Klassieke conditionering
De Klassieke conditionering, stimulus substitutie of S-leertype komt neer op het leren van voorwaardelijke reflexen.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
- De meest eenvoudige vorm van klassieke conditionering verwijst naar Aristoteles' 'wet van contiguïteit'. In essentie zei hij:
„Als twee zaken herhaaldelijk gelijktijdig voorvallen zal na verloop de aanwezigheid van het ene ons aan het andere herinneren.“
- Het verschijnsel werd voor het eerst beschreven door de Russisch fysioloog Ivan Pavlov. In het spoor van de Russische reflexleer voerde Pavlov in de eerste jaren van de 20e eeuw een serie psychologische experimenten met honden uit. Dit leidde tot de ontdekking van de geconditioneerde reflex, die gevormd wordt door het proces van de klassieke conditionering. Het experiment waarmee hij dit aantoonde heette de Hond van Pavlov.
- Voortbouwend op Pavlovs fundamenten is de laatste jaren veel vooruitgang geboekt op het veld van klassieke conditionering via knipoogconditionering, een vorm van motor learning (zoals oog-handcoördinatie) welke gedirigeerd wordt door het cerebellum. Andere vormen van klassieke conditionering die inzicht hebben verschaft in hoe herinneringen leergedrag veroorzaken zijn angstconditionering en geconditioneerde smaakaversie.
[bewerk] Neurale basis
Onderzoek door Eric Kandel naar de kieuwreflex van de zeeslak Aplysia heeft op celniveau het mechanisme blootgelegd dat aan klassieke conditionering ten grondlag ligt. Dit mechanisme, zoheten presynaptische facilitatie, komt in het kort hier op neer dat twee transmitterstoffen met elkaar samenwerken. Dit zijn de neurotransmitter serotonine die door de de onconditionele stimulus (UCS) vrijkomt, en Calcium dat door de conditionele stimulus (CS) wordt opgewekt. Door de convergentie van beide stoffen komt extra neurotransmitter in het presynaptisch neuron vrij. Hierdoor neemt na enkele trials (CS-UCS associaties) de sterkte van de reflex toe. Vooral de timing tussen UCS en CS is hierbij van belang (het optimale interval is 1/2 seconde).
[bewerk] Overzicht
Het proces waardoor een voorwaardelijke prikkel verbonden raakt met een voorwaardelijke reflex noemen we klassieke conditionering. Deze connectie kan slechts tot stand komen op voorwaarde dat er contiguïteit is tussen de onvoorwaardelijke prikkel en de voorwaardelijke prikkel. Vandaar deze reflex een voorwaardelijke of geconditioneerde reflex genoemd wordt, ze komt slechts tot stand als aan de voorwaarde van het contiguïteitsbeginsel is voldaan. Klassieke conditionering is onderworpen aan een aantal wetten, de conditioneringswetten.
In tegenstelling tot bij psychoanalyse vereist de gedragstherapie weinig tijd en inzicht. De klemtoon wordt gelegd op het zo snel mogelijk afleren/aanleren van een gedrag (afkicken van drugs of drank, agressiviteit, hersenspoelen...) en veel minder op het individu.
Voor de radicale behavioristen zijn zelfs de meest gecompliceerde gedragingen te herleiden tot complexekettingen van aangeboren en geconditioneerde reflexen.
Zo zei John Watson:
„Geef mij een stuk of twaalf gezonde kinderen, goed gevormd, en een door mij zelf bepaalde wereld om ze groot te brengen en ik garandeer u dat ik elk ervan, wie u maar wil, kan trainen om, welk specialist ik maar zou kiezen te worden - dokter, advocaat, kunstenaar, winkelchef, ja zelfs bedelaar en dief, ongeacht zijn talenten, neigingen, tendenties, vermogens, roepingen, en het ras van voorouders.“
Zo kan zelfs het gecompliceerde emotionele leven door de behavioristen worden verklaard. John Watson besloot namelijk dat er slechts drie aangeboren emotionele reacties bestaan:
- vrees
- Stimuli: plotse gemis aan steun, sterke prikkels (harde gongslag, ...), ...
- Reflexen: stokken van de adem, schreeuwen, ...
- woede
- Stimuli: remmingen van de bewegingen, ...
- Reflexen: schreeuwen, rood worden, hijgen, ..
- liefde
- Stimuli: strelen, ritmische beweging, ...
- Reflexen: versterkte bloedsomloop, geluidjes, ...
[bewerk] Schematisch
OP -------------------------------> OR (VP -------------------------------> geen relevante reactie) VP + OP --------------------------> OR VP -------------------------------> VR (OP= onvoorwaardelijke prikkel; OR= onvoorwaardelijke reactie; VP= voorwaardelijke prikkel; VR= voorwaardelijke reactie)
In de regel kan dit eveneens beschouwd worden als operante conditionering, wanneer de focus op de relatie (aanwezigheid/afwezigheid) tussen twee stimuli wordt gelegd. De verbanden tussen stimuli en reactie vormen de basis van het behaviorisme, een variant van de psychologie die zich richt op leerprocessen.
[bewerk] Voorbeeld, Hond van Pavlov
voedsel ---------------------------> speekselafscheiding (geluid + voedsel) ----------------> speekselafscheiding geluid ----------------------------> speekselafscheiding
[bewerk] Behaviouristische therapieën gebaseerd op klassieke conditionering
Hoewel primitief en in sommige gevallen hoogst onetisch kan via de theorie der klassieke en/of conditionering succes behaald worden bij sommige vormen van psychotherapie. Theorieën geässocieerd met klassieke conditionering includeren aversietherapie, systhematische desensisering, flooding en implosietherapie. Deze twee laatste, waarbij een individu gedurig wordt blootgesteld aan een object/situatie waar deze een fobie voor heeft ontwikkeld (vb. spinnen) kan in sommige gevallen zware traumas veroorzaken.
