Beer
Van Wikipedia
- Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel woe meugelik 't Mestreechs aan te hawte.
Beer is 'ne zwak-alcoholische, gazeuzen draank, dee verkraoge weurt door fermetatie vaan gierstemaajt, mèt touwvoging vaan water en hop. D'n draank is leech bitter vaan smaak en meistes geel van kläör, mèt leechter en duusterder variaties. Beer weurt väöl gedroonke en liet ziech veural associëre mèt manslui, mèt fieskes en mèt de sociaal klasse vaan "gewoen lui". In Limburg weurt väöl beer gebrojd.
Inhawd |
[bewirk] Historie
Beerachtege draanke, oontstoon door gisting vaan graonachteg plante, veent me, same mèt de veurluipers vaan wien, tot 7000 jaor trök, op 't groondgebeed vaan 't modèrn Iraan. 'n Plaket vaan 6000 jaor aajd oet Mesopotamië laot lui zien die mèt e struujke oet 'n groete kóm drinke; me vermeujt tot dit beer is. Ouch in 't Gilgamesj-epos kump beer veur. Vaanweeg 't spontaan oontstoon vaan fermentatiesappe meint me tot mier volker oonaofhenkelik vaanein 't beer höbbe oetgevoonte. 't Kaom in eder geval ouch in 't aajd Europa veur. Al volker behave de Grieke, die wien priffereerde en beer es barbaars zaoge, kinde beer. Wie de Romeinse cultuur vergrieks woort (zuug Hellenisatie) lete ouch zie 't beer valle; ze zaoge neer op beveurbild de Germane, die 't wel droonke. De Latiense naom is cervisia, de Griekse zython.
In de Middeliewe blaof me in de Germaanssprekende streike beer drinke. De formule vaan 't beer veranderde ouch laanksemaon, umtot allein gegis gierstemaajt 'ne te bittere smaak heet. Zoe woort kroejer draon touwgevoog, en op 't les in de Middeliewe woort de hop debij gedoon. 't Middeliews beer versjèlde evels nog stèrk vaan 't eus, doortot mie oongegisde stóffe drinzaote waor 't hendeg voodzem en meender alcoholisch. Dit beer woort in de stei door de ganse bevolking - ouch vrouwlui en kinder - gedroonke, umtot 't water oet de stadsgrachte neet te drinke waor en ouch pómpe gei zuver water leverde; beer waor hygiënischer umtot 't gekoek woort en alcohol bevat.
In 1516 veerdegde d'n hertog vaan Beiere 't Reinheitsgebot oet, wat perceis veursjreef wat wel en neet in beer gestop moch weure. Dit veursjrif heet de Duitse unificatie vaan 1871 euverleef en besteit, in stèrk gewijzegde vörm, nog ummer. Recint heet 't nog veur groete handelsprobleme gezörg. In de Renaissancetied begós me ouch veur 't iers lagerbeer te brouwe, dit woort bij acident oontdèk wie me beer hendeg laank bewoerd had. Daoveur waore de bere vaan 't typ wat me allewijl es ale kint. Vaanaof de late achtiende iew woort de productie gemachinaliseerd.
[bewirk] Brouwperces
Beer moot um zienen alcohol te kriege fermentere; daoveur is de presentie vaan sókker nujeg. In 't gebruukde giers evels zit weineg sókker; daorum weurt mèt ander percesse iers 't zetmeel in sókker umgezat. Me verdeilt 't gans proces in drei fazes: 't majte, 't brouwe en 't fermetere
[bewirk] Majte
Me liet de gierstekórrele in 'n gooddoorleechte en maoteg werm ruumde ligke, woe ze kinne oontkieme. Zoe imiteert me 't vreugjaorsweer. Es de plant wörtelkes liet greuje maak ze in de kórrel zelf enzyme aon, die later nujeg zien. Wienie de plante wied genoog oetgegreujd zien weure de kórrele verwermp, soms geruusterd of gebraand (aofhenkelik vaan de saort). Daonao weure de wörtelkes draofgehaold en peers me de kórrele.
[bewirk] Brouwe
Allewel tot brouwe ouch d'n tèrm veur beer make in 't algemein is geve beerbrouwers heimèt specifiek 't middeperces vaan 't beermake aon. De gepeersde kórrele weure noe gesjroet: nog mie geplèt, zoetot 't kaf vaan 't kore gesjeie kin weure. Dit meel heet me nujeg. 't Is inmiddels hendeg enzymeriek door 't majte. Noe weurt 't meel mèt water vermingk en begint 't majsje: 't weurt in stappe ummer mie verwermp. Daodoor goon de enzyme wèrke, die 't zetmeel in sókker umzètte. 't Rizzeltaot weurt tenao gefiltreerd; 't residu hèt bostel, 't filtraot hèt wort. Me speult nao 't filtrere de ketels nog ins nao, veur ouch de plekkende sókker nog te kinne gebruke.
[bewirk] Fermetere
De wort weurt vervolges bewèrk mèt gis-celle, eincelleg plantaardeg organismes die sókker in alcohol umzètte. 't Fermetere verlöp in stappe. 't Beer vaan nao de ierste fermetatie hèt joonkbeer en heet rillatief weineg smaak, alcohol en koolzoer. 't Beer moot gemeinlik naogiste; gemeinlik gebäört dit op 't vat (lagerbeer), sóms evels moot beer op de fles naogiste. De beersaort Lambiek fermeteert spontaon.
[bewirk] Saorte beer
De bere valle in drei hoofsaorte oeterein: 't lagerbeer, 't ale en 't lambiek.
Lagerbeer is beer wat nao de ierste fermetatie nog laank moot naogiste. 't Kump oet Middel-Europa (Zuid-Duitsland) en is 't meis gedroonke beer vaan allemaol. Binne 't lagerbeer zien väöl variante te oondersjeie; Pilsener beer is 't gebrukeliks. Dit is e helder, goudgeel beer. In zie meis typische vörm veent me dat beväörbild bij Heineken. Euver 't algemein is 't neet zeut. Väöl aander beer neump ziech neet Pilsener meh ligk wel detegenaon. Bokbeer en aajd-broen zien ander variante, die ziech door 'ne zeutere smaak en 'n duusterder kläör oondersjeie. Lagerbeer mèt weineg neet-vergisber sókkers (nog meender es Pilsener) neump me witbeer.
Ale waor oorsprunkelik 'n Ingels synoniem veur beer meh sleit dao noe op de beersaort die me es typisch Ingels zuut: duuster vaan kläör en zwoer vaan smaok, umtot 't meender wiedgoond gegis is. In vreuger tije woort dit beer in gans Europa gedroonke.
Lambiek is beer wat wèl giers gebruuk. In die giers zitte de giscelle al opgeslaote, te deil temeenste. 't Beer smaak get zoer. Ietot me de giers in de negentiende iew begós te cultivere kaom de smaok vaan al 't beer daobij in de beurt.
[bewirk] Beermèrke in Limburg
- Alfa beer oet Thull bie Sjènne
- Hertog Jan, oet Árse
- Gulpener beer, oet Gulpe
- Brand beer, oet Wielder
- Wieckse Witte, oet Wiek (Mestreech)
- Cristal, oet Alleke
- Bokkereyer, Ops-Ale en Pax Pils oet Opitter in de gemeinte Bree
- Adelardus Trudo abdiejbeer, oet Kerrekom bie Sint-Truiden
- Sezoens, Martens Pils ("Boggeter beer") en Limburgse Witte oet Bogget
- Achel Trappis, oet Achel
- ter Doolen tripel, oet Helichtre
- Ricks beer oet Voere
- Lindebaom oet Naer
