Hondsdolheid
| Hondsdolheid | |
 |
|
|
|
|
| ICD-10 | A82.
- |
| ICD-9 | 071 |
| DiseasesDB | 11148 |
| MedlinePlus | 001334 |
| eMedicine | med/1374 emerg/493 ped/1974 |
Hondsdolheid of rabiës, ook wel lyssa is een ziekte die onder andere door vossen verspreid wordt en ook uiterst gevaarlijk is voor mensen.
Inhoud |
[bewerk] Algemeen
Hondsdolheid is een virusinfectie van de hersenen die als hij eenmaal is uitgebroken, dat wil zeggen als de patiënt eenmaal tekenen vertoont, altijd dodelijk verloopt. Het virus wordt verspreid via het speeksel van besmette zoogdieren, meestal (maar niet altijd) carnivoren (o.a. honden, vossen, katten, apen en vleermuizen). In de VS wordt de ziekte ook wel overgebracht door beten van wasberen. Met rabiës besmette dieren zijn niet altijd te herkennen, sommige dieren dragen het virus bij zich zonder er zichtbaar last van te hebben. Verdacht is het als een dier agressief en onrustig is, of als een normaal wild dier (vos) abnormaal tam is. In Nederland is al tientallen jaren geen inheems geval van menselijke rabiës geregistreerd; wereldwijd vergt hondsdolheid nog 40.000-70.000 doden per jaar, voor 80% in Azië (onder andere India) en Afrika. Ca 10 miljoen mensen worden per jaar wereldwijd na een beet profylactisch behandeld. De ziekte was al aan de oude Grieken als een aparte entiteit bekend.
[bewerk] Verwekker
Het rabiësvirus is een rhabdovirus.
[bewerk] Verloop
Er is na de besmetting een incubatietijd waarvan de lengte vooral afhangt van de plaats waar men gebeten wordt: hoe verder van de hersenen, hoe langer de incubatietijd. Beten in het gezicht hebben de kortste incubatietijd. In deze tijd reist het virus via de zenuwbanen omhoog naar het centraal zenuwstelsel. De incubatietijd kan van 2 weken tot vele maanden bedragen; 2 jaar is beschreven.
Deze tijd kan worden benut om het slachtoffer alsnog te beschermen door passieve en actieve immunisatie: er worden immunoglobulinen en rabiësvaccin toegediend in een aantal sessies. Hiermee lukt het vrijwel altijd om het uitbreken van de ziekte te voorkomen. Vooral vroegere vaccins hadden ernstige potentiële bijwerkingen, reden om ze niet te gretig uit te delen aan mensen met een zeer laag risico. Als men eenmaal gebeten is wordt vrijwel ieder risico van een vaccin natuurlijk geaccepteerd gezien de onvermijdelijk fatale afloop van de ziekte.
[bewerk] Symptomen
Wordt er niet gevaccineerd, dan kan het slachtoffer na verloop van tijd ziek worden. De symptomen kunnen nogal wisselen, meestal begint het met aspecifieke symptomen: lichte koorts, algehele malaise, hoofdpijn en verminderde eetlust, zere keel en misselijkheid komen veel voor, gevolgd door prikkelbaarheid, verhoogde spierspanning, overgevoeligheid voor fel licht en harde geluiden.
De belangrijkste diagnostische symptomen zijn echter abnormale gevoelens in het gebeten lichaamsdeel. Een gevoel van pijn, koude, jeuk of tintelen treedt bij 80% van de patiënten op. Langzaam treedt er een verhoogde prikkelbaarheid op, soms met spierkrampen. Het zien van water en pogen te drinken kan krampen uitlokken van de slikspieren en de ademhalingsspieren die zo onaangenaam zijn dat de patiënt angst krijgt voor water (een oude Engelse naam voor rabiës is hydrophobia, watervrees). Soms overlijdt de patiënt al tijdens zo'n krampaanval. Menselijke slachtoffers zijn in theorie besmettelijk (als ze anderen zouden bijten) maar besmetting van artsen of verplegend personeel komt eigenlijk in de praktijk niet voor.
