Justitiële dwaling
Een justitiële dwaling is een rechterlijke dwaling of een eenzijdige dwaling van het Openbaar Ministerie, waarbij iemand op wie geen schuld rust langdurig en hardnekkig wordt vervolgd.
Dwalingen kunnen bij alle misdrijven optreden, maar de meest geruchtmakende dwalingen komen tot uiting in moordzaken. Daarbij zijn immers de straffen hoog en is het de moeite waard om van alles overhoop te halen, want er komt nogal wat bij kijken om een dergelijk dwaling boven water te krijgen.
De rechterlijke dwalingen mogen zich de laatste jaren verheugen in een groeiende belangstelling. Dankzij nieuwe forensische technieken, met name op het gebied van het DNA-onderzoek, zijn tegenwoordig bewijzen van het tegendeel te leveren, die destijds nog ondenkbaar waren.
[bewerk] Aandacht in Nederland
In Nederland blijkt in september 2005 dat bij de rechtzaak over de Schiedammer parkmoord bij het OM bekend ontlastend bewijs niet aan de rechter is voorgelegd. Volgens het Openbaar Ministerie zou dat niet bewust gebeurd zijn. De vraag of dat al of niet bewust is gebeurd lijkt echter van minder belang. De zaak toonde aan dat het in Nederland mogelijk is dat een rechter tot een veroordeling komt zonder alle beschikbare informatie te kennen.
De ophef rond deze zaak leidde tot hernieuwde belangstelling voor eerdere, bekende, rechterlijke dwalingen. Door sommige critici van de Nederlandse rechtspleging wordt gewezen op een terugkerend patroon bij deze zaken. Zowel politie als justitie wordt verweten dat ze niet onbevooroordeeld naar de feiten en de waarheid zoekt, maar zo snel mogelijk de zaak rond probeert te krijgen. Er zou onvoldoende zelfkritisch vermogen zijn bij die organisaties.
Door de Schiedammer parkmoord is ook de positie van het Nederlands Forensisch Instituut ter discussie komen te staan. Dit instituut heeft in Nederland een monopoliepositie voor gecompliceerde forensische onderzoeken, vooral op het gebied van DNA-onderzoek. Een onafhankelijke contra-expertise is daarom voor een advocaat of verdachte nauwelijks te verrichten.
[bewerk] Rechterlijke dwalingen in Nederland
[bewerk] De moord in Giessen-Nieuwkerk (1923)
Op 3 augustus 1923 wordt de 45-jarige stationschef Jacob de Jong in Giessen-Nieuwkerk doodgeslagen gevonden voor zijn stationnetje op het treinspoor. Men concludeert een roofmoord, hoewel er weinig geld is buit gemaakt en de roofmoordenaars alles goed hebben opgeruimd (zelfs de deur op slot gedraaid). Timmerman Chris Klunder en uitvoerder Jan Theunissen worden veroordeeld tot 15 jaar gevangenisstraf mede op basis van een verklaring van het echtpaar Kroon uit Sliedrecht, naar later blijkt onder grote druk van de politie. Na speurwerk van journalist Kick Geudeker van Het Volk blijkt de getuigenis van de Kroons verzonnen.
[bewerk] Keesje Vermeulen (1948)
Op 11 april 1948 verdween de 9-jarige Keesje Vermeulen uit Rotterdam. Negen dagen later wordt hij teruggevonden in een jutezak die in de Delfshavense Schie dreef. Hendrik Karper, een onschuldige ondernemer van een landbouwbedrijf, wordt daarvoor tot levenslang veroordeeld.
[bewerk] De moord in de fietsenstalling (1963)
Op 7 mei 1963 wordt de 53-jarige Theodora Johanna Ludwiges gewurgd aangetroffen in een fietsenstalling in Rotterdam. De rechter veroordeelt op valse bewijzen door de politie de onschuldige 38-jarige mongoolse Albert Jan Kuit voor deze zedenmoord.
[bewerk] Elly Segov (1964)
Op 23 juli 1964 wordt de 27-jarige Elly Segov vermoord aangetroffen in Rotterdam-Kralingen. Men spreekt van een lustmoord. Hiervoor wordt de 25-jarige onschuldige coupeur Hans van Zon tot 22 jaar gevangenisstraf veroordeeld.
[bewerk] De moord in de Achterhoek (1970)
Op 5 februari 1970 wordt de 12-jarige Rinie Wielheesen dood en ontkleed aangetroffen in het bos van de Kloosterlaan in Gaanderen. Men veroordeelt hiervoor de 22-jarige Jan Spijker uit Doetinchem tot levenslange gevangenisstraf. Jan bekende dat hij Rinie had vermoord. Later komt vast te staan dat hij op het tijdstip van de moord bij vrienden was. Volgens Jan heeft hij bekend onder druk van de politie.
