtends
De veldslag begon op 17 september met een aanval langs de Hagerstown Turnpike door het Noordelijke I Corps. Hooker's artillerie opende het vuur op Jackson's troepen over een maïsveld bij de boerderij van Miller. Het artillerie- en geweervuur werkte als een zeis, en haalde al het koren en 8000 man aan beide kanten neer. Er werd hard gevochten om het bezit van het korenveld: volgens sommige getuigen verwisselde het veld die ochtend wel vijftien keer van eigenaar.
Jackson's verdediging werd om 7.00 uur versterkt door de divisie van John Bell Hood, wiens Texanen extra furieus aanvielen omdat ze hun eerste warme ontbijt in dagen hadden moeten onderbreken. Deze werden teruggedreven door een tegenaanval van het Noordelijke XII Corps van generaal-majoor Joseph K. Mansfield. Mansfield sneuvelde aan het begin van de aanval; zijn legerkorps kwam onder sterk vuur van dichtbij de Dunker kerk. Kort hierna werd Hooker in zijn voet geraakt en van het slagveld afgevoerd. Omdat Hooker's plaatsvervanger ook gewond was nam generaal Meade het commando over I Corps over.
In een poging om de linkerflank van de Zuidelijken te keren en de druk op Mansfield's troepen te verlichten viel generaal-majoor John Sedgwick's divisie van II Corps (onder generaal-majoor Edwin V. Sumner) de West Woods binnen. Sumner liet de divisie roekeloos een aanval en masse uitvoeren zonder voldoende verkenning vooraf. Zijn troepen werden van drie kanten aangevallen, en in minder dan een half uur waren ze tot stilstand gebracht met meer dan 2200 slachtoffers.
De ochtend-fase kostte meer dan 12.000 slachtoffers, waarvan twee Noordelijke legerkorps-commandanten.
[bewerk] Midden van de dag
In het centrum rukte een andere divisie van Sumner's legerkorps, onder generaal-majoor William H. French, op om Sedgwick te ondersteunen, maar ze namen een verkeerde afslag en gingen naar het zuiden. Daar ontmoetten ze de divisie van de Zuidelijke generaal-majoor D.H. Hill die een richel verdedigde in een laaggelegen weg (uitgesleten door jaren wagen-verkeer), die een natuurlijke loopgraaf vormde. Drie uur lang, in een serie van vier aanvallen, beten de troepen van French, samen met de divisie van generaal-majoor Israel B. Richardson, zich stuk op Hill's geïmproviseerde verdedigingswerken. Het bloedbad van 9.30 tot 13.00 uur op deze weg gaf het de naam Bloody Lane, met ongeveer 5500 slachtoffers over 800 meter straat.
Richardson verdreef de Zuidelijken van de heuvels ten zuiden van Bloody Lane, wat het centrum van Lee's linie ernstig aantastte. Generaal-majoor William B. Franklin van VI Corps stond klaar om deze doorbraak uit te buiten, maar Sumner, de senior legerkorps-commandant, gaf hem opdracht niet aan te vallen. Franklin ging in beroep bij McClellan, die Sumner's beslissing ondersteunde.
Een andere reserve-eenheid bij het centrum was V Corps onder generaal-majoor Fitz John Porter. Generaal-majoor George Sykes, die de 2e divisie van dat legerkorps leidde, stelde ook later op de dag een aanval in het centrum voor. Maar Porter zou tegen McClennan gezegd hebben: "Denk erom, generaal, ik commandeer de laatste reserve van het laatste leger van de Republiek."; McClellan twijfelde, en weer ging een kans verloren.
[bewerk] 's Middags
Ten zuidoosten van het stadje aan de Noordelijke linkerflank was generaal-majoor Ambrose Burnside's IX Corps gestrand sinds 9.30 uur bij pogingen om een brug over Antietam Creek over te steken. Hij had opdracht om een afleiding te creëren van de hoofdaanval (Hooker, aan de rechterkant) en die zo mogelijk uit te buiten. Door onvoldoende verkenning was hij er zich niet van bewust dat er diverse doorwaadbare plaatsen waren voor de infanterie, en dus verspilde hij drie uur bij de brug, later Burnside's Bridge genoemd. Scherpschutters uit Georgia in de divisie van David R. Jones waren de belangrijkste belemmering voor Burnside's vooruitgang.
Zijn legerkorps stak om 13.00 uur eindelijk het riviertje over, maar daarna kostte het nog twee uur om te hergroeperen, op te trekken naar Sharpsburg en Lee's rechterflank te bedreigen met omsingeling. Tegen die tijd was de Light Division van A.P. Hill na een spoedmars vanuit Harper's Ferry aangekomen en verdreef Burnside.
[bewerk] Na de slag
De veldslag was over om 17.30 uur. De verliezen aan beide zijden waren zwaar: het Noorden telde 12.410 slachtoffers, waarvan ongeveer 2100 doden; het Zuiden 10.700 waarvan ongeveer 2700 doden. Op de avond van 18 september, na een wapenstilstand tussen beide partijen om hun gewonden te verzamelen, begon het leger van Lee zich terug te trekken over de Potomac om naar Virginia terug te keren.
Lincoln realiseerde zich dat McClellan's voorzichtige en klunzige acties de reden waren dat de veldslag onbeslist was geëindigd in plaats van in een vernietigende Noordelijke overwinning, en onthief McClellan van het commando over het Army of the Potomac op 7 november.
Omdat Lee gedwongen was zijn inval in het Noorden af te blazen, werd deze veldslag door tijdgenoten als een Noordelijke strategisache overwinning gezien. Lincoln was door zijn kabinet geadviseerd om te wachten met het bekendmaken van zijn Emancipatie Proclamatie (die van kracht werd op 1 januari 1863) tot na een Noordelijke overwinning, om de perceptie te voorkomen dat het een uit nood geboren maatregel was. Deze overwinning en Lincoln's proclamatie weerhielden de grote mogendheden Frankrijk en Groot-Brittannië ervan om de Confederatie te erkennen: toen de afschaffing van de slavernij werd gekoppeld aan de voortgang van de oorlog konden beide landen de politieke wil niet opbrengen om tegen de Verenigde Staten te zijn.
