Hesiodus

'Hesíodus (Grieks Ησιοδος) is na Homerus de oudst bekende Griekse dichter. Weinig is er over zijn leven bekend: de meeste gegevens kan men uit zijn eigen werk afleiden. Wel kunnen we stellen dat hij leefde in het midden van de 8e eeuw v. Chr.

Hij is geboren te Askra in Boeotië waar hij met zijn vader en zijn broer Perses een niet erg vruchtbare strook grond bewerkte. Het landgoed was bescheiden, de winters waren koud, de zomers ondraaglijk heet. Toch is het hier, in de buurt van de Helicon, dat Hesiodus zijn roeping als dichter "van de Muzen heeft ontvangen".

Na de dood van hun vader ontstond er twist onder de broeders over de erfenis, er kwam een rechtsgeding, en het was Hesiodus die aan het kortste eind trok, wellicht door de corruptie van de plaatselijke machthebbers.

De twee belangrijkste werken van Hesiodus zijn de "Theogonia" ("Godenstamboom") en de "Erga kai Hèmerai ("Werken en Dagen"), allebei geschreven in dactylische hexameters. Ook nog paar andere gedichten zijn - hoogstwaarschijnlijk ten onrechte - aan Hesiodus toegeschreven.

• Theogonia (1022 verzen) is een eerste schuchtere poging om orde te scheppen in de verwarde Griekse godenwereld van Homerus, door de goden in genealogieën te rangschikken en aldus tevens tot een coherent wereldbeeld te komen. Hesíodus ziet de evolutie in functie van de wisselende wereldheerschappij, eerst in handen van Ouranos, dan van Kronos en tenslotte van Zeus. Deze evolutie is op Zeus gericht: in hem wordt de grote wereldorde voltooid die voor alle tijden vastgelegd is. Zo zijn de levensvoorwaarden ontstaan waar de mens zich moet doorworstelen: allerlei kwalen omringen hem, maar Zeus waakt over het recht, zij het met harde hand.

• Uitgangspunt van de Werken en Dagen (828 verzen) is de ruzie tussen Hesíodus en zijn broer Perses. Het vertoont geen streng systematische structuur: veeleer gaat het om een reeks gedachtenassociaties. De gedachtegang volgt twee hoofdlijnen:
  • een oproep tot Perses om hun twist te staken leidt tot beschouwingen over de eerbiedwaardigheid van de door Zeus gestelde rechtsorde;
  • een oproep tot diezelfde Perses om op een eerlijke wijze in zijn levensonderhoud te voorzien leidt tot een verheerlijking van gestage arbeid en van het landbouwersleven. Perses had zich immers op de scheepvaart toegelegd, die volgens Hesiodos een stiel voor geldlustige avonturiers was, in tegenstelling tot het harde, eerlijke landbouwersleven. Hij beschrijft de boerenkalender, doorspekt met algemene zedenspreuken en eindigt met een opsomming van gunstige en ongunstige dagen.

Hesiodus was een ernstig, wat somber man, maar vol vertrouwen in de eerlijke bedoelingen van de goden. Hij kan in zekere zin ook gezien worden als de eerste sociaal geëngageerde dichter. Met zijn leerdichten schreef hij eenvoudige landlieden voor 1° wat ze over de goden dienden te weten (in de "Theogonia") en 2° welke morele principes en praktische leefregels ze moesten volgen (in de "Werken en Dagen"). Zijn taal en stijl zijn volledig "Homerisch", met toch enkele elementen die van een lokale inslag getuigen. Zijn poëzie is in beschrijvende stukken echter vaak treffend van scherpte en eenvoud. In de Alexandrijnse tijd werd het leerdicht weer populair en Hesiodus werd dan ook erg geherwaardeerd en nagevolgd (o.a. in het Latijn door P. Vergilius Maro in de "Georgica").

Zie ook
Griekenland | Griekse oudheid | Geschiedenis van Griekenland | Griekse literatuur