[bewerk] Bemmelse Annie (1965 en 1974)
Annie Eppink is een vrouw die mogelijk ten onrechte veroordeeld is voor de moord op haar vader en moeder. Zij werd in april 1965 verdacht van het vergiftigen van haar vader Karel Eppink. In een koffiepot zou ze parathion hebben gemengd en dit aan haar vader in zijn schuurtje hebben gegeven. Politie-inspecteur Van 't Zandt probeerde koste wat kost de dertigjarige vrouw veroordeeld te krijgen. Voor de rechtbank werd zij veroordeeld, maar in hoger beroep vrijgesproken. Er waren geen sporen van vergif gevonden en mogelijk had haar vader zelfmoord gepleegd, vanwege de hoge schulden die hij had. In 1974 werd haar moeder Mathilda Eppink doodgeslagen en gewurgd in haar woning gevonden. Annie Eppink werd weer verdacht. Zij werd veroordeeld tot levenslang. In 2002 kreeg ze gratie. Ze ontkent nog steeds haar moeder te hebben vermoord.
[bewerk] Carnavalsmoord in Rotterdam (1984)
Op een Antilliaans feest wordt 'cocaïnekoning' Ismael Mambre doodgeschoten. Steve H. wordt schuldig bevonden en veroordeeld door 12 jaar cel. In 1989 bekent zijn halfbroer A. M. dat hij de dader is.
[bewerk] De Zaanse paskamermoord (1984)
Op 30 november 1984 wordt de 21-jarige verkoopster Sandra van Raalten dood aangetroffen in een paskamer van kledingboetiek Manouk in Zaandam. Zij is gekneveld en haar keel is doorgesneden. Sandra's sieraden en 250 gulden kasgeld zijn verdwenen. Justitie gelooft niet in een roofmoord, maar beschouwt het als een uit de hand gelopen liefdesspel. Hiervoor wordt de 36-jarige fietsenmaker Rob van Zaane tot 17 jaar veroordeeld. De dader, Kemal Erol, wordt in 2002 geïdentificeerd na DNA-onderzoek. Hij was echter al in 1993 overleden.
[bewerk] De Puttense moord (1994)
In 1994 wordt de 23-jarige stewardess Christel Ambrosius vermoord aangetroffen in het huis van haar grootmoeder op de Veluwe. Hiervoor arresteert de politie vier man die dat weekend door het bos waren gereden met hun groene Mercedes. Hoewel het DNA van op het slachtoffer aangetroffen sperma niet van één van hen was, werden Wilco Viets en Herman Dubois hiervoor toch tot 15 jaar gevangenisstraf veroordeeld. De Officier van Justitie had een theorie over het verslepen van sperma. Nadat beide hun straf uit hebben gezeten worden zij in april 2002 op alle fronten vrijgesproken van de moord. Met behulp van misdaadverslaggever Peter R. de Vries is het tweetal onschuldig verklaard. Het misdrijf is niet opgelost.
[bewerk] De Schiedammer parkmoord (2000)
In 2000 worden in een park in Schiedam twee kinderen seksueel misbruikt en één van hen gedood. Het vriendje van het gedode meisje en medeslachtoffer kon de dader beschrijven. De politie arresteert na enkele maanden Cees B., die niet met het aangegeven signalement overeenkomt. Het enige belastende aan Cees B. was dat hij pedofiel is, destijds kort na de moord op het plaats delict aanwezig was en toen een fiets bij zich had.
[bewerk] Gerechtelijke dwalingen buiten Nederland
[bewerk] Fritz en Williamson
In 1987 werden de heren Williamson en Fritz in Ada, Oklahoma, veroordeeld tot respectievelijk de doodstraf en levenslang, voor de moord op de serveerster Debbie Carter. Het bewijs van de openbare aanklager was zeer zwak, en zowel de politie en justitie als de jury wilden de zaak afronden en waren overtuigd dat Williamson en Frits de daders waren. Uiteindelijk werden ze na 12 jaar vrijgesproken op basis van bevindingen in een DNA-onderzoek. De schrijver John Grisham schreef hier het boek "The Innocent Man" over.
[bewerk] Alexsandr Kravchenko
Toen de seriemoordenaar Andrei Chikatilo met moorden begon, arresteerden, veroordeelden en executeerden de Sovjetautoriteiten een jongeman genaamd Alexsandr Kravchenko. Daarmee was de zaak afgedaan, en verder wilden de autoriteiten zich er niet meer mee bezighouden omdat ze hierdoor zelf eventueel in verlegenheid gebracht konden worden. Tweeënvijftig moorden later bleek Chikatilo de dader te zijn.
[bewerk] Schuld en eerherstel
In een aantal van de bovenstaande gevallen staat vast dat de oorspronkelijk veroordeelde geen enkele schuld had aan het misdrijf waarvoor hij veroordeeld was. Toch is het bereiken van eerherstel een moeilijke zaak.
