Limburgse mergelgroeven
De Limburgse mergelgroeven zijn een 250-tal grote en kleine gangenstelsels die in de afgelopen eeuwen in Zuid-Limburg zijn ontstaan ten gevolge van de ondergrondse winning van krijtgesteente en kalksteen.
Inhoud |
[bewerk] Verwarring
In de volksmond worden deze groeven de "mergelgrotten van Limburg" genoemd. De naam grotten is geologisch gezien niet correct, want het gaat hier niet om een karstverschijnsel maar om mijnbouw. Het zijn in feite ondergrondse kalksteen- of mergelgroeven. Ook bestaan de "grotten" niet uit mergel, wat een gesteente bestaande uit klei en kalk inhoudt, maar uit krijtgesteente. Dit gesteente is over grote delen van noord-west Europa in ondiepe tropische zeeën afgezet tijdens het Laat-Krijt en bestaat uit minuscule skeletjes van algen. De Engelse benaming voor dit gesteente dat ook als reservoir in de Noordzee wordt aangeboord, is chalk. De krijtrotsen van Dover, Calais en Denemarken zijn ontsluitingen van dit gesteente.
[bewerk] Gangenstelsels
De gangenhoogte varieert van 2 tot 10 meter en de breedte bedraagt doorgaans 3 tot 5 meter.
Het grootste aaneengesloten gangenstelsel bevond zich in het verleden in de Sint Pietersberg: 100 ha en ca 150 km aan gangen. Tegenwoordig is de Sibberberg de grootste ondergrondse mergelgroeve in Nederland.
Bekende gangenstelsels zijn:
- bij Maastricht:
- het Noordelijk gangenstelsel en de Zonneberg in de Sint Pietersberg
- de Jezuïetenberg in de Cannerberg te Maastricht,
- in de gemeente Valkenburg aan de Geul:
- de Gemeentegrot
- Sibbergroeve
Het overgrote deel van de circa 250 ondergrondse mergelgroeven is afgesloten vanwege instortingsgevaar of doet dienst als overwinteringsplaats voor vleermuizen.
Steeds meer gangenstelsels worden toeristisch geëxploiteerd: rondleidingen, mountainbiken, ingericht als museum, als partycentrum, kerstmarkten en houseparty's.
Het bouwen van ondergrondse gangen voor voor de mergelwinning wordt tegenwoordig nog maar weinig toegepast. Losse mergel voor industriële toepassing wordt in Nederland gewonnen in bovengrondse mergelgroeven (dagbouw). In Nederland worden kalksteenblokken, bestemd voor de bouw en restauratie, ondergronds alleen nog gewonnen in de Sibbergroeve.
[bewerk] Studie
- De Studiegroep Onderaardse Kalksteengroeven (SOK) verricht onderzoek in de Zuid-Limburgse Kalksteengroeven.
- Door vleermuistelgroepen worden jaarlijks inventarisaties verricht van de overwinterende vleermuizen in de mergelgroeven.
- Daarnaast zijn groeven het domein van berglopers.
- De dagbouwgroeven van de ENCI te Maastricht en de groeve 't Rooth nabij Cadier en Keer worden regelmatig opengesteld om mensen in de gelegenheid te stellen fossielen uit het krijt te zoeken.
[bewerk] Toezicht en beheer
- Een groot deel van de groeven valt onder verantwoordelijkheid van Staatsbosbeheer, het Limburgs Landschap en de Vereniging Natuurmonumenten.
- De Stichting ir. D.C. van Schaïk heeft als doelstelling het beheren van onderaardse kalksteengroeven in Nederlands en Belgisch Mergelland om de aanwezige geologische, historische en biologische waarden te behouden en deze groeven voor onderzoek en niet-commerciële educatieve bezoeken open te stellen.
- Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) is belast met het toezicht op de mergelwinning in Nederland met name met betrekking tot de aspecten veiligheid, gezondheid, milieu, bodembeweging ten gevolge van delfstofwinning en de doelmatige winning van delfstoffen.
