Marinus van der Lubbe

Marinus (Rinus) van der Lubbe (Leiden, 13 januari 1909 – Leipzig, 10 januari 1934) was een Nederlandse communist en lid van de CJB (Communistische Jeugd Bond)

Hij is bekend geworden als de brandstichter - op 27 februari 1933 - van het Duitse Rijksdaggebouw (de Reichstag) in Berlijn, ongeveer een maand nadat Adolf Hitler op 30 januari 1933 rijkskanselier van Duitsland was geworden.

Er wordt door sommigen getwijfeld of hij het wel gedaan had (er werd over gespeculeerd of de nazi's niet zelf de Rijksdag in brand zouden hebben gestoken) en zo ja of hij geen hulp had gekregen. De nazi's voedden de theorie dat Marinus van der Lubbe hulp had gekregen van communisten, terwijl de communisten probeerden aan te tonen dat de nazi's het zelf hadden gedaan. Tijdens het Proces van Neurenberg is er zelfs een verklaring onder ede afgelegd door Generaal Franz Halder dat Göring op 20 april 1942 heeft gepocht dat hij de brand had gesticht (Zie: Theorieën over de Rijksdagbrand).

Zijn daad, die was ingegeven door de verontwaardiging die hij voelde over het onrecht dat de pas aangetreden nazi's pleegden, kwam voort uit een impulsieve opwelling.

Van der Lubbe stond met vier andere communisten terecht: de fractievoorzitter van de Duitse communisten (de KPD) Ernst Torgler en drie Bulgaren waaronder Georgi Dimitrov. De nazi's wilden er een propaganda-show van maken maar deze vier communisten en met name Dimitrov wisten zich met zoveel verve te verdedigen dat ze werden vrijgesproken. Van der Lubbe werd als enige schuldig bevonden en veroordeeld tot de doodstraf. Op 10 januari 1934 werd hij onthoofd.

Voor de pas aan de macht gekomen nazi's, kwam zijn daad zeer goed van pas. Het gaf hen een voorwendsel om met diverse politieke tegenstanders, waaronder vooral veel communisten, hardhandig af te rekenen. De nazi's waren overigens wel behoorlijk geschrokken van het proces tegen de Bulgaren en waren vastbesloten een dergelijk fiasco niet meer te laten plaatsvinden (hoewel de vrijspraken snel werden vergeten). Naar aanleiding hiervan werd de rechterlijke macht grondig gezuiverd. Sommigen beweren dat de Tweede Wereldoorlog niet op deze schaal had kunnen plaatsvinden zonder de Rijksdagbrand.

[bewerk] Water en Vuur

Cineast Joost Seelen maakte in 1999 een onthullende documentaire over het leven van Marinus van der Lubbe, "Water en Vuur". In deze documentaire wordt aan Van der Lubbe een ander plaats gegeven in de geschiedenis dat de plaats die hem veelal wordt toegedicht. Van der Lubbe blijkt namelijk niet de 'sukkel' die de geschiedenis veelal van hem maakte. Seelen maakt van hem juist een bevlogen idealist die zijn leven lang streed tegen onrecht en het opkomend fascisme.

In de documentaire wordt een gedicht voorgedragen dat Van der Lubbe daags voor zijn onthoofding op een briefkaart voor zijn familie en vrienden heeft geschreven. Het gedicht (O arbeid) gaat als volgt:

O arbeid

Niet de partijen, niet de stellingen,

niet de woorden, niet het zijn;

Leven of sterven, winnen of verliezen,

het is alles één;

Recht of waarheid, blijft alles hetzelfde,

zonder arbeid is er géén;

Arbeid alleen kost al dit leven,

Leven is dus arbeid alléén.

[bewerk] Literatuur

Jef Last in samenwerking met Harry Wilde: "Rinus van der Lubbe, DOODSTRAF voor een PROVO", geschreven in de jaren 1934/35; voor het eerst uitgegeven in 1940, vlak voor de Duitse inval. Tweede, herziene, druk z.j. (1967) Uitg.mij. Interland, Dinxperlo