In 't nuujs

Van Wikipedia

Aw nuutsberichte waere nao e tiedje gerarsjiveerd in de jaorartikele; zuug daoveur 2005 en 2006.

[bewirk] Aprèl 2006

• 't Evangelie nao Judas, 'n aajd gnostisch gesjrif, versjijnt in Ingelse vertaoling.
• In Nepal vinde de ganse maond proteste plaots tege 't autoritair bewind vaan keuning Gyanendra.

[bewirk] 8 aprèl

• De Nederlandse sjriever Gerard Reve sjtörf op 82-jaorige laeftied

[bewirk] 11 aprèl

• De verkezinge in Italië weure gewonne door de oppositie oonder Romano Prodi. Zienen opponent, premier Silvio Berlusconi, vech d'n oetslaag aon.
• Mafiabaos Bernardo Provenzano, de meis gezochte maan vaan Italië, weurt op Sicilië gearresteerd.

[bewirk] 21 aprèl

• Nao aongekundegde bezuneginge van Mitshubishi Motors begint bij NedCar in Bor 'n staking.
• In Irak weurt 'ne nuie premier aongestèld: de sji'iet Jawad al-Maliki. Heer volg d'n umstrejen Ibrahim al-Jaafari op.

[bewirk] 24 aprèl

• In de Egyptische baadplaots Dahab vinde aonslage plaots. Heibei valle roond de twinteg veural Egyptische doeje.
• Keuning Gyanendra (zuug bove) belouf binne inkel daog de democratie te herstèlle.

[bewirk] 25 aprèl

• De vakboonde bereike 'n akkaord mèt de directie vaan NedCar; veurluipeg zalle gein gedwónge oontslaoge valle.

[bewirk] Mei 2006

[bewirk] 2 mei

• Demissionair premier Silvio Berlusconi vaan Italië heet 't oontslaag vaan zien regering ingedeend bij de president en erkint daomèt indelik zien neerlaog.

[bewirk] 4 mei

• Doajehèrdinkingsdaag. Op dezen daag vinge in väöl plaatse herdinkinge plaats van de doaje oet de Twiède waereldoorlog. Um 8 oer saoves weurt 2 minute sjtilte in ach genómme.
• Sjilder-kunstenaer Karel Appel sjtörf op 85 jaorige laeftied. Appel waor vertegenwoordiger van 't expressionisme. Hae ies veural bekènd gewore vanwege zien vertegenwoordiging van de sjtruiming Cobra (jaore 50 van de 20e ièw).

[bewirk] 11 mei

• In Antwerpe weurt 'n dóbbele maord gepleeg mèt racistisch motief.

[bewirk] 13 mei

• zuuster, moder Maria-Theresa Tauscher weurt zalig verklaord in de kathedraal van Remunj. Paus Benedictus XVI haet besjlote, dat aan ederein dae huuj, op 30 oktober (d'n daag dat de zuuster katholiek woort) en op de 1e verjäördaag van de zaligverklaoring (13 mei 2007) de kathedraal bezeuk, vol aflate weure verliènd.

[bewirk] 21 mei

• In Montenegro, ein vaan de twie staote vaan Servië-Montenegro, stump 'n mierderheid vaan 55,4% vaan de kezers in e refeendum veur oonaofhenkelikheid.

[bewirk] 22 mei

• Ex-topmaan Cees van der Hoeven vaan Ahold weurt weges fraud veroordeild tot 9 maond veurweerdelike gevangenisstraaf en 'n boete vaan 225.000 euro.
• De riechter steit Woeningcorporatie Servatius oet Mestreech touw in 't Belsj te bouwe, wat häör tot daan touw door 't gouvernemint verboje waor.

[bewirk] 27 mei

• Op midde-Java vint 'n eerdbeving vaan 6,2 op de Sjaol vaan Richter plaots, die zeker 3.000 doeje tot gevolg heet.

[bewirk] Juni

[bewirk] 3 juni

• Europa: Montenegro verklaort ziech oonaofhenkelik vaan Servië.

[bewirk] 7 juni

• Midde-Oeste: D'n Iraaksen terroris Abu Musab Al-Zarqawi weurt door 't Amerikaans leger vermaord.

[bewirk] 27 juni

• Duitsland: De Duitse politicus Joschka Fischer trèk ziech trök oet de (Duitse) politiek.

