Helvetii
De Helvetii waren een stam die ruwweg in het huidige gebied tussen Rijn, Main en Donau leefde in de eerste eeuwen voor Chr. Ze worden in het algemeen tot de Keltische bevolkingsgroep gerekend al achten sommigen het mogelijk dat zij tot op zekere hoogte door Germaanse stammen beïnvloed zijn geweest.
De belangrijkste bron over de Helvetii is de Commentarii de bello Gallico van Julius Caesar (die hen trouwens als puur Gallische stam beschreef).
In de tweede eeuw voor Chr. werden de Helvetii door rondtrekkende Germaanse stammen gedwongen hun oorspronkelijke vestigingsgebied te verlaten en trokken richting het huidige Zwitserland. De Helvetische stammen Tigurini en Toygeni trokken in het begin van de eerste eeuw voor Chr. op met de Cimbren, Teutonen en Ambronen. De Toygeni maakten daarom de vernietigende Slag bij Arausio (107 voor Chr.) mee en verdwenen uit de geschiedenis. Omdat de Tigurini zich onttrokken aan de Slag bij Vercellae (101 v. Chr.) konden zij later opduiken bij het meer van Genève.
Daar trof Caesar hen aan als onderdeel van de Helvetii. Volgens hem bestonden de Helvetii uit een confederatie van drie stammen, waarvan hij alleen de Verbigeni en de Tigurini noemde. Door de aankomst van Caesar zouden de Helvetii uiteindelijk gestuit worden in hun trektochten. In het begin van De bello gallico beschreef Caesar uitvoerig de oorlog die hij streed tegen de Helvetii.
Deze oorlog ontstond toen de Helvetii vanuit Zwitserland naar het westen Gallia binnentrokken. Deze tocht vond plaats op instigatie van hun leider Orgetorix. Het lijkt er echter op dat Orgetorix zijn hand overspeelde toen hij leiders van naburige stammen – Casticus, aanvoerder van de Sequani en Dumnorix, leider van de Haedui – uitnodigde om samen met hem de macht te grijpen binnen hun stammen om zo een sterk front te vormen om Gallia te veroveren. Deze coup tegen de edelen van de Gallische stammen werd als een zwaar misdrijf beschouwd en Orgetorix kwam te overlijden - onder onopgehelderde omstandigheden. Toch besloten de Helvetii de door Orgetorix uitgedokterde plannen uit te voeren.
Met de hulp van Dumnorix kregen de Helvetii toestemming om door het voor hen vitale gebied van de Haedui en Sequani te trekken. Dat kon Caesar niet accepteren omdat dat een directe bedreiging voor zuid Gallia zou betekenen. Snel wist hij vijf legioenen uit de grond te stampen en trok daarmee naar Gallia. De Helvetii waren intussen door het land van Sequani en Haedui getrokken waarbij ze met name de landerijen van de laatste grondig verwoestten. Dit was aanleiding voor de Haedui om Caesar te hulp te roepen. Toen hij merkte dat ook andere Gallische bondgenoten onder druk van de Helvetii kwamen te staan besloot Caesar tot actie over te gaan. Op het moment dat de Helvetii de Saone overstaken vielen zijn legioenen hen aan. De Helvetii waren volledig verrast en moesten zich terugtrekken. Er dreigde even een positie van een patstelling omdat de Helvetii zich niet verslagen voelden.
De uiteindelijke slag vond plaats bij Bibracte (58 v. Chr.): toen een belangrijke plaats in Gallia. Toen Caesar besloot voedselvoorraden op te halen vanuit Bibracte dachten de Helvetii dat de Romeinen vluchtten. Na hun achtervolging op Caesar kwam het bij Bibracte uiteindelijk tot een confrontatie waarbij de Helvetii na een lange strijd het onderspit dolven. Ze moesten wegvluchten maar waren nog niet van Caesar af. Op zijn bevel werd de naburige stammen verboden Helvetii goederen te leveren. Omdat de Helvetii qua voorraden uitgeput raakten boden ze hun overgave aan Caesar aan.
Caesar accepteerde die overgave en liet de Helvetii terugkeren naar hun eigen gebied in Zwitserland, omdat (volgens eigen zeggen) hij wilde voorkomen dat het lege gebied door Germaanse stammen ingenomen zou worden.
