Limburgse literatuur

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve in 't Valkebergs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel woe meugelik 't Valkebergs aan te hawte.

! Aan dit artikel weurt de kómmende tied nog doorgewèrk. Tot daen tied kan d'n inhaud van dit artikel veurnaam informatie misse of nog neet good in zie verbandj ligke.

De Limburgse literatuur ies de literatuur, die gesjproke of gesjreve ies in ein van de Limburgse dialekte. Zoawaal de de Nederlandse, Duutsje es de Limburgse literatuur begint mèt Hendrik van Veldeke. Hae ies gebore in Spalbeek bie Hasselt (Belsj) in 1128 en gesjtorve nao 1190.

[bewirk] 12e ièw

Hendrik van Veldeke
- Zien belangriekste werk ies de Eneïde, euver de Trojaanse held Aeneas. 't Verhaol, gesjreve rónd 1175, sjpeelt in Kleef. Dit verhaol ies miè in 't Duutsj gesjreve.
- 'n Ander hièl bekènd gediech in verhaolvörm ies de Servaoslegende. Op basis van 'ne Latiense vita diech 'r de legende van Servaos. 't Verhaol sjpeelt in Tóngere en Triecht (Mestreech). De vörm van 't gediech ies twièreigele ritmiek mèt eindriem. Dao-in waor van Veldeke de ièrsjte dae dat toepasde.

[bewirk] 17e ièw

Allein 'n paar ouw documente in 't dialek (meh geine literatuur) zint in archieve gevónge. Zoa-es 'n interpretatie van 'ne klerk in de 17e ièw van 'ne teks van anderhauf ièw daoveur.
Ouch gerechsprotocolle van de Bokkeriejersj sjtinge dèkker in 't dialek.

[bewirk] 18e ièw

Zuug houch: Lies_van_Limburgstalige_sjrievers_en_dichters

In 1765 versjient in Mestreech 't Sermoen, in Rienlands dialek gesjreve, terwiel de sjtandaartaal al besjteit.

[bewirk] 19e ièw

Zuug ouch: Lies_van_Limburgstalige_sjrievers_en_dichters

In deze tied besjteit de dialekliteratuur allein oet verhaole, toneelsjtökker en gediechte. Van beuk ies nog gein sjpraoke.

1839: Sociëteit “Momus” – de miedeklasse moet ’t Mestreechs en de chariteit behoute. Kluchte were oet ’t Luuks vertaald, toneelsjtökker in 't Mestreechs. In 1889 weurt 'n beukske oetgegeve mèt gediechte in 't Frans, Hollands en Mestreechs.

'n Paar sjrieversj en diechtersj: G.Franquinet, (Mestreechs), Ler. Pollus, (Mestreechs), Johan Dautzenberg, Heëles, Emile Seipgens, Remuunjs

- Théodore Weustenraad sjrief in 1848 't gediech in verhaolvörm de Percessie van Sjerpenheuvel in 't Mestreechs.
- Jules Frère sjrief 't Druvig beukske in 't Tóngersj plat mèt 48 gediechte. Versjient in 1917. Achterdoor sjtoon 10 gediechte in ein soort Miedelnederlands.

[bewirk] 20e ièw

Zuug ouch: Lies_van_Limburgstalige_sjrievers_en_dichters

In 't begin versjiene d'r allein verhaole en gediechte in de diverse tiedsjriefte. Thema's zint de Limburgse identiteit, chauvinisme en religie. De tekste zint braaf en moralistisch. Väöl sjrieversj zint geistelike.
De dialekvereiniging Veldeke-Limburg weurt opgeriech in 1926. Zie lièt 'n 2 maondeliks tiedsjrief versjiene woa-in dialekauteursj hun gediechte, verhaole en artikele kènne publicere.

1950

Nao de Twiède waereldoorlog weure de ónderwerpe hièl divers. De thema's were minder zeut. Noe versjiene ouch miè beuk. De taal zelf krieg aandach. Versjil tösje good en sjlech ies 'n thema. In 1976, bie 't 50 jaorig jubileum, geuf Veldeke 'n bloomlezing oet, Mosalect, woa-in väöl dialekte vertegenwoordigd zint.
In de Carnavalswaereld ies 't gans gebrukelik um 't dialek te gebruke in prinse-proclamaties, oetnuèdiginge, buuts en leedsjes. Dialektoneel trèk väöl publiek.

1980
Popmuziek en dialekleedsjes op Lp, audiocassette, cd, radio, tv.
LVK, 't Provinciaal Vastelaovesleedsjesconcour saer 1977. Van 'n groat aantal inzendinge weurt de bèste gekoze tot de sjlager van 't carnavalssezoen.
Oetreiking van 'ne jaorlikse Limburgse Literaire pries door Veldeke.
De LiLiLi, Limburgse Literair Lies, geuf beuk oet in alle Limburgse dialekte.
In de jaore 90 weure 10 deile van de reeks Veldeke-Literair gepubliceerd, mèt 'n selectie aan dialekproza en gediechte.
Neve de 11 Veldeke-kring in Nederlands Limburg weurt 'r noe ouch in Belsj Limburg 'ne krink opgeriech, dae 't dialek zal promote, sjtimulere en oetgeve.
1997: 't Limburgs weurt 'n offcieel sjtreektaal, 'n Europese minderheidstaal.
Dao óntsjtoon diverse websites mèt es ónderwerp plaatselike taal, dialek en poëzie.
2001: Bie gelegenheid van 't 75 jaorig besjtoon van Veldeke versjient de bloomlezing Mosaiek, dat 'n veurtzètting ies van de ièrder bloomlezing Mosalect. Veural de jaore 1967 - 2001 kómme hie aan de orde.