[bewirk] 28 juni

• Belsj: De liechame vaan de vermisde meidskes Nathaly Mahy en Stacy Lemmens weure in Luik gevoonde.

[bewirk] 29 juni

• Nederland: 't Kabinet-Balkenende II vèlt naotot de kamerfractie vaan de links-liberaol partij D'66 't vertrouwe in 't kabinet heet opgezag en de D'66-ministers Brinkhorst, Pechtold en -staotssecretaris Van der Laan ziech tröktrokke.

[bewirk] Juli

[bewirk] 1 juli

• Sjport: De Tour de France begint mèt 'ne proloog in Straasbörg, dee door Thor Hushovd gewonne weurt.
• Nederland: Keuningin Beatrix gief Ruud Lubbers de opdrach um in november verkezinge oet te sjrieve en veur d'n tössentied e nui, missionair kabinèt te formere.

[bewirk] 2 juli

• Nederlands Limburg: 't OLS besjteit hónderd jaor. Ter gelegeheid hievan bezeuke keuningin Beatrix en prins Filip 't evenement, dat diet jaor in Rooj gehouwte weurt.

[bewirk] 3 juli

• Sjpanje: In de metro van Valencia óntsjpoort 'n treinsjtèl dat 80 km per oer voort woa 40 km per oer waor toegesjtange; d'r valle 41 doaje en 47 zjwoar gewónde.

[bewirk] 4 juli

• Sjport: De derde etappe van de Tour de France, mèt aankóms in Vild (gemeinte Valkeberg), weurt gewónne door Matthias Kessler.

[bewirk] 7 juli

• Belsj Limburg: De kèrk van Meldert bie Leume vèlt in.

[bewirk] 9 juli

• Sjport: Italië wint 't WK, 't Waereldkampioensjap voetballe, door in de finale Frankriek te versjloon mèt 't sjete van penanties.
• Nederlands Limburg: Joep Haffmans, deike van Gulpe, weurt, vanwege publieke aanteiginge, oet zien functie ontsjlage door biesjop Frans Wiertz van Remung.

[bewirk] 12 juli

• Literatuur. Hubert Lampo (1920-2006), Belzje sjriever en belangrieke vertegewoordiger van 't magisch-realisme, gesjtorve.

[bewirk] 18 juli

• 100 jaor geleje sjting de ièrsjte frietkraom in Nederland op de kèrmes van Bergen op Zoom. (Brabant).
• Midde-Oeste: Europese leng evacuere hun laandgenote oet Libanon per bus, sjip of helicopter.
• De Nijmeegse Veerdaagse weurt nao einen daag aafgelasj naodat 2 doaje zint gevalle, d'r hónderde luuj krank zint gewore door de wermde en d'r extreem hitte weurt verwach veur de kómmende daag.

[bewirk] 21 juli

• Kuns, Beeldhouwer Frans Peeters oet Zjwame sjtörf op 80 jaorige laeftied.

[bewirk] 22 juli

• Voere, de franstalige partiej Retour à Liège verendert d'r naam in RETOUR AUX LIBERTES.
• Vlaandere, 'ne kerngezoonde 37 jaorige fabrieksarbeider sjtörf an oververhitting es gevolg van de aktueel hittegolf.

[bewirk] 27 juli

• Sjport: Tourwinner Floyd Landis weurt besjöldig vaan dopinggebruuk. Heer oontkint de besjöldiging.

[bewirk] 30 juli

• Midde-Oeste: In Qana, Zuid-Libanon, valle bij 'nen Israëlische lochaonval (deil vaan 'n offensief tege de terreurbeweging Hezbollah) teminste 57 börgerdoeje, boe-oonder väöl kinder.

[bewirk] 31 juli

• Caraïbisch gebeed: Fidel Castro, dictator vaan Cuba sins 1959, dräög weges krenkde zien take euver aon zie broor Raúl Castro.

[bewirk] Augustus 2006

[bewirk] 1 augustus

• Taal. De nuuj sjpelling van 't Nederlands, oetgesjreve in 't zoageneumde Greun beukske 2005, geit vandaag officieel in.

[bewirk] 2 augustus

• Religie: Kardinaol Johannes Willebrands, veurmaoleg aartsbisjop vaan Utrei, störf in Denekamp (Overijssel, Nederland) op 96-jäörege leeftied.

[bewirk] 3 augustus

• Limburgs: In Venlo weurt 't Beatles-album Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band einmaoleg in 't Venloos opgeveurd es Sjerzant Paeper.
• Muziek: De sopraon Elisabeth Schwarzkopf störf op 90-jäörege leeftied.

