Benzodiazepine
De benzodiazepinen zijn een veelgebruikte groep sederende (kalmerende, slaapverwekkende) en angstgevoelverminderende (anxiolytische) middelen, aanvankelijk met enthousiasme binnengehaald omdat ze veel minder giftig waren dan tot dan toe gebruikte slaapmiddelen (de zogenaamde barbituraten). Ze zijn toen ook een tijdlang op ruime schaal voorgeschreven, maar na een aantal jaren ontstond er toch een tegenbeweging, met name omdat het moeilijk bleek mensen er weer van af te krijgen.
Inhoud |
[bewerk] Wat zijn benzodiazepinen?
Stoffen met een bepaalde chemische structuur die op een bepaalde receptor in de hersenen werken. De meeste benzodiazepinen hebben actieve metabolieten met een soms zeer lange halfwaardetijd: tot 100 uur. Dit geldt met name voor de stoffen die nordazepam als metaboliet hebben: chloordiazepoxide, clorazepinezuur, diazepam, ketazolam, medazepam en prazepam.
[bewerk] Slaapmiddelen (hypnotica)
Benzodiazepinen die als slaapmiddel worden gebruikt: Hierna volgt een lijst met preparaten: stofnaam gevolgd door (merknaam).
- zeer kort werkend
- brotizolam (Lendormin) – midazolam (Dormicum) – triazolam (Halcion)
- kortwerkend
- flunitrazepam (Rohypnol) – loprazolam (Dormonoct) – lorazepam (Temesta) – lormetazepam (Loramet) – oxazepam (Seresta) – temazepam (Normison) – zopiclon (Imovane) (geen benzodiazepine, maar wel een vergelijkbare werking)
- middellangwerkend
- nitrazepam (Mogadon)
- langwerkend
- diazepam (Valium) – flurazepam (Dalmadorm)
[bewerk] Angstverminderende middelen (anxiolytica)
Nog niet onder slaapmiddelen genoemde benzodiazepinen die vooral als angstverminderend middel worden gegeven, min of meer gesorteerd van kort- naar langwerkend:
- alprazolam (Xanax)
- bromazepam (Lexotanil)
- chloordiazepoxide (Librium)
- clobazam (Frisium)
- clorazepinezuur (Tranxene)
- ketazolam (Unakalm)
- medazepam
- nordazepam (Calmday)
- prazepam (Reapam)
[bewerk] Farmacologische verschillen
De farmacologische verschillen liggen vooral op het gebied van de halfwaardetijd: de werkingsduur. Hierdoor wordt het indicatiegebied voor een groot deel bepaald. Inslaapmiddelen, doorslaapmiddelen, middelen om een narcose in te leiden, middelen om langdurige angstdemping te geven.
Benzodiazepinen versterken selectief de remmende werking van GABA (gamma-aminoboterzuur). Door binding van benzodiazepinen aan de omega-receptor van het GABA-receptorcomplex neemt de affiniteit hiervan voor GABA toe. Dit effect treedt snel, binnen enkele uren, in. Er zijn drie subtypen van deze receptor; de meeste benzodiazepinen werken op alle drie even sterk in. Er is dus geen duidelijke rationele basis voor het onderscheid tussen slaapmiddelen en angstverminderende middelen.
[bewerk] Nadelen
- Deze middelen leiden alle tot een zekere mate van verslaving en afhankelijkheid: bij onderbreken van de behandeling volgt een negatieve lichamelijke reactie, en bij langdurige behandeling volgt een verminderde gevoeligheid.
- Beïnvloeding van de kwaliteit van de slaap: De hoeveelheid droomtijd gedurende een nacht slaap is niet gelijk aan die zonder behandeling.
- Slaperigheid overdag met risico's voor rijgedrag en besturen van machines.
- Een geringe giftigheid. Flunitrazepam is giftiger; vooral in combinatie met alcohol kan het tot amnesie leiden.
- Interacties met andere geneesmiddelen
[bewerk] Terugdringen van het gebruik
Volgens een in 2004 gepubliceerd onderzoeksrapport van het Instituut voor Onderzoek naar Leefwijzen & Verslaving gebruikte in 1993 ongeveer 7% van de ouderen (55+-ers) langdurig en vaak (5 of meer dagen per week) benzodiazepinen. Ruim de helft van hen is in de periode 1994-1999 minder gaan gebruiken of gestopt. Maar ongeveer 1% van de ouderen is in diezelfde periode juist langdurig frequente gebruiker geworden.
[bewerk] Bron
- Langdurig gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen door ouderen. Een kwantitatieve longitudinale analyse en een kwalitatieve survey onder gebruikers en voorschrijvende artsen in Rotterdam., M. Stoele, H. Luijendijk, H. Tiemeier, J. Heeringa & H. Jansen, 2004 [1]
[bewerk] Verminderen van de medicatie
Het eventuele succes van een dosisreductie is mede afhankelijk van leeftijd, duur van de inname, dosis en de ernst van de klachten waarvoor het benzodiazepine werd gegeven. Het hieronder beschreven schema is niet de enige manier om te minderen.
Stap 1. Overschakeling naar een benzodiazepine met lange halfwaardetijd zoals diazepam. Het overschakelen moet gradueel gebeuren. Indien de patiënt het benzodiazepine in meerdere giften per dag nam, wordt het best één dosis per keer gesubstitueerd: meestal wordt gestart met de dosis vóór het slapen gaan.
Stap 2. Bij elke stap zou om de twee weken met één tiende van de aanvankelijke dosis kunnen worden geminderd. Regelmatige controle door een huisarts is verstandig.
Stap 3. Wanneer de dagdosis nog slechts 0,5 mg diazepam (of het equivalent daarvan) bedraagt, dient volledig te worden gestopt.
[bewerk] Onttrekkingsverschijnselen
Bijna alle acute onttrekkingsverschijnselen zijn een uiting van angst, zoals zenuwachtigheid, slapeloosheid, hallucinaties, tremor, zweten, tintelingen, maag-darmproblemen etc.
Als adjuverende behandeling tijdens de verminderingsfase kan de patiënt baat hebben bij gedragstherapie, relaxatietherapie, groepstherapie en soms een antidepressivum of een betablokker.
