Jonge Turken
De Jonge Turken is een bijnaam voor een groep Turkse officieren die in 1908 een staatsgreep pleegden. Zij hadden zich uit ergernis over het afkalven van het Ottomaanse rijk en de decadentie aan het hof verenigd in deze geheime vereniging, het "Comité voor Eenheid en Vooruitgang", bijgenaamd de Jonge Turken.
[bewerk] Aanleiding
Sultan Abdulhamid II stelde de grondwet van 1876 binnen enkele jaren buiten werking. Hij benadrukte het islamitische karakter van de staat, en riep zich uit tot kalief en verdediger van moslims over de gehele wereld. Door met een heilige oorlog te dreigen, dacht hij het "westers imperialisme" in Azië te kunnen ondermijnen.
Tegelijkertijd groeide er ook een Turks nationalisme dat zich concentreerde op de Turkssprekende bevolking in het schiereiland Anatolië. Het wilde antwoord vinden op de identiteitscrisis van de moslims als gevolg van de verpletterende overmacht van het Westen.
Een van de belangrijkste Turkse theoretici was Ziya Gökalp (1876-1924). Hij wilde weliswaar hervormingen naar het westers voorbeeld invoeren, maar dan wel met een nationalistische kleur. Hij vond dat Turken "zichzelf niet kenden"; zij waren zich "niet bewust van hun nationale verantwoordelijkheden". Gökalp keerde zich af van het multi-etnische en multi-religieuze karakter van de Ottomaanse staat. Hij riep de Turkssprekende intellectuelen op het voortouw te nemen in de ontdekking van het eigen volk, en een nieuwe Turkse natie. Hij pleitte met andere woorden voor een proces van turkificatie.
[bewerk] Staatsgreep
In 1908 pleegde een groep Turkse officieren een staatsgreep. Zij stelden zich ten doel: modernisering van de staat; een parlementaire democratie; afschaffing van allerlei voorrechten voor groepen buitenlanders (zoals Engelsen, Fransen en Duitsers). Ze werden geïnspireerd door het voorbeeld Japan, dat zich eind negentiende eeuw in hoog tempo had gemoderniseerd. Het waren nationalistische officieren, die de Europese opdringerigheid en overheersing haatten en tegelijk de westerse techniek en vooruitgang bewonderden.
Sultan Abdul Hamid II beschikte niet over loyale troepen en capituleerde voor de opstandige Jong-Turken. Hij moest akkoord gaan met het kortwieken van zijn macht. Binnen een jaar werd hij vervangen door zijn kleurloze broer Mehmed V, die geen enkele invloed had. De Jong-Turken, geleid door Ataturk, hebben Turkije omgevormd tot een seculiere en op het westen gerichte staat. Vrouwen kregen stemrecht na de Eerste Wereldoorlog, de macht van het parlement werd hersteld en de constitutie hervormd aangenomen.
[bewerk] In Duits vaarwater
Enver Pasja, Talaat Pasja en Djemal Pasja behoorden tot de Jonge Turken. Afgezien van Talaat hadden zij een militaire opleiding gevolgd. Enver was voor de Eerste Wereldoorlog enige tijd militair attaché in Duitsland en als nieuwe minister van Oorlog oefende hij grote macht uit. Wangenheim, de nieuwe Duitse ambassadeur, won zijn vertrouwen en zo verminderde de Britse invloed in Turkije.
De latere Turkse president Mustafa Kemal Atatürk behoorde ook tot de Jonge Turken.
