Moderniteit
De moderniteit is een periode in de geschiedenis. Het begin van deze periode wordt doorgaans in de negentiende eeuw gesitueerd; de periode na de middeleeuwen wordt ook wel vroeg-modern genoemd.
De moderniteit werd vooraf gegaan door een samenleving die men premodern, voormodern of traditioneel noemt. In deze samenleving is de mens opgenomen in een gegeven orde waarin hij zich moet zien te schikken. De mens heeft slechts een beperkte invloed op zijn eigen lot. Religie speelt in deze samenleving een grote rol.
Inhoud |
[bewerk] Ontstaan
De Verlichting heeft de basis gelegd voor de moderniteit, onder andere omdat de rol van de religie in deze denkwijze werd teruggedrongen en werd overgenomen door de rede oftewel de ratio. Men ging uit van vooruitgang, rationaliteit, een geconstrueerde en ordelijke maatschappij met een sturend centrum.
Door de daadwerkelijke toepassing van de ratio kwam een proces van modernisering op gang. Deze modernisering was zeer ingrijpend. De overgang van de premoderne naar de moderne samenleving is een fundamenteel gebeuren, een grote overgang, die geen steen op de andere laat.
[bewerk] Kenmerken
De aldus geleidelijk ontstane moderniteit laat zich aan de hand van vele kenmerken beschrijven. Deze kenmerken hangen met elkaar samen en hebben invloed op elkaar. Deze kenmerken zijn:
- Rationaliteit.
- Een afnemende rol van geloof, secularisering.
- democratisering.
- Een continue zoektocht naar vernieuwing, verandering en verbetering.
- Individualisering.
- Een industriële maatschappij.
- Een belangrijke rol voor de wetenschap.
- Een belangrijke rol voor technologie.
- beheersing van natuur en samenleving door wetenschap en techniek.
[bewerk] Voor- en nadelen
De moderniteit heeft volgens aanhangers belangrijke voordelen. De mens hoeft zich niet meer te schikken in een gegeven orde en kan zich in vrijheid ontwikkelen. Dit resulteerde onder andere in materiële vooruitgang en een sterke verhoging van de levensstandaard.
De moderniteit leidde in de ogen van velen echter ook tot grote nadelen, zoals bijvoorbeeld:
[bewerk] Voor- en tegenstanders
Onder andere progressieven en de aanhangers van het vooruitgangsgeloof behoren tot de voorstanders van de moderniteit.
Hiertegenover bestaat er ook een lange traditie van moderniteitskritiek. De romantiek, het conservatisme en het meer recente postmodernisme zijn hiervan belangrijke voorbeelden.
[bewerk] Na de moderniteit
Nu de moderniteit in de loop van zijn bestaan inmiddels al weer belangrijke wijzigingen ondergaan heeft, is er een debat ontstaan over de vraag of onze tijd nog steeds tot de moderniteit gerekend dient te worden, of dat er inmiddels een andere samenleving is ontstaan.
Er zijn partijen die van mening zijn dat de moderniteit nog niet voorbij is, en dat de veranderingen in de moderniteit moeten worden opgevat als een modernisering van de moderniteit. Men spreekt wel van een samenleving die laatmodern zou zijn. Ook spreekt men wel over hpermoderniteit of een tweede moderniteit.
Daartegenover staan partijen die menen dat de moderniteit voorbij is, en dat we inmiddels zijn overgegaan naar een andere samenleving, bijvoorbeeld een postmoderne samenleving.