[bewirk] 5 augustus

• Sjport: Ouch in de contra-experties valle dopingteste veur Floyd Landis positief oet.

[bewirk] 9 augustus

• Midde-Oeste: 't Israëlisch veilegheidskabinèt kundeg aon 'n oetgebreid groondoffensief in Zuid-Libanon oet te veure.
• Weitesjap: D'n Amerikaanse astronoom James van Allen, bekind vaan de Van Allen-gordele, störf op 91-jäörege leeftied.

[bewirk] 10 augustus

• Europa: De Britse otoriteite melde tot ze 'n poging tot 'ne zwoeren terroristischen aonslaog mèt vleegmesjienes op de Vereinegde Staote veurkómme höbbe.

[bewirk] 11 augustus

• Midde-Oeste: De VN-Veilegheidsraod nump 'n resolutie (nó. 1701) aon die Israël en Hezbollah gelas mèt 't geweld te stoppe.

[bewirk] 13 augustus

• Nederlands Limburg: Bij 't aofwateringskenaal bij Brach weurt 'n liek vaan 'ne 16-jäörege Wèssemse jóng gevoonte.

[bewirk] 14 augustus

• Midde-Oeste: E staak-'t-vure maak e veurluipeg ind aon d'n oorlog tössen Israël en Hezbollah.

[bewirk] 15 augustus

• Sjport: Faas Wilkes, ex-vootbalinternational en ein vaan de bèste Nederlandse vootballers oets, störf in Rotterdam op 82-jäörege leeftied.

[bewirk] 16 augustus

• Vlaandere: Yves Leterme, Vlamsje CD&V/NVA minister-presidaent, zaet dat de Franstalige in de Brusselse facilitetegemingdes te dom zeunt um Nederlands te lieëre.
• Wallonië: de Vlamsje aovendsjoeël va Voere deelt in Visé 'ne hoes-an-hoes folder oet oeëmit Franstalige in 'n Nederlandstalige umgaeving gratis Nederlandse taallisse aangebaoje werre.
• Midde-Oeste: de kreegsreste op 't sjtraant va Bayruth werre opgeruimd och al zalle de verwachte 1.000.000 toeriste Libanon dit jaor neet bezeuke.

[bewirk] 18 augustus

• Nederlands Limburg: Bij 'nen hobbyboer in Kèrkraoj zien sjäöp weurt de veekrenkde blawtóng vasgestèld. Binne 20 kilometer vaan de besmettingsheerd moot al vee veurluipeg op stal blieve en veur 't gans land weurt 'n exportverbod veur vee ingestèld.

[bewirk] 19 augustus

• Belsj: In Voere en in de provincie Luuk is bie versjillende bedrieve blawtong vasgesjtild.

[bewirk] 21 augustus

• Duutsjlaand: blawtong vasgesjtild in Aoke.

[bewirk] 24 augustus

• Astronomie: De Internationaal Astronomische Unie sjtèlt obbenuujts de definitie van planeet vas, woadoor Pluto gein planeet miè ies, meh 'n dwergplaneet.
• Nederland: ursjte nationale naturalisatiedaag.

[bewirk] 28 augustus

• Nederlands Limburg: In 't GaiaPark in Kerkraoj störf de giraf dee bijnao veer maond geleije is gebore. Ze höbbe 'm helaas mótte laote inslaope umdat'r las had van verzoerde spiere, naodat'r achternagezete is door de zebra's.

[bewirk] 30 augustus

• Voere: Op 'n totaal van 3246 sjtemplichtigen sjreve zich, op 'n potentieel van 857 EU-burgersj, 727 inwonersj in't keesregister in, oeëvan, op 'n potentieel van 813 Nederlandse EU-burgers, 695 Voerenaere.

[bewirk] September 2006

[bewirk] 3 september

• Sjport: Motocrosser Stefan Everts wint in Lierop zien 100ste Grand Prix.

[bewirk] 19 september

• Azië: In Thailand weurt de regering vaan premier Thaksin door 'ne staotsgreep umgegoejd.

[bewirk] 21 september

• Nederland: De ministersj Sybilla Dekker (VROM) en Piet Hein Donner (justitie) traeje aaf naodat door de Onderzoeksraad voor Veiligheid geconcludeerd weurt dat euverheidsinstanties die ónder hun verantwoordelikheid valle gefaald höbbe bie de brand in e cellecomplex op Schiphol op 27 oktober 2005.

