Achttiendaagse Veldtocht
| Conflict | Tweede Wereldoorlog | ||||||||||||||||||
| Datum | 10 mei 1940 tot 28 mei 1940 | ||||||||||||||||||
| Plaats | België | ||||||||||||||||||
| Resultaat | Duitse overwinning | ||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
Met de Achttiendaagse veldtocht wordt de campagne van het Belgisch leger bedoeld in mei 1940 wanneer België onder de voet gelopen werd door het Duitse leger in zijn uitvoering van het Duitse aanvalsplan Fall Gelb. De veldtocht liep van 10 mei 1940, de dag van de Duitse inval, tot 28 mei 1940, toen de Belgen de strijd staakten en capituleerden.
Inhoud |
[bewerk] Voorgeschiedenis
Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog voerde België een neutraliteitspolitiek. Hoewel het steeds duidelijker werd dat de enige dreiging vanuit Duitsland kwam, weigerde de Belgische regering steeds dat Franse en Britse troepen hun grondgebied betraden als voorzorg tegen een Duitse invasie. Als compromis werd evenwel wel toegestaan dat de Franse en Britse bondgenoten konden oprukken naar de KW-stelling indien Duitsland de Belgische neutraliteit zou schenden. Intussen bouwde het Belgische leger een strategisch verdedigingsplan uit die bestond uit vijf stellingen waarbij vanaf november 1939 alle beschikbare Belgische soldaten werden gemobiliseerd. Doch, door de veelvuldige alarmoefeningen en loze alarmen tussen november 1939 en januari 1940 dacht men dat er geen invasie meer zou komen. Niets was minder waar.
Zie ook Schemeroorlog[bewerk] De Duitsers zijn daar!
Zie Operatie Fall Gelb voor het hoofdartikel over dit onderwerp.De invasie van de Lage Landen zou oorspronkelijk op 17 januari 1940 van start zijn gegaan — de Duitse legereenheden waren al daadwerkelijk begonnen zich in hun verzamelgebieden te concentreren — ware het niet dat op 10 januari 1940 een Messerschmitt Bf 108 Taifun een noodlanding moest maken op Belgisch grondgebied. Belgische grenswachters konden hiermee een deel van de Duitse invasieplannen bemachtigen doch bij de geallieerden bestond verwarring of de plannen echt waren of een afleidingsmanoeuvre. Na de oorlog werd duidelijk dat Hitler na het vernemen van dit incident, de invasie voor onbepaalde tijd uitstelde waarbij de Belgische beproeving van het lange wachten in de koude wintermaanden nog verder doorging.
Ook via de diplomatieke kanalen ontvingen de Belgen en Nederlanders informatie dat een Duitse invasie op til was. De Belgische en Nederlandse militaire attachés te Berlijn, respectievelijk kolonel Goethals en majoor Sas, werden getipt door de toenmalige kolonel Hans Oster, een Duitse officier uit de Abwehr die na de Nacht van de lange messen, het Nazi-bewind niet gezind was. Deze informatie werd doorgespeeld doch nooit op hun waarde geschat. Op 9 mei 1940, om 23u30, stuurde kolonel Goethals vanuit Berlijn een gecodeerd bericht dat de aanval in de vroege ochtend van 10 mei 1940, om 4u35 zal van start gaan. Het bericht werd op veel ongeloof onthaald...
[bewerk] Belgisch leger
[bewerk] Samenstelling op 10 mei 1940
Op 10 mei 1940 bestond het gemobiliseerde Belgische leger uit 22 divisies van ongeveer elk 17.000 manschappen. Er waren 18 Infanteriedivisies (waarvan 6 actieve divisies, 6 divisies van de eerste reserve en 6 divisies van de tweede reserve), 2 divisies Ardense Jagers (waarvan 1 volledig gemotoriseerd) en 2 Cavaleriedivisies (allebei gemotoriseerd) en een gemotoriseerde brigade. Deze 22 divisies waren op 10 mei 1940 verdeeld over 7 Legerkorpsen, één Cavaleriekorps en de groep Keyaerts. Deze laatste groep, genaamd naar z'n bevelhebbende generaal, had als taak om de Duitse opmars ten Zuiden van de Maas zoveel mogelijk te vertragen. In totaal was het Belgisch leger ongeveer 600.000 manschappen groot, en was daarmee in verhouding tot het totaal aantal inwoners één van de grootste Europese legers van het moment (8% van de Belgische bevolking). Het Belgische leger bestond uit beroepsmilitairen en de veertien militieklassen (tussen 1926 en 1939). Elke militieklas bestond uit ongeveer 47.000 manschappen. Een gedetailleerd overzicht:
- 4.929 beroepsmilitairen
- 16.614 reserveofficieren
- 12.000 beroepsonderofficieren
- 46.000 reserveonderofficieren
- 10.000 beroepskorporaals en beroepssoldaten
- De overige manschappen waren soldaten
Tijdens de Achttiendaagse Veldtocht zullen een aantal divisies overgaan van het ene Legerkorps naar het andere, naargelang de operationele toestand.
[bewerk] Belgische verdedigingsstrategie
Op 10 mei 1940 bestond het Belgische strategisch verdedigingsplan tegen een Duitse invasie uit vijf stellingen. Elke stelling had als taak een Duitse opmars te detecteren, te vertragen, tegen te houden of terug te dringen.
