Evropska unija
Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije
|
|||
 |
|||
| Službeni jezik | pogledaj Jezici Evropske Unije | ||
| Glavni grad | |||
| Presjedavajući Evropskog Savjeta | Matti Vanhanen (Finska) | ||
| Presjedavajuća Članica Evropskog Savjeta | Finska | ||
| Presjedavajući Evropske Komisije | José Manuel Durão Barroso (Portugal) | ||
| Presjedavajući Evropskog Parlamenta | Josep Borrell (Španija) | ||
| Površina - Ukupno - % vode |
7. na svijetu 3,976,372 km² |
||
| Stanovništvo - Ukupno - Gustoća |
3. na svijetu 454,900,000 116.4/km² |
||
| Osnovana | 25. marta 1957 | ||
| Valuta | Euro | ||
| Vremenska zona | UTC od 0 do +2 | ||
| Državna himna | "Ode to Joy (Oda radosti)" | ||
| Internetski nastavak | .eu, .eu.int | ||
| Pozivni broj | 3 (predloženo) | ||
Evropska unija (skraćeno: EU) je unija (zajednica) dvadeset pet evropskih država. Unija je oformljena pod sadašnjim imenom Ugovorom o Evropskoj uniji (više poznatim pod imenom Mastrihtski ugovor) 1992. godine. Mnogi aspekti EU su postojali i prije potpisivanja ovog ugovora, preko raznih organizacija oformljenih '50. godina dvadesetog vijeka.
Političke aktivnosti Evropske unije se ispoljavaju u mnogim sferama, od politike zdravstva i ekonomske politike do inostranih poslova i odbrane. U zavisnosti od razvijenosti svake zemlje ponaosob, organizacija Evropske unije se razlikuje u različitim oblastima. EU je definisana kao federacija u monetarnim odnosima, agrokulturi, trgovini i zaštiti životne sredine; konfederacija u socijalnoj i ekonomskoj politici, zaštiti potrošača, unutrašnjoj politici; i kao međunarodna organizacija u spoljnoj politici. Glavna oblast na kojoj EU počiva je jedinstveno tržište koje se bazira na carinskoj uniji, jedinstvenoj moneti (usvojenoj od strane 12 članica), zajedničkoj agrokulturnoj politici i zajedničkoj politici u sferi ribarstva.
29. oktobra 2004, predsjednici i premijeri evropskih država donijeli su prvi ustav Evropske unije, koji trenutno čeka ratifikaciju pojedinačno svake zemlje potpisnice.
Sadržaj |
[izmijeni] Status
Europska unija je najmoćnija regionalna organizacija koja trenutno u svijetu postoji. Kao što se iz prethodnog može vidjeti, u nekim oblastima gdje su države članice svoj suverinitet prepustile Europskoj uniji, može se reći da je Europska unija federacija ili konfederacija. Unija nema pravo da premjesti dodatna ovlašćenja drugih članica na sebe bez dopuštenja određene članice. Isto tako, određeni broj članica rukovodi samostalno svojim politikama od nacionalnog interesa, kao što su inostrani poslovi, odbrana, valuta.
Zahvaljujući ovakvom ustrojstvu, Europska unija se ne može definisati ni kao internacionalna organizacija ni kao konfederacija ili federacija. Moglo bi se reći da je sui generis cjelina.
Trenutni i budući status Europske Unije je predmet velike političke pažnje unutar nekih članica EU.
[izmijeni] Pravna osnova
Pravna osnova Evropske unije su ugovori između njenih članica. Oni su donošeni tokom godina. Prvi takav ugovor je Ugovor u Parizu (1951) kojim je oformljena Evropska zajednica za ugalj i čelik između šest evropskih zemalja. Ovaj ugovor je istekao prije donošenja docnijih ugovora. Sa druge strane, Rimski ugovor (1957) i dalje traje, poslije njega je donesen Mastrihtski ugovor (1992), koji je Evropsku uniju konstituisao pod tim imenom. Najviše amandmana na Rimski ugovor se ticalo pristupa 10 novih članica 1. maja 2004.
Članice EU su se nedavno dogovorile oko teksta Evropskog Ustava koji će, ako se ratifikuje od strane članica, postati prvi zvanični ustav EU zamjenjujući sve dotadašnje ugovore.
Ako Ustav ne prođe prilikom ratifikacije svih članica, onda bi možda bilo neophodno ponovo otvoriti pregovore u vezi njegovog donošenja. Većina političara i državnih zvaničnika se slažu oko toga da je sadašnji pred-ustav neodgovarajuć za trenutnih 25 država članica (kao i za buduće). Stariji političari (naročito u Francuskoj) imaju stav da ako ustav ne ratifikuje nekoliko članica treba "nastaviti bez njih".
[izmijeni] Sjedišta institucija Evropske Unije
- Evropska Unija nema zvanični glavni grad, a sjedišta njenih institucija se nalaze u nekoliko različitih gradova. Brisel je sjedište Evropske komisije i Savjeta Evropske Unije (Savjet ministara), kao i domaćin sastanaka i plenarnih zasjedanja Evropskog parlamenta. Brisel se upravo zbog ovoga smatra de fakto glavnim gradom EU.
- Strazbur je sjedište Evropskog parlamenta i domaćin je većine plenarnih zasjedanja.
- Evropski sud pravde i sekretarijat Evropskog parlamenta se nalaze u Luksemburgu.
- Evropska centralna banka je smještena u Frankfurtu.
[izmijeni] Trenutna pitanja
Glavna pitanja sa kojima se Evropska unija u ovom trenutku bavi je njeno proširenje na jug i istok, odnosi sa Sjedinjenim Američkim Državama, revizija pravila Pakta za stabilnost i ratifikacija Ustava Evropske unije od strane država članica.