Hierna ontstaan verlammingsverschijnselen en uiteindelijk coma en overlijden. Er zijn wereldwijd maar enkele mensen beschreven die rabiës hebben overleefd.
[bewerk] Preventie bij mensen
- Als je naar een gebied gaat waar hondsdolheid voorkomt, dan kun je je laten inenten. Dit wordt alleen aanbevolen bij langdurig verblijf. (> 3 maanden)
- In bijna alle gevallen is de besmettingsweg een beet. Voorkom contact met potentiële dragers (ook honden) omdat een beet, en in (zeer) zeldzame gevallen ook een krab of een lik, je besmetten kan.
- In het buitenland nooit loslopende honden aaien!
- Ook in Nederland en België: geen vleermuizen hanteren zonder handschoenen als je ze ergens vindt. Geen vossen proberen te aaien die onverwacht tam lijken.
- Word je gebeten door een mogelijk hondsdol dier, dan is het zeer gewenst dat dit dier wordt gevangen en in quarantaine wordt geplaatst om te kijken of het rabiës heeft. Er is wat tijd om te kijken of vaccinatie nodig is. Is het dier besmet, of is de mogelijkheid aanwezig maar is zekerheid niet te verkrijgen omdat het dier niet is gevangen, dan zal er preventief moeten worden geënt. Naast vaccinaties is het tegenwoordig ook mogelijk antistoffen te geven. Deze zijn niet in alle landen voorradig en ook de kwaliteit van het vaccin is niet altijd even goed - de oudere niet-recombinant vaccins hadden daarnaast ernstige potentiële bijwerkingen.
[bewerk] Engeland
Het Verenigd Koninkrijk is een rabiësvrij land waar tot 2001 honden van buiten niet binnen kwamen, tenzij ze eerst 9 maanden in quarantaine werden gehouden, wat voor vrijwel iedereen te lang was om dit een praktische optie te maken. Sinds die datum kunnen echter honden het land in die:
- meer dan 7 maanden geleden ingeënt zijn,
- gecontroleerd zijn op het gevormd hebben van antistoffen,
- recent zijn behandeld tegen wormen en teken,
- voorzien zijn van een door een dierenarts getekend certificaat, en
- eenduidig kunnen worden geïdentificeerd
In 1996 werd voor het eerst bij een Britse vleermuis het vleermuizen-hondsdolheidvirus gevonden en in 2002 overleed een vleermuisenthousiast aan hondsdolheid na een beet, het eerste Britse inheemse geval van hondsdolheid sinds bijna een eeuw.
[bewerk] Bestrijding
Al sinds de Middeleeuwen wordt hondenbelasting geheven. Het werd ingevoerd om de overlast van honden en de verspreiding van hondsdolheid tegen te gaan.
In continentaal West-Europa komt de ziekte vrijwel uitsluitend voor onder vossen. Vleermuizen zijn wel eens besmet maar vormen geen belangrijke besmettingsbron. De ziekte die onder vleermuizen circuleert is niet dezelfde vorm als die onder vossen. In Nederland en België komt hondsdolheid bij mensen al tientallen jaren niet meer voor, hoewel af en toe vossen vanuit Duitsland de besmetting over de grens brengen, in Nederland voor het laatst in Limburg eind jaren zestig. De ziekte is ook onder vossen op zich uitstekend preventief te bestrijden. Hondsdolheid kwam tot 1966 niet voor in België. In 1989 begon in België een nationaal programma waarbij 15 tot 20 lokazen per km² werden uitgeworpen vanuit een helikopter. Deze lokazen waren voorzien van een gemodificeerde rabiësvirusstam die de dieren immuun maakte voor de ziekte. Deze campagne werd herhaald, waardoor de ziekte in 1994 niet meer voorkwam onder vossen.
Wanneer de vos niet bejaagd wordt, dan komen er minder vossen binnen vanuit de omringende gebieden. Dit is een effectieve methode om nieuwe gevallen te voorkomen.
