Centraal geleide economie
Een centraal geleide economie (ook wel planeconomie genoemd) houdt in dat alleen de staat recht heeft op het verstrekken van goederen en diensten, waardoor het marktmechanisme (balans vraag en aanbod) komt te vervallen. Je zou kunnen stellen dat er geen sprake is van economische groei.
Een planeconomie is een zogenaamde top-down economie, dat wil zeggen: Op het hoogste niveau van een denkbeeldige pyramide wordt de economie door enkele mensen bepaald, en naar beneden gepropageerd tot het laagste niveau (de consument). De consument kan het aanbod accepteren of niet, maar heeft verder geen direkte invloed op het proces. Daarom wordt ook wel gesproken over een aanbodgerichte economie. Bij een vrije markt economie geldt dit precies andersom. Hier geeft de consument onderaan de pyramide door middel van afname van producten of diensten aan hoeveel er geleverd dient te worden door de hoger gelegen lagen. De consument bepaalt in dit geval.
[bewerk] Verschillen met markteconomie
In tegenstelling tot een vrije markteconomie streeft een planeconomie naar weinig tot geen inkomensverschil en worden schaarse producten goedkoper aangeboden omdat de overheid vaststelt hoeveel er geproduceerd moet worden en voor welke prijs de producten verkocht moeten worden. Alle productiefactoren zijn in de handen van de staat. Niet schaarse producten zijn in een vrije markt economie goedkoper.
Centraal geleide economiën komt men voornamelijk tegen in het communistische staatssysteem, maar in sommige kapitalistische staten bepaalt de staat ook gedeeltelijk wat de prijs van bepaalde producten is (gemengde economie). Een centraal geleide economie komt nu nog voor in Cuba, Noord-Korea, Vietnam, Laos en in afgebroken staat in het voormalige USSR en de Volksrepubliek China (die nu door economische hervormingen een vorm van een gedeeltelijk vrije markteconomie ontwikkelt).