[bewirk] 23 september

• Zuud-Azië: De Franse gezèt L'Est Républicain melt tot volges de Saoedische geheimen deens Usâmah bin Lâdin in augustus aon tyfus gestorve zouw zien. Dit beriech weurt vervolges vaan alle kante tegegesproke.

[bewirk] 26 september

• Europa: De EU keurt 't touwtrejje vaan Roemenië en Bulgarije per 1 januari 2007 good.

[bewirk] 28 september

• Europa: Op vörsjtil van Camiel Eurlings sjtilt 't EU-parlemaent 'n oonderzeuk in nao d'r Armeense genocide an 't begin van d'r vurrige ieëw.

[bewirk] 29 september

• Nederland: de PvdA eist van kandidate op de lies vör de Twiede Kamer verkiezinge dat ze de Armeense genocide erkinne. Vör besjtuurders van 't lokale en provinciale niveau is nuance mäögelek mae neet weunsjelek.

[bewirk] Oktober 2006

[bewirk] 8 oktober

• Belsj: In Belsj vènje verkezinge plaatsj veur de gemeinteraod. Veural de VLD, de partiej van premier Guy Verhofstadt, verleert sjterk, de christen-democrate en 't rechse Vlaams Belang boke väöl wins.
• Sjport: 't Nederlands dames-hockeyèlftal weurt veur 't iers sins 1990 wereldkampión.
• Voere: De Gemingderaods- en OCMW-verkezinge gaeve d'r volgende oetsjlaag: vör d'r gemingderaod kriet Voerbelangen 9 en R@L 6 zetels; vör d'r OCMW-raod kriet Voerbelangen 5 en R@L 4 zetels. Saer zoondeg haat Belsj 'n Franstalige minderheed in 't Vlamsje Voere.

[bewirk] 12 oktober

• Natuur: In de Colombiaanse bösj ies 'n nuuj soort veugelke óntdèk, dat de naam haet gekrege van de indianesjtam, die dao oats woonde: Yariguies Brush-Finch. (Geelzjwart gekleurd mèt 'n oranje koef).
• Literatuur: d'r Nobelpries vör literatuur 2006 is toegekind an d'r Turkse sjriever Orhan Pamuk.
• Brazilië: In Rio de Janeiro weurt het 75 jaorig bestoon vaan het 30 meter hoege Christus beeld, wat bove op de Corcovado heuvel steit, gevierd. De groond boe op het beeld steit weurt tot heilige groond verklaord.

[bewirk] 14 oktober

• V.N.: Es opvolger van Kofi Annan, secretaris-generaal van de Vereinigde Naties, ies de Zuud-Koreaanse Ban Ki-moon gekoze. Per 1 januari 2007 zal hae in functie trae.

[bewirk] 22 oktober

• sport: In Brazilië weurt Fernando Alonso weer wereldkampioen Formule 1. Michael Schumacher, dee z'ne lètste race reej, weurt toch nog veerde, nao tot 'r door 'ne platte band in de negende runde, hielemaol achteraon kaom te rije.

[bewirk] 31 oktober

• Historie: Op 't Belsj, in de buurt van Mestreech zint, door o.m. de archeoloog Jean-Pierre de Warrimont oet Norbik, sjpore (veurwerpe van bewèrkde vuursjtein) gevónge van miè es 300.000 jaor geleje, oet 't (paleolithicum). Dit zouwe tot noe toe de oudste aanwiezinge zin van miensjelike activiteit in Limburg, Vlaandere en Nederland.

[bewirk] November

[bewirk] 3 november

• Taal: 't Woord SOS es noadsignaal in Morsecode besjteit vandaag officieel 100 jaor; de aafkorting save our souls ies d'r later bie bedach.

[bewirk] 5 november

• Midde-Oeste: Saddam Hoessein weurt tot d'n doed aan de galg veroordeild vanwaege misdaode taege de minsj(elik)heid.

[bewirk] 6 november

• Turkije: De sjtreng wètgaeving roond 't respekt väör de Turkse identiteet kint volges d'r Turkse presidaent mäögelek, op groond van 't rech op vriej mieningsuiting, versoepeld werre. Turkse burgers zowwe dan, och in Turkije, de Armeense kwestie 'n genocide maoge neume.
• Nederland: De PvdA sjtilt dat 't concept genocide 'n juridische oonderboewing nuëdig haat. In de Armeense kwestie oontbrikt die bies noe. 't CDA blieft bie d'r term genocide, wat de Armeense kwestie aa-geet.
• Midde-Oeste: De EU sjprikt zich oet taege de oetveuring van de doeëdsjtraof van Saddam Hoessein vermits die in de Westerse besjaving is aafgesjaft.

