Уладзімер Набокаў

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Уладзімер Набокаў

Набокаў Уладзімер Уладзімеравіч (рас. Набоков Владимир Владимирович, анг. Vladimir Nabokov, гэтак сама выступаў пад псэўдонімам «Сирин») — расейскі і амэрыканскі пісьменьнік. Нарадзіўся 10 (22) красавіка 1899 у Санкт-Пецярбургу (Расейская Імпэрыя). Памёр 2 ліпеня 1977 у Мантро (Швайцарыя). Першыя творы Набокава былі напісаны на расейскай мове. Аднак сусьветная вядомасьць яго напаткала пераважна за ангельскамоўныя раманы . Вядома таксама значным унёскам у лепідатэралёгію (разьдзел энтамалёгіі, прысьвечаны лускакрылым). Апроч таго стварыў і апублікаваў шэраг цікавых шахматных задачаў і крыжасловаў. Раман «Лаліта», напісаны на ангельскай мове, часьцяком узгадваецца як адзін з самых значных і ўплывовых узораў прозы дваццатага стагодзьдзя.

[рэдагаваць] Жыцьцяпіс

Уладзімер Набокаў нарадзіўся ў арыстакратычнай сям'і расейскага палітыка Ўладзімера Дзьмітрыевіча Набокава. Сям'я Набокава ў паўсядзённасьці карысталася трыма мовамі — расейскай, ангельскай, францускай. Такім парадкам, будучы пісьменьнік ад самага маленства быў трылінгвам.

У 1919 эміграваў з Расеі, жыў і навучаўся ў Кэмбрыджы, Бэрліне (1922—1937), Парыжы (да 1940). Пасьля жыў у ЗША (атрымаў грамадзянства ў 1945), а з 1960 у Швайцарыі.

[рэдагаваць] Творчасьць

У раманах «Абарона Лужына» (1929—1930), «Дарунак» (1937), «Запрашэньне на страту» (антыўтопія; 1935—1936), «Пнін» (1957) — сутыкненьне духоўна адоранага самотніка з тужліва-прымітыўным «сярэднечалавечым» сьветам — «мяшчанскай цывілізацыяй», або сьветам «плюгкасьці», дзе ўладараць ілюзіі, фікцыі, раеньні, мікраці. Адылі Набокаў не застаецца на вузка сацыяльным узроўні, а сягае да распрацоўкі хутчэй мэтафізычнай тэмы стасунку розных "сьветаў": сьвету рэчаіснага і сьвету пісьменьніцкага ўяўленьня, сьвету Бэрліна і сьвету згадак аб Расеі, сьвету звычайных людзей і сьвету шахматнага і г.д. Свабода спалучанасьці, узаемзьвязанасьці гэтых "сьветаў" надае творам пісьменьніка адценьне авангарднасьці. Так сама пачуцьцё навіны ісвабоды гэтым творам дае тое, што ў іх Набокаў распрацоўвае яскравыя моўныя прыёмы, удасканальвае ўласны стыль, дасягаючы адметнай выразнасьці, рэльефнасьці апісаньняў, якія здаюцца мімаплыннымі.

Сэнсацыйны бэстсэлер «Лаліта» (1955) — твор, у якім спалучыліся эротыка і любоўная проза, сацыяльна-крытычнае апісаньне нораваў і папулярныя на той час тэмы. У рамане прыкметныя эстэтычная завостранасьць і пэўная філязофская глыбіня. Цэнтральнай праблемай твора ёсьць праблема эгаізму, які разбурае каханьне. Раман напісаны ад імя рафінаванага эўрапейца, навукоўца, які эміграваў у ЗША і мае хваравітую цягу да дзяўчынак-німфэтак.

Лірыка Набокава прасякнута матывамі настальгіі.

