Protoavis
| Protoavis Status: Fossiel |
||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Taxonomische indeling | ||||||||
|
||||||||
| Soort | ||||||||
| Protoavis texensis |
Protoavis texensis is een fossiel geslacht dat volgens zijn ontdekker, Sankar Chatterjee, de oudst bekende vogel is. De meeste andere paleontologen zijn het hier echter niet mee eens.
Chatterjee, een paleontoloog die in India geboren is, maar thans in Texas werkt, ontdekte het fossiel in 1985 in de panhandle van Texas. Het is 225 miljoen jaar oud, maar liefst 85 miljoen jaar ouder dan Archaeopteryx, maar was volgens Chatterjee toch een vogel, zelfs al verder ontwikkeld dan Archaeopteryx zelf.
Als dit zo is, stelt het de theorieën van de oorsprong van de vogels op zijn kop, daar volgens de gangbare theorieën de vogels veel later van de dinosauriërs afstammen. Protoavis heeft nauwelijks de tijd gehad om van de dinosauriërs af te stammen, daar het ongeveer tegelijk met de eerste dinosauriërs leefde. Chatterjee zelf is overigens wel aanhanger van de theorie dat vogels dinosauriërs zijn. Omdat Protoavis volgens zijn beschrijving erg geavanceerd is, zou er een verborgen ontwikkelingslijn tot in het vroege Trias moeten lopen, hoewel er zelfs geen onomstreden voetsporen van dinosauriërs uit die periode bekend zijn. Dit zou ook betekenen dat een belangrijk deel van de evolutie der Theropoda zich al in het Trias zou hebben afgespeeld: alle belangrijke groepen zouden zich dan al moeten hebben afgesplitst.
Een handvol paleontologen is het met Chatterjees interpretatie eens, maar de overgrote meerderheid denkt dat Protoavis helemaal geen vogel of directe vogelvoorouder is. Sommigen zien er een vroege theropode dinosauriër in, anderen denken dat het helemaal niet één dier is, maar een samengeraapt geheel van botten van dieren van verschillende soorten, een zogenaamde "chimaera". Sommige ornithologen beschrijven het als een real roadkill (een roadkill is een platgereden dier). In feite is het nog veel erger: werkelijk geen enkel bot is in articulatie met een ander bot gevonden. De vondst bestaat uit fragmentarische resten van, volgens Chatterjee, twee individuen uit dezelfde laag, aangevuld met ook in Texas gevonden materiaal uit dezelfde tijdshorizon.
Chatterjee heeft precies dezelfde dateringsproblemen gehad met twee andere door hem gevonden soorten: Technosaurus en Shuvosaurus. Iets wat nog veel grotere twijfel oproept is de ontdekking van Drepanosaurus, een enigszins op een kameleon lijkend dier uit dezelfde periode dat een schedel bezat die een verbluffende oppervlakkige gelijkenis vertoont met een vogelschedel. Een combinatie van van Drepanosaurus - materiaal met materiaal van een ceratosaurische theropode gelijkend op Coelophysis zou zeer wel de verwarrende combinatie van eigenschappen hebben kunnen opleveren — en het gaat in ieder geval toch om twee individuen.
Een andere mogelijke verklaring voor dit alles is dat de Post Quarry waar al dat moois is opgegraven, een zgn. geologische anomalie is: een qua datering afwijkende laag ingesloten in ouder gesteente. Misschien is het daarbij ook een secundaire afzetting van een mengsel van materiaal uit het Trias en het Krijt.
Chatterjee zelf heeft in 1997 een lijvig boekwerk over Protoavis laten verschijnen: The Rise of Birds. Hierin staan vele tekeningen van zijn interpretatie van het fossiel, maar geen foto's van de botten zelf en geen analyse van hoe hij tot die interpretatie is gekomen.
