Caligula
| Caligula 12 - 41 |
|||||
|---|---|---|---|---|---|
| principaat | |||||
 |
|||||
| Tijdvak | Julisch-Claudische dynastie | ||||
|
|||||
| Persoonlijke gegevens | |||||
| Naam bij geboorte | Gaius Julius | ||||
| Naam als keizer | Gaius Iulius Caesar Augustus Germanicus | ||||
| Zoon van | Germanicus Julius Caesar en Agrippina maior | ||||
| Portaal Oudheid - Keizers van Rome | |||||
Gaius Julius (of Iulius) Caesar Augustus Germanicus, beter bekend onder zijn bijnaam Caligula (Antium, 31 augustus 12 - Rome, 24 januari 41) was een Romeins keizer.
Hij was de derde princeps van het Imperium Romanum. In het jaar 37 volgde hij Tiberius op. Zijn korte regeerperiode is bekend gebleven als een van de meest wrede en bizarre periodes van het Keizerrijk.
Inhoud |
[bewerk] Jeugd van een soldatenzoon
Caligula was de jongste zoon van Germanicus en Agrippina de Oudere en achterkleinzoon van Augustus. Caligula was opgegroeid in soldatenkampementen. Onder soldaten was hij populair en daar komt ook zijn agnomen Caligula (soldatenlaarsjes, van het Latijn caligae) vandaan. Overigens werd deze bijnaam in zijn eigen tijd zelden gebruikt, maar door latere historici is deze zo populair gemaakt dat het vrijwel de echte naam verdrongen heeft.
[bewerk] Ontwikkeling op Capri
Zijn vader Germanicus overleed in het jaar 19 in de Orient onder verdachte omstandigheden. Zijn moeder Agrippina de Oudere, die jarenlang opkwam voor haar vermoorde echtgenoot en Tiberius verantwoordelijk stelde werd uiteindelijk door Tiberius verbannen en stierf een hongerdood. Tiberius was vervolgens ook verantwoordelijk voor de dood van zijn oudere broers, Nero en Drusus. Dat Caligula zelf niet door Tiberius vermoord is heeft hij vnl. te danken aan het feit dat hij nog te jong was om een direct gevaar te vormen toen Tiberius, onder invloed van Seianus, de moorden liet uitvoeren. Dit alles vond plaats terwijl Caligula gedwongen was te leven bij zijn oom Tiberius op Capri.
Het is evident dat hij onder deze bizarre opvoeding heeft geleden. Dat blijkt ook uit een van zijn eerste daden als keizer: Hij liet de as van zijn moeder overkomen en in een praalwagen door heel Rome paraderen. Hij liet een munt slaan om deze gebeurtenis te vereeuwigen (MEMORIAE AGRIPPINAE - ter nagedachtenis aan Agrippina). Hij liet eveneens de as van zijn beide broers overkomen en liet ook van hen munten slaan, evenals van zijn vader.
[bewerk] Keizer Gaius
In de eerste maanden van zijn bewind was hij een veelbelovende keizer, een verademing na het terreurbewind van Tiberius. Hij was zelfs zo vrijgevig dat na negen maanden de schatkist (door Tiberius tot de rand gevuld) volledig leeg was. Na een ernstige ziekte begon hij echter duidelijk een drastisch veranderd gedrag te vertonen. Caligula begon waar Augustus hem was voorgegaan door te proberen weliswaar de facto alle regeringsmacht naar zich toe te trekken maar tegelijkertijd de illusie van de res publica te handhaven. Na zijn ziekte ging Caligula een openlijk conflict aan met de aristocratie. Dit alles zorgde voor een voortdurende dreiging van samenzweringen en dus een escalatie van wreedheden richting de senatoren en een toenemend politiek, maar zeer zeker ook persoonlijk isolement voor de keizer. Daarbij kwam dat zijn campagnes in Gallia en Brittannië als veroveringstocht mislukte.
| Belangrijkste leden van de gens Julia |
|
|---|---|
(*) In Gens Julia door testamentum calatis comitiis |
|
[bewerk] Waanzinnig?
Caligula geldt als een van de meest waanzinnige keizers van het Romeinse Keizerrijk. Het staat vast dat zijn regeerperiode werd gekenmerkt door wreedheden, vernederingen en excessief gedrag. Vanaf zijn dood is uiterst negatief over hem geschreven; er bestaan echter maar weinig bronnen over Caligula. De wandaden, die beschreven worden, nemen in excessiviteit toe naarmate de tijd meer afstand van hem had genomen. Het was afgelopen met het relatief bescheiden vertoon van Augustus of de afwezigheid van Tiberius. Caligula gedroeg zich als een almachtig vorst, die met meer geld kon smijten en excentriek gedrag kon vertonen dan welke bovenmatige rijke aristocraat in Rome dan ook. Zijn minachting voor de aristocraten kwam op allerlei manieren naar voren. Suetonius noemt het gerucht dat Caligula speelde met de gedachte om zijn favoriete paard, Incitatus, als consul te benoemen.
Er is echter ook een andere visie op het leven van Caligula, die wordt weergegeven in het werk Caligula van Aloys Winterling dat is uitgegeven in München in 2003. Volgens dit werk was Caligula helemaal niet zo gek als hij vaak werd (en wordt) afgeschilderd. Zijn wreedheid zou er vooral in hebben bestaan dat hij op cynische wijze de huichelarijen van de senatoren letterlijk opnam om hen daarmee nog verder te vernederen. Caligula begon zijn pesterijen jegens de senaat hoogstwaarschijnlijk na een mislukte samenzwering. Sindsdien wreef hij de senatoren zijn eigen macht persoonlijk onder de neus. En die senatoren zaten gevangen in hun eigen spel van huichelarij en moesten wel meespelen.
[bewerk] Een vroegtijdig einde
Onafhankelijk van zijn motivatie (waanzin of rationeel cynisme), was het duidelijk dat Caligula het moeizame evenwichtsspel met de senaat en het ideaal van de republiek niet wilde continueren. Caligula streefde een monarchaal staatsbestel na, al dan niet bewust gebruik makend van een fenomenaal talent om anderen te vernederen. Uiteindelijk werd dat hem fataal. Een aantal prominente leden van de praetoriaanse garde (Cassius Chaerea en Sabinus) voelden zich dermate gekwetst dat zij samen met leden van de senaat Caligula in 41 als ook zijn vrouw en zijn tweejarig dochtertje vermoordden. Caligula werd opgevolgd door zijn oom Claudius.
[bewerk] Geschiedschrijving en Literatuur
- Fik Meijer, Keizers sterven niet in bed. Van Caesar (44 v. Chr.) tot Romulus Augustus (476 n. Chr.), Amsterdam, 2001, pp. 37-40. ISBN 9025334156
- Aloys Winterling, Caligula, München, 2003.
Het leven van Gaius 'Caligula' en Claudius is het onderwerp van de historische romans I, Claudius (Ik, Claudius) en Claudius the God (Claudius de god) van Robert Graves. Deze geven een goed beeld geven van de voortdurende spanningen en dreigingen waarin leden van de familie van Augustus moesten leven, hoewel historici wel kanttekeningen plaatsen bij sommige details. Graves kiest onverkort voor Caligula als gestoorde geest.
Caligula wordt ook beschreven in de roman van Simon Vestdijk: "De nadagen van Pilatus" (ISBN9029551550)(1938). Ook hij kiest voor de visie van de waanzinnige.Zvh.
[bewerk] Archeologie
In 2003 zijn op Forum Romanum overblijfselen van de residentie van de princeps Gaius gevonden.([1]).