Апавяданьні заключаюць ў сабе дзіўную лірычную моц і адлюстроўваюць у мініяцюры многія з тых праблемаў, якія раскрываюцца ў буйных творах пісьменьніка: тэма "іншага" сьвету, тэма мімалётнага перажываньня і г.д. Адны з самых выбітных апавяданьняў - "Вяртаньне Чорба", "Вясна ў Фіяльце", "Каляды", "Воблака, возера, вежа", "Terra Incognita", аповесьць "Шпег".

Набокаў пераклаў на ангельскую мову «Яўгенія Анегіна» Аляксандра Пушкіна і «Слова пра паход Ігараў».

Паэтыка стылёва вытанчанай прозы Набокава складаюць як рэалістычныя, гэтак і мадэрнісцкія, а часам нават постмадэрісцкія элемэнты: лінгвастылістычная гульня, усеагульнае парадыяваньне, фальшывыя галюцынацыі і інш. Пісьменьнікам іранічна ўпрымаліся кожныя праявы масавае псыхалёгіі і глябальных ідэяў (асабліва марксізма і фрайдызма). Апрычонаму літаратурнаму стылю Набокава была ўласьціва гульня ў шараду з рэмінісценцый і галаваломкі з зашыфраваных цытатаў.

[рэдагаваць] Проза

[рэдагаваць] Раманы і аповесьці

[рэдагаваць] Расейскамоўныя

«Машачка» («Машенька») (1926)
«Кароль, дама, ніжнік» («Король, дама, валет») (1927—1928)
«Абарона Лужына» («Защита Лужина») (1929—30)
«Шпег» («Соглядатай») (1930) — аповесьць
«Вычын» («Подвиг») (1932)
«Камэра абскура» («Камера обскура») (1932)
«Роспач» («Отчаяние») (1936)
«Запрашэньне на страту» («Приглашение на казнь») (1938)
«Дарунак» («Дар») (1937—1938)
«Іншыя берагі» («Другие берега») (1954) — самарыс (аўтабіяграфія)
«Лаліта» («Лолита») (1967, аўтарскі расейскі пераклад)

[рэдагаваць] Ангельскамоўныя

«Праўдзівае жыцьцё Сэбастыяна Найта» (The Real Life of Sebastian Knight) (1941)
«Бэнкарты» (Bend Sinister) (1947)
«Лаліта» (Lolita) (1955)
«Пнін» (Pnin) (1957)
«Цьмяны агонь» (Pale Fire) (1962)
«Памяць, прамаўляй» (Speak, Memory. An Autobiography Revisited.) (1967) — самарыс
«Ада, або Уцехі жарсьці: сямейная кроніка» (Ada or Ardor: A Family Chronicle) (1969)
«Празрыстыя рэчы» (Transparent Things) (1972)
«Зірні на арлекінаў!» ( Look at the Harlequins!) (1974)

[рэдагаваць] Экранізацыя твораў

Лаліта (фільм, 1962) — ангельска-амэрыканскі фільм рэжысэра Стэнлі Кубрыка.
Лаліта (фільм, 1997) — амэрыкана-францускі фільм рэжыссэра Эдрыяна Лайна.

[рэдагаваць] Апошні раман

Апошні твор Набокава: «The Original of Laura» («Арыгінал Лауры»). За восем месяцаў да скону Ўладзімер Набокаў пісаў адному з сваіх карэспандэнтаў, што кніга The Original of Laura была "распачата ім да хваробы і закончана «у галаве», а не на паперы". Пісьменьнік пакінуў тэстамэнт, у якім наказаў зьнішчыць рукапіс пасьля сваёй сьмерці. Яго ўдава Вера Вдова писателя Вера ня выканала апошні наказ мужа і завяшчала перад уласнай сьмерцю ў 1991 годзе зрабіць гэта свайму сыну. Сын пісьменьніка Дзьмітрый Набокаў пасьля пэўных хістаньняў схіляецца да выкананьня волі сваіх бацькоў, таму зьмест няскончанага раману Ўладзімера Набокава практычна нікому невядомы.