[bewirk] 7 november

• Vereinigde Sjtaote: De Democratische Partij wint de mierderheid in 't Hoes van Aafgevaerdigde en in de Senaat. De Sanfranciscaanse Nancy Pelosi weurt 't ierste vrouwlik hoof van 't Hoes oet de Amerikaanse historie.

[bewirk] 8 november

• Nederlandj: 't Opebaar Ministerie begintj procedures óm alle Hells Angels-clubs in 't landj te verbeje.
• Vereinegde Sjtaote: Minister van Defensie Donald Rumsfeld sjtap op nao haevege kritiek op de kreeg in Irak en 't verkezingsverlees van zien Republikeinse Partie.

[bewirk] 9 november

• Turkije: De EU eist dat bote en vleegmesjienger vertrokke oet 't Grieks-Cypriotisch deel van Cyprus kinne aanmere en lande in Turkije.

[bewirk] 14 november

• Europa: De goeverneure van Belsj en Nederlands Limburg, resp. Steve Stevaert en Leo Frissen, plaatsje tussje Libeek (Mergraote) en 's Gravenvoeren (Voere) 'ne verdwene grenspaol truuk. Burgemeester Broers va Voere en d'r loco-burgemeester Custers va Mergraote waore dis noon roond haof veer och van de partiej.

[bewirk] 18/19 november

• Europa: De Internationaal Organisaasje ter besjerming van Minderheeds Tale en Bedreigde Minderhede, kortweg de IOMTBM geneumd, keurt 'n resolutie good die o.m. vrugt dat de Verdrage van d'r Europese Raod däör Belsj geratificeerd waeëre um 'n ing te make an de discriminatie en administratief paesterieje, die in 't bezoonder opgelag werre an de Franstalige va Voere.

[bewirk] 21 november

• Zuud-Azië: In Nepal injig de börgerkreeg tösje 't regeringslaeger en de maoïstische rebelle.

[bewirk] 22 november

• Nederlandj: Bie de verkezinge veur de Twiede Kamer verlere de PvdA en de VVD. Groete wins is dao veur de SP en de Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders.

[bewirk] December

[bewirk] 2 december

• Muziek: Zengeres Mariska Veres (Shocking Blue) sjtörf op 59-jäörege laeftied aan kanker.

[bewirk] 4 december

• Zuud-Amerika: De linkse politicus Hugo Chavez weurt obbenuujts tot president van Venezuela gekoze.

[bewirk] 10 december

• Zuud-Amerika: Ex-dictator Augusto Pinochet van Chili sjtörf op 91-jäörege laeftied.

[bewirk] 13 december

• Belsj: De Waalse rezjionale zender RTBF zörg veur väöl behej naodat ze in 'n gefingeerd nuujsberich "bekind maak" dat Vlaandere zich ónaafhenkelik verklaord heet.
• Nederlandj: Nao 'n motie van aafkäöring taege minister Rita Verdonk besjluut 't al demissionair kabinet-Balkenende III Verdonk häör take ómtrènt vraemdelingezake te óntnumme. Hiemit geit de Twiede Kamer akkaord.
• Muziek: De Nederlandstalige zenger Robert Long sjtörf op 63-jäörege laeftied aan kanker.

[bewirk] 14 december

• Groet-Brittannië: In e fraudesjandaal, woebie versjillende regeringe adellike titels zouwe höbbe verlaend in ruul veur 'n leining, weurt ouch Tony Blair óngervraog.

[bewirk] 15 december

• Vlaandere: Op aandringe van Johan Sauwens (CD&V, voorheen Volksunie) sjtimde de Vlamsje Regering 't väörsjtil van Marino Keulen (bevoegde Vlamsje Minister) um alle twieëtalige (NED/FR) plaatsjname in Vlaandere binnekort officieel te vervange dör ééntalig Nederlandstalige.

[bewirk] 18 december

• Limburg: twieë nuuj sjtrieëktaalfunktionarisse zeunt deeltieds aa-gesjtild: Ton van de Wijngaard en Mieke Steegs.