[izmijeni] Historija
 |
 |
 |
 |
Pokušaji da se ujedine disparatne nacije Evrope prethode nacionalnoj državi. Oni su se dešavali konstantno kroz historiju kontinenta još od propasti Rimskog Carstva. Franačko carstvo Karlemanija, Sveto Rimsko Carstvo i Poljsko-Litvanski Komonvelt su ujedinili velika prostranstva. Mnogo kasnije, tokom 19. vijeka - carinske unije pod Napoleonom i osvajanja nacističke Njemačke '40. godina dvadesetog vijeka su imala samo trenutno postojanje.
S obzirom na izvorne jezičke i kulturne različitosti u Evropi, ovi pokušaji obično su podrazumjevali vojno potčinjavanje nevoljnih i neposlušnih nacija, što bi potom dovelo do nestabilnosti i konačnog neuspjeha. Jedan od prvih prijedloga za mirno ujedinjenje kroz saradnju i jednakost članstva dao je začetnik pacifizma Viktor Igo (1851). Nakon katastrofa Prvog, a zatim i Drugog svijetskog rata, pokretačka snaga za osnivanje Evropske unije (odnosno onoga iz čega će se ona potom razviti) značajno je porasla, vođena željom da se Evropa obnovi i spriječi mogućnost da se takvi užasi rata ikada ponove. Evropska zajednica za ugalj i čelik (oformljena 1951, a koju su činile: Zapadna Njemačka, Francuska, Italija i zemlje Beneluksa) je bila inicijalna kapsula za dalje ujedinjenje Evrope.
Prva carinska unija, koja se izvorno zvala Evropska ekonomska zajednica, osnovana je Rimskim ugovorom 1957, a implementirana 1. januara 1958. Kasnije se promjenila u Evropsku zajednicu, koja je sada "prvi stub" Evropske unije. EU se razvila od trgovačkog sistema do ekonomskog i političkog partnerstva.
[izmijeni] Metode
Da bi postigla svoj cilj, Evropska unija želi da oformi infrastrukturu koja prelazi preko državnih granica. Harmonizovani standardi prave veće i produktivnije tržište; a države članice mogu da oforme svoju carinsku uniju bez gubitaka. Na primjer, države čiji građani nikad ne bi pristali da jedu istu hranu mogu i dalje da se dogovore oko standarda.
U skorije vrijeme, EU nastavlja da širi svoj uticaj na istok. Primila je nekoliko (10) novih članica, a planira da primi još nekoliko novih u skorijoj budućnosti. Nada je da će to uticati na njihove ekonomije, i političku stabilnost, kao što je to svojevremeno bio slučaj sa Španijom, Portugalom i Grčkom.
Dalje proširenje na istok donijelo bi na duge staze značajnu korist u ekonomiji, ali zemlje još dalje ka istoku Evrope još nisu podobne za ulazak u Uniju, naročito zbog njihovih ekonomija. Proširenje Evropske unije bi mnogo značilo za razrješenje poslijeratne krize na području bivše Jugoslavije, kao i na Kipru.
[izmijeni] Države članice i proširenja
Od 1. maja 2004. EU ima 25 zemalja članica. Ukupna površina tih 25 zemalja je 3.892.685 km². Da je jedinstvena zemlja, bila bi sedma po redu država u svijetu po površini. Broj građana EU (pod uslovima Mastrihtskog sporazuma) u 25 zemalja je otprilike 453 miliona (mart 2004). Bila bi dakle treća po redu poslije Kine i Indije, da se radi o pravoj državi.
U periodu od 1952/1958. šest osnivačkih zemalja EU bile su: Belgija, Francuska, Zapadna Nemačka, Italija, Luksemburg i Holandija. Devetnaest budućih zemalja su joj se pridružile u "talasima proširenja" koji su dati u slijedećoj tabeli: Godina Države
- 1973. Danska, Republika Irska i Velika Britanija
- 1981. Grčka
- 1986. Portugal i Španija
- 1995. Austrija, Finska i Švedska
- 2004. Kipar, Češka Republika, Estonija, Mađarska, Latvija, Litvanija, Malta, Poljska, Slovačka i Slovenija
Napomene:
- Grenland, koji je sastavni dio Danske je na referendumu (1979) napustio sve evropske institucije 1985. godine.
- 1990. godine teritorija i stanovništvo Evropske zajednice su uvećani kada se Istočna Njemačka ponovo ujedinila sa Zapadnom Njemačkom.
[izmijeni] Buduće članice, ostale zemlje
Slijedeće proširenje će se desiti 2007. godine, kada će se Bugarska, Rumunija vjerovatno pridružiti EU. Hrvatska je takođe zvanični kandidat, i za vjerovati je da će se pridružiti EU u tom vremenskom periodu. Turska je jedini drugi oficijelni kandidat za koju se ne zna tačan datum prijema.
Mnoge države, kao što su Norveška i Švajcarska, ne žele da uđu u EU, ali s njom imaju specijalne sporazume.
[izmijeni] Status prekomorskih teritorija
Neke teritorije imaju zvanične odnose sa članicama EU zahvaljujući kolonijalnoj prošlosti, kulturnim vezama ili geografskom položaju. Tu se prije svega misli na prekomorske teritorije Francuske, Španije, Holandije i Velike Britanije.
|
|
 |
|---|---|
|
Austrija | Belgija | Češka | Danska | Estonija | Finska | Francuska | Grčka | Irska | Italija | Kipar | Latvija | Litvanija | Luksemburg | Mađarska | Malta | Nizozemska | Njemačka | Poljska | Portugal | Slovačka | Slovenija | Španija | Švedska | Ujedinjeno Kraljevstvo |
|
