Kyros
Ji Wîkîpediya
Kyrosê II yan Kyrosê Mezin(bi zimanê Farsiya kevin "Kûruş", bi zimanê Babîloniyan "Kuraş", bi zimanê Yewnanî "Kyros") Pedişeyê pêşî yê Împeretoriya Farisan e (b.z. 558- b.z. 530).Jêhatîbûna wîyî siyasî û leşkerî hişt ku ew desthilatiya împeretoriya farisan bihêz bike û li hemû rojhilata navîn desthiladariya Farisan (Axamenî) qewîn bike. Gelek agahdariyê cihê di derbarê wî de hene. Lê em dizanin ku ew ji binemala Axameniya bû, ku kralên Farisan bûn.
Ew heman demê li gor Herodot xwarziyê Astiyagesê ku Pedişe Împeretoriya Medan yê dawiyê bû. Astiyages xwestibû piştî ku Koçekan jê re gotibûn ku dê xwarziyê wî desthilatiya wî ji bistîne, Kyros bikuje. Lê Harpagosê wezîrê Astiyages tirsiya vî zarokî bikuje û ew nekuşt. Herodot dibêje ku Kyros di deh saliya xwe de êdî mîna Kralekî ye, ew ji zarokan re dibêje ezê bibime kralê we. Kyros jê agahdar dibe ku xwarziyê Astiyages e û Astiyages jî êdî dizane ku ew dijî. Li ser vê yekê Astiyages wî ji seraya xwe dûrdixe û wî dike Mîrê farisan. Lê Kyros dixwaze bi xwe bibe Pedişeyê împeretoriyê hemûyî. Piştî ku Harpages jî bi xiyaneta xwe alîkariya wî dike li dijî Astiyages bi ser dikeve û dibe Pedişeyê împeretoriya farisan yê pêşî.
[biguherîne] Şahitî
Dûv derbaza textê bû di 550 b.z. de şahê Medyan Astîges(Astyges) bin xist, paytexta Medyan Ekbatana dest xwe xist û Împaratorîya Persanê mezin ava kir.
Paş Kûruş Împaratorî ava kir Lîdyan pêşengîya Krösus de bi Babîlan Misir û Spartan va piştgirtî kir. Lê Kûros di 546 b.z. de Lîdyan bin xist û Krösus dîlgirt. Paş re Asya Biçûk, ango Anadaolu, jî dest xwe xist.
Dûv di 29'ê kewçêrê 539 b.z. de Babil vegirt şunda hem Împartorî bitûnî serwer kir, hem jî Cihû li Sirgûnê Babîl filîtandin.
Di 530 b.z. de 71 salan de cenga bi Masaget re de birin bû û 3 rojan din şunda jî mir.
[biguherîne] Balora Kyros
Kênga Kyros Babil vegirt li ser balorakê danezanêk nivisand. ew di 1879an de li Babil hat veditîn û îroj li Perûkxane British tê vaşertin. Gorî hin Dîrokzanan ew Danazena Mafên Mirovana herî pêş de ye.
bibîne: Balora Kyros