[bewerk] Alarmstelling
Deze linie had als hoofddoel om elke grensoverschrijdingen te detecteren en onmiddellijk te melden. Het was deze stelling die op 10 januari 1940 de noodlanding van een Duits jachtvliegtuig detecteerde en daarmee Duitse invasieplannen onderschepte (Zie Operatie Fall Gelb lekt uit). De Alarmstelling liep langs de grens met Nederland (Nederlands Limburg) en langs de grens met Duitsland. Deze stelling werd bemand door territoriale brigades van de Rijkswacht en gedetacheerde manschappen van de Vooruitgeschoven Stelling. Na het verlaten van strategische punten (zoals bruggen) moesten de manschappen zich terugtrekken.
[bewerk] Vooruitgeschoven stelling
Deze stelling had als hoofdtaak om de sterkte van de Duitse troepen te testten en weerstand bieden zodat men tijd kon winnen voor het bemannen van de Dekkingsstelling. Verder zouden ze hoofdwegen versperren en onbruikbaar maken. De Vooruitgeschoven stelling liep langs de grens van Antwerpen tot Aarlen, via Maaseik. In de Kempen liep ze achter het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten, het Kempisch kanaal en het Belgische deel van de Zuid-Willemsvaart. Deze stelling werd bemand door de Ardense Jagers en de Grenswielrijders.
[bewerk] Dekkingsstelling
Deze stelling werd bemand door 14 divisies, meer dan de helft van het Belgisch leger. De Dekkingsstelling liep langs het Albertkanaal, de Maas tot Namen. Langs het Albertkanaal stond om de 600 meter een bunker met twee mitrailleurs (ter hoogte van de waterspiegel). Alle bruggen werden ondermijnd met springladingen, velden werden onder water gezet en tankversperringen opgebouwd.
[bewerk] Weerstandstelling
De stelling is ook gekend als de KW-stelling of de Dijle-linie en liep van Koningshooikt (Lier), Leuven, Waver, Gembloers tot Rhisnes waar ze aansloot op het versterkte fort van Namen. De Weerstandsstelling was de linie naar waar de Franse en Britse troepen zouden bewegen indien België werd aangevallen door Duitsland. De Weerstandsstelling omvatte een onafgebroken lijn van tankversperringen (Cointet-elementen, Tetraëders, spoorwegvelden, anti-tankgrachten,...), gevechtsbunkers en communicatiebunkers. De opstelling werd aangevuld met loopgrachten, anti-tankkanonnen, mitrailleurs, prikkeldraadversperringen. Op 10 mei 1940 staat alleen de 10e Belgische Infanteriedivisie opgesteld langs de Weerstandsstelling te Leuven. Een paar dagen later staan in de Belgische sector (tussen Lier en Antwerpen) het 2e Belgische Legerkorps (met de 6e, 9e en 11e Infanteriedivisies) en het 6e Legerkorps (met de 2e, 5e en 10e Infanteriedivisies) opgesteld. Het Brits expeditieleger zou plaatsnemen in de streek van Leuven en de Fransen in de omgeving van Waver.
[bewerk] Binnenlandse stellingen
Deze stellingen omvatte oa. de linie Waver-Ninove, een onafgebroken tankhindernis met bunkers, het National Bolnetwerk langs het kanaal Gent-Terneuzen (dat nog niet was afgewerkt), de kustverdediging en geplande vernielingen langs de Franse grens (Semois, Samber, kanalen van Henegouwen).
[bewerk] Slagorde op 10 mei 1940
[bewerk] Vooruitgeschoven stelling
De vooruitgeschoven stelling werd ingedeeld in twee sectoren; sector Noord liep van Antwerpen tot Lanaken. Sector Zuid liep van Hendrikskapelle tot Aarlen.
[bewerk] Sector Noord
Tussen Antwerpen en Turnhout liggen infanteriebataljons. In de rest van de regio zijn vooral lichte troepen (motorfietsen en wielrenners) gelegerd. Deze manschappen staan onder het commando van de bevelhebbers uit de Legerkorpsen die op de Dekkingsstelling staan. In kamp Leopoldsburg bevindt zich op 10 mei de 11e Infanteriedivisie (bestaande uit 14e, 20e en 29e Linieregiment) die er een opleiding vervolledigd.
[bewerk] Sector Zuid
In deze sector bevindt zich de Groep Keyaerts langs de grens en de Ourthe. Aan de grens staat de 1e Infanteriedivisie Ardense Jagers (bestaande uit 1e, 2e en 3e Jagerregiment) en langs de Ourthe bevinden zich
[bewerk] Duits Leger
[bewerk] De invasie
De Duitse doorstoot in Noord-Frankrijk, ook mogelijk gemaakt door de snelle inname van het fort Eben-Emael, bracht deze plannen echter in gevaar en dwong het Belgische leger tot een reeks van terugtochten om haar zuidelijke flank gedekt te houden. Toen de Duitse troepen op 20 mei het Kanaal bereikten, was het Belgische leger, het Britse leger en een deel van de Franse troepen in België afgesneden.
De regering besloot naar Frankrijk en dan naar Engeland te vluchten, terwijl Koning Leopold III op 28 mei 1940 capituleerde en verkoos in het land te blijven. Dit conflict zou na de Tweede Wereldoorlog aanleiding geven tot de Koningskwestie.
Zie ook: België in de Tweede Wereldoorlog.
