Dirk Spanjaard
 |
Er wordt getwijfeld aan de feitelijke juistheid van een of meer onderdelen van dit artikel.
Raadpleeg de bijbehorende overlegpagina voor meer informatie, en pas na controle desgewenst het artikel aan. |
Dirk Johannes H.W. Spanjaard (Hellevoetsluis, ca. 1881 - jaar van overlijden onbekend) was een Nederlands jurist, ambtenaar en bestuurder. In het begin van de 20e eeuw was hij werkzaam als burgemeester in Nederlands-Indië en tijdens de Tweede Wereldoorlog vervulde hij een hoge nationaalsocialistische bestuursfunctie. Ook was hij in diezelfde periode adjunct-directeur van een van de Nederlandse reserveringskampen.
Spanjaard was de zoon van Johannes Gijsbertus Jacobus Spanjaard en zijn vrouw Dorothea Augustina Konstaedt. Hij trouwde op 24-jarige leeftijd in 1905 met een zekere Cornelia Fenna Beumer. In het begin van de jaren twintig van de twintigste eeuw was hij aangesteld als burgemeester van Tegal (Nederlands-Indië), een belangrijke stad voor de suikerindustrie. Toen in 1926 de Partai Komunis Indonesia onder leiding van Henk Sneevliet een opstand veroorzaakte, vluchtte Spanjaard terug naar Nederland. Hij nam hiervoor de boot Rembrandt, die op 29 juli van Batavia naar Amsterdam voer. In 1927 werd de partij van Sneevliet door de regering van Nederlands-Indië verbannen en daarom besloot Spanjaard het schip Johan van Oldenbarnevelt op 10 juli 1931 terug te nemen naar Batavia. Wat hij daar deed is niet bekend: Al op 20 januari 1932 voer hij met het schip Dempo defenitief terug naar Nederland.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog vervulde Spanjaard de functie van hoofd van de afdeling Juridische Zaken van het nationaalsocialistische Departement van Volksvoorlichting en Kunsten. Zijn antisemitische opvattingen blijken uit een artikel van zijn hand in De Schouw van 15 oktober 1942, getiteld 'Het lidmaatschap van de Kultuurkamer'. Een citaat:
- Op de eerste plaats sluit de Verordening in artikel 10 uitdrukkelijk joden en joodsch-vermaagschapte personen uit, een logisch gevolg van de opdracht aan de Kamer om haar taak 'in het licht van haar verantwoordelijkheid tegenover de volksgemeenschap' uit te oefenen. De begrippen Nederlandsche volksgemeenschap en jodendom zijn nu eenmaal onvereenigbaar, een stelling, die elders herhaaldelijk beter en uitvoeriger is geargumenteerd, dan binnen het bestek van deze beschouwing mogelijk zou zijn.
In 1943 werd Spanjaard door de Doetinchemse burgemeester W.P.J. Duval Slothouwer gevraagd adjunct-directeur te worden van Villa Bouchina, een zogenaamd 'reserveringskamp' waarin negen Joden werden "beschermd". Over de bekendmaking van het nieuws dat Villa Bouchina een reserveringskamp zou worden, schreef Spanjaard in zijn ongepubliceerde memoires:
- Doetinchem krijgt er een plukje bewoners bij, allen niet-Arisch. Vragen van links en rechts. Wat voor joden? Welke joden? Wat komen die joden hier doen? Rustig worden de nodige toelichtingen verstrekt. Het zijn joden die in een bevoorrechte positie verkeren, boven hun rasgenoten. Ze worden van regeringswege en vanwege het gezag beschermd omdat het mensen zijn die in vervlogen dagen lid waren van de Nationaal-Socialistische Beweging. NSB-ers die bekeerd zijn danwel vanwege het ras uit de beweging gestoten zijn. Ze zullen in één of meer huizen worden ondergebracht en daar door ambtenaren worden bewaakt en onder toezicht gesteld. De brenger van het nieuws kijkt hem aan, stoot hem aan en vraagt of hij er iets voor voelt de leiding van het joodse tehuis op zich te nemen. Het antwoord op deze welkome vraag is niet moeilijk.
Spanjaard stond bekend als iemand die de in Doetinchem geïnterneerde Joden goed behandelde. Zo regelde Spanjaard een keer dat de - van douches afgesloten - mensen uit Villa Bouchina een douche mochten nemen in de Doetinchemse gasfabriek. Spanjaard schreef over de situatie in Villa Bouchina:
- De omgang onder elkaar en de leiding is goed. Het huis heeft echter meer van een onvriendelijke kazerne dan van een gezellig huis. Houten kribben op de slaapkamers, elk voor twee personen met een tussenschot en dan twee van die monsters op elkaar. De benedenruimte, een suite met een zij- en een achterserre zijn bedoeld als recreatiegelegenheden, tevens eetkamer. Er ontbreekt echter elk elementair comfort.
Spanjaards memoires berusten in het NIOD. In april 1943 werd Villa Bouchina ontruimd, waardoor Spanjaard zijn functie verloor.
| Plan-Frederiks |
|---|
|
| Zie ook: |
|---|
 Portaal: Fascisme en nationaalsocialisme in Nederland . Fascisme in Nederland . Fascisme . Nationaalsocialisme |
