Geschiedenis van Thailand (vanaf 1973)

De geschiedenis van Thailand vanaf 1973 staat in het teken van een moeizame overgang van militair naar democratisch bestuur, met af en toe een terugval, zoals de recente militaire staatsgreep van 19 september 2006. De revolutie van 1973 leidde een korte, instabiele periode van democratie in, afgesloten door een bloedige coup in 1976. Gedurende de jaren '80 werd Thailand gedomineerd door Prem, een naar democratie neigende sterke man. Sindsdien bleef het land een democratie, afgezien van een korte periode van militair bestuur in 1991-1992. De populistische partij Thai Rak Thai onder leiding van Thaksin Shinawatra bestuurde het land van 2001 tot de coup van 2006.

[bewerk] De jaren '70

De gebeurtenissen van oktober 1973 betekenden een revolutie in de Thaise politiek. Voor het eerst had de middenklasse, geleid door de studenten, de oude regerende klasse en het leger verslagen, kennelijk met de zegen van koning Bhumibol. Thailand kreeg een nieuwe grondwet en nieuwe verkiezingen.

In januari 1975 leidden de verkiezingen niet tot een stabiele meerderheid, en hernieuwde verkiezingen in april 1976 brachten evenmin uitkomst. De overwinning van communistische regimes in Vietnam, Cambodja en Laos (waar aan 600 jaar monarchie een einde kwam) bracht vluchtelingen en onrust, een klimaat waarin conservatieve partijen het goed deden.

Studenten, vooral die aan de Thammasat Universiteit, werden radicaler en militanter. Op 6 oktober 1976 escaleerde een treffen tussen militante studenten en paramilitairen tot een bloedbad, die het leger een excuus gaf om de macht te grijpen. Vele studenten vluchtten naar het noorden en noordoosten, om zich bij de guerrilla-troepen van de Communistische Partij te voegen, die veilige bases had in Laos.

De door de militairen geïnstalleerde burgerregering bleek ook instabiel, en in oktober 1977 verving het leger na alweer een coup de premier door een generaal, Kriangsak Chomanand.

Toen in november 1978 Vietnam Cambodja binnenviel sloot Thailand een deal met Deng Xiaoping: China zou haar steun van de communisten in Thailand opgeven, en in ruil zou Thailand naar het westen vluchtende Rode Khmer troepen de grens over laten. Toen de door de Rode Khmer begane wreedheden bekend werden, leidde dat tot een sterk verminderde populariteit van zowel het communisme als van de regering.

[bewerk] Premocratie

In februari 1980, een tijd van economische tegenslag, trad Kriangsak af en werd vervangen door legerleider generaal Prem Tinsulanonda, zeer koningsgezind en met de reputatie oncorrumpeerbaar te zijn. Prem werkte samen met de koning om een einde te maken aan de frequente militaire interventies.

In april 1981 mislukte een staatsgreep van jongere officieren door eendrachtig optreden van de koning en Prem. De regering kondigde een amnestie af, waaronder ex-studenten die voor de communisten hadden gevochten naar Bangkok konden terugkeren, wat een einde maakte aan de guerrilla-strijd.

Er werd weer een nieuwe grondwet afgekondigd en verkiezingen gehouden, die Prem in april 1983 won, nu als "burger" politicus. Prem had de wind economisch in de rug: industrie bloeide voor het eerst op in Thailand, en toerisme ontwikkelde zich snel nu de oorlogen in de regio over waren. Hoewel Thailand niet zo snel groeide als de "tijgers" zoals Taiwan en Zuid-Korea was de groei aanzienlijk.

In 1986 overleefde Prem wederom de verkiezingen, maar in 1988 won ex-generaal Chatichai Choonhavan, die incompetent en corrupt bleek.

[bewerk] De jaren '90

In februari 1991 grepen rivalen van de premier, geleid door een aantal generaals waaronder Suchinda Kraprayoon, de macht. De junta stelde een burger-premier aan, Anand Panyarachun, en schreef verkiezingen uit voor 1992, zoals gebruikelijk na een coup in Thailand.

Na deze verkiezingen accepteerde in maart 1992 de sterke man, generaal Suchinda, de uitnodiging om premier te worden, wat leidde tot demonstraties in Bangkok. Een poging deze met militair geweld te onderdrukken leidde tot een bloedbad waarin honderden gedood werden. De marine muitte in protest, en in mei greep de koning in: Suchinda moest bij de koning komen, in een audiëntie die op televisie werd uitgezonden (het paleis-protocol vereist dat de bezoeker op zijn knieën gaat voor de koning). Suchinda nam ontslag.

In september 1992 werden verkiezingen gehouden, waarbij de Democratische Partij van Chuan Leekpai aan de macht kwam. In 1995 en 1996 waren opnieuw verkiezingen, en regeringen volgden elkaar snel op. Toen in 1997 de Aziatische financiële crisis uitbrak trad premier Chavalit Yongchaiyudh in november af om plaats te maken voor Chuan Leekpai. Deze kwam tot een overeenkomst met het Internationaal Monetair Fonds waarbij de baht gestabiliseerd werd.

[bewerk] 21e eeuw

In 2001 kwam de partij Thai Rak Thai ("Thais houden van Thais") van telecom-miljardair Thaksin Shinawatra aan de macht. Thaksin hanteerde een "CEO" stijl van regeren en trad zeer hard op tegen drugs (waarbij minstens 2000 doden vielen) en tegen moslim-separatisten in Zuid-Thailand.

Op 26 december 2004 werd de westelijke kust van Thailand getroffen door een tsunami als gevolg van een aardbeving in de Indische Oceaan.

Bij de verkiezingen in februari 2005 wist Thaksin een nog grotere meerderheid in het parlement te verwerven.

In december 2005 lanceerde de media-magnaat Sonthi Limthongkul een anti-Thaksin campagne, gebaseerd op beschuldigingen van corruptie en immoreel gedrag. In januari 2006 wakkerde de belastingvrije verkoop van Thaksin's familie's aandeel in de Shin Corporation ter waarde van 1,5 miljard euro (hoewel legaal) de anti-Thaksin gevoelens verder aan. Na massale betogingen in Bangkok schreef Thaksin in februari vervroegde verkiezingen uit voor 2 april 2006, die door de oppositie werden geboycot. Thaksin kreeg een meerderheid van geldig uitgebrachte stemmen, maar vele stemmen waren blanco. In mei 2006 besloot het Hooggerechtshof dat de verkiezingen ongrondwettig waren, waarmee een politieke impasse ontstond.

Op 19 september 2006, terwijl premier Thaksin de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York bijwoonde, pleegde het leger een staatsgreep. De militaire junta beloofde verkiezingen op basis van een nieuwe grondwet, uiterlijk in oktober 2007. Op 1 oktober 2006 benoemde de junta oud-generaal Surayud Chulanont tot interim-premier.