Contactlens

Close-up van het oog van een persoon die contactlenzen draagt

zachte lens

De contactlens is een optisch hulpmiddel dat op het oog wordt gedragen. Het plastic lensje wordt door geautomatiseerde processen op maat en sterkte gemaakt. Het drijft op een laagje traanvocht, zonder het hoornvlies te raken. De tussenruimte tussen de lens en het hoornvlies hoort naar de rand toe steeds groter te worden. Andere belangrijke eisen:

Het hoornvlies moet voldoende zuurstof krijgen.
De lens mag niet te veel of te weinig verschuiven ten opzichte van het oog.
De vorm van het oog mag niet veranderen door het dragen van contactlenzen.

Niet ieder oog is geschikt voor het dragen van een contactlens. Voordat men lenzen aanschaft, kan men daarom beter de ogen laten onderzoeken bij een opticien. Deze meet onder andere het traanvochtgehalte; als het oog te droog is, raakt de lens het hoornvlies in plaats van op het traanvocht te drijven.

De contactlens is een alternatief voor de bril, en wint al jaren aan populariteit. Als voordelen worden het draaggemak en het niet beslaan van de lens genoemd. Verder voldoet het dragen van een bril voor velen niet aan de schoonheidsideaal. Gewone zonnebrillen kunnen worden gedragen, terwijl de brildrager een zonnebril op sterkte of een zogenaamde ‘adaptor’ moet aanschaffen. Lenzen worden zelfs door mensen gedragen die geen oogafwijking hebben; populair zijn de speciale lenzen die de iris een andere kleur geven of zelfs het effect van kattenogen en dergelijke geven.

Een veelgehoord fabeltje over lenzen is dat zij achter het oog zouden kunnen belanden. Dit is echter niet mogelijk, doordat het bindvlies overgaat van het oog naar de binnenkant van de oogleden.

[bewerk] Soorten lenzen

Contactlenzen worden grofweg opgedeeld in harde en zachte lenzen. Harde of vormvaste lenzen hebben een langere levensduur en laten veel zuurstof door. Dit laatste komt ten goede van de gezondheid van het oog. Daar staat tegenover dat ze oncomfortabel kunnen zitten; ze zijn minder flexibel. Harde lenzen worden overigens niet langer gemaakt van het oncomfortabele perspex, wat vroeger wel het geval was. De meeste harde lenzen gaan een paar jaar mee en zijn relatief goedkoop in onderhoud.

Zachte lenzen (gemaakt van de kunststof polymeer, een op perspex gelijkend materiaal dat flexibel wordt in combinatie met vocht) zijn groter en flexibeler. Er zijn minder soorten maten dan bij harde lenzen, aangezien de lens zichzelf beter aanpast aan de vorm van het oog. Door de poreuze structuur neemt de lens veel water op. De zachte lens zuigt zich makkelijk aan het oog vast en zit comfortabel. Wel wordt deze lens sneller vuil, omdat zij vermengd worden met allerlei stoffen in het traanvocht. Vanwege het onderhoud zijn dragers duurder uit dan dragers van harde lenzen. Zachte lenzen moeten altijd nat blijven en dus in lenzenvloeistof bewaard worden, anders worden ze hard en kunnen ze breken. Bij zowel harde als zachte lenzen wordt aangeraden ze ’s nachts uit te doen, en de ogen regelmatig te laten controleren bij de contactlensspecialist of optometrist.

Maandlenzen worden, zoals de naam al aangeeft, maximaal een maand gedragen. Door elke maand een schone lens te gebruiken, wordt het gevaar van dichtslibben beperkt. De zachte lenzen worden meestal elk halfjaar aangeschaft (per zes paar dus) en geleverd inclusief lenzenvloeistof en controle. Eén halfjaarlijkse set kost gemiddeld 100 euro. Maandlenzen en lenzenvloeistof zijn ook goedkoper verkrijgbaar, bijvoorbeeld bij drogisterijen, maar de sterkte van de lenzen loopt doorgaans maar tot circa -7 en is tegenwoordig ook verkrijgbaar met cilinder-correctie. Bij een lens met cilinder-correctie is een deel van de lens verzwaard waardoor de lens de juiste positie aanneemt op het oog.

De continulens is een vrij nieuwe ontwikkeling op het gebied van de optiek. Deze lens wordt dag en nacht gedragen voor een periode van een maand, en zou zes keer zoveel zuurstof doorlaten als de gewone maandlenzen. De continulens is gemaakt van siliconen en hydrogel.

De ontwikkelingen op het gebied van contactlenzen gaan nog steeds snel. Men buigt zich onder andere over wegwerplenzen, bifocale lenzen en lenzen die nog meer zuurstof doorlaten, wat het oog ten goede komt. Ook reinigingsvloeistoffen worden constant geperfectioneerd.

[bewerk] Gebruik

Een lens kan in principe van 's ochtends tot 's avonds worden gedragen. Hygiëne is erg belangrijk; voor het inzetten van een lens moeten de handen grondig gewassen worden. Als de lens uit de lenshouder wordt gehaald, controleert men of de lens niet binnenstebuiten zit. Hiervoor wordt de lens op de vingertop gelegd en aan de zijkant bekeken; ze hoort de vorm van een kopje te hebben, hebben ze de vorm van een schoteltje dan zit de lens binnenstebuiten en moet de lens omgeklapt worden. Nu wordt met de andere hand het bovenste ooglid omhoog getrokken. De lens wordt op het oog gelegd, zonder dat de vinger op de pupil drukt. De lens hoort nu pijnloos op het oog gezogen te worden door capillariteit. Is het wel pijnlijk, dan kan er een vuiltje tussen het oog en de lens zitten, of kan er een scheurtje in de lens zitten. Bij het uitnemen houdt men wederom het bovenste ooglid omhoog, terwijl de lens met de duim en wijsvinger van de andere hand gepakt wordt.

[bewerk] Geschiedenis

Al in 1508 ontwerpt Leonardo da Vinci het eerste concept voor de contactlens, maar pas in 1636 wordt dit idee verder uitgewerkt door René Descartes. Hij maakt een ruwe mathematische schets en beschrijft hoe een buisje gevuld met water tegen het oog zou kunnen worden gehouden. Verder komt de bekende filosoof overigens niet. Later verdiepten meer wetenschappers zich in de contactlens. De Franse oogarts Kalt ontwerpt in 1888 een systeem met glazen die op het hoornvlies dreven. Vanaf dit moment gaat het snel met de ontwikkeling van de contactlens. In 1935 wordt een nieuw materiaal ontwikkeld, het perspex, waardoor lenzen kleiner gemaakt konden worden. In de jaren vijftig was het in de VS erg populair om lenzen te dragen, alhoewel de meeste mensen er niet goed tegen konden en de gewenningsperiode lang was. Vooral na 1970 was de belangstelling in contactlenzen groot. In 1973 komen de eerste, permanent te dragen, zachte lenzen. In 1975 verschijnen de eerste zuurstofdoorlatende harde lenzen. In 1985 werd de fabricatie voor een groot deel geautomatiseerd.