Ərdəbil (ostan)

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Ərdəbil - İranın şimal-qərbində ostan. Tarixi və islam şəhəri olan Ərdəbil bu bölgənin mərkəzidir.

Mündəricat 1 Coğrafiya 2 Tarix 3 Ərdəbil indiki dövrədə 4 Tarixi, mədəni, turizm mərkəzləri 5 Xarici Keçidlər

[redaktə / تحریر] Coğrafiya

Sahəsi 18500 km²-dır. Ərdəbil bölgəsinə Ərdəbil şəhəri, Xalxal, Mişkinşəhr, Germi (Muğan), Biləsuvar və Parsabad rayonları daxildir. 1996-cı ildə bölgənin əhalisinin sayı 1168000 olmuşdur. Əhalinin 48,8%-i şəhər, 51,1%-i kənd əhlidir, qalan hissəsi isə köçəri tayfalardır. Bölgənin 4 rayonun Azərbaycan Respublikası ilə 282,5 km sərhədi vardır. Araz və Bəlha çayları həmin sərhədin 159 km uzunluğunu təşkil edir. İki məntəqənin - Aslandüz və Biləsuvar köməyi ilə bölgə Azərbaycan Respublikası ilə əlaqə yaradır. Belə ki, Ərdəbil-Astara yolu Heyrandan keçir, Ərdəbili Rəşt, Qəzvin və Tehran ilə birləşdirir.

Ərdəbilin müxtəlif coğrafi və iqlimi şəraiti vardır. Ərdəbil bölgəsi əsasən dağlıq hissədən ibarətdir. Bölgəni məhşur Savalan, Talış və Bozquş dağları əhatə edir. Bölgənin ən yüksək zirvəsinin hündürlüyü 4811 metrdir. Ümumiyyətlə Ərdəbil İranın ən soyuq bölgəsidir. İlin 5-8 ayı soyuq hava olur. Bölgənin iqlimi soyuq qış və sərin yay ilə xarakterizə edilir. Biləsuvar rayonu yüksək dağ zonasında yerləşir. Yayı isti, qışı isə sabitdir. Parsabad rayonu da böyük dağ zonasında yerləşiir. Oranın iqlimi mülayim istidir. Muğan rayonu bütün ölkədə inkişaf etmiş kənd təsərrüfatı və heyvandarlıqla tanınır.

Germi rayonu alçaq və hündür dağ silsilələrinin arasında yerləşir. Yayı istidir, qışı isə mülayim. Xalxal rayonu dağlıq zonadır. Qışı soyuqdur, yayda havalar sabitdir. İlin 5 ayı burada güclü qar və şaxta olur, bu da Əsalem-Xalxal yolunun Talış dağlarından keçən yerinin bu dövrdə bağlanmasına tez-tez səbəb olur. Meşkinşəhr rayonu Savalan dağının qərbində yerləşir və dağ ətəyi zonanı əhatə edir. Qışı soyuqdur, yayı isə mülayim.

[redaktə / تحریر] Tarix

Ərdəbil bölgəsinin tarixi Azərbaycan tarixinin tərkib bir hissəsidir. Əksər İran tarixçiləri belə hesab edirlər ki, bu şəhər Sasani hökmdarı Firuz (457-489) tərəfindən tikilmiş və Ərdəbilin 1500 illik tarixi vardır. Lakin, daha əvvəllər hərbi və siyasi nöqteyi nəzərdən Ərdəbil Nəxamənçilər dövründə ən mühüm şəhərlərdən biri olmuşdur və Fars imperiyasının şimalda əsas hərbi bazası sayılırdı. Avestaya istinad edərək demək olar ki, Zərdüşt "Dan Usta" çayının (indiki Araz) yaxınlığında anadan olmuş, "Avesta" kitabını Savalan dağının yerləşdiyi zonada yazmış və öz dinini Ərdəbil şəhərində təbliğ etməyə başlamışdır.

Ərəblərin işğalı zamanı Ərdəbil İranın ən böyük şəhərlərindən biri idi və bu şəhərin qalaqapılarında ərəb xəlifəliyin qoşunları müvəffəqiyyətsizliyə uğramışdılar. Vaxtı ilə Ərdəbil yerli hökmdar Bani Sağın hərbi qərargahı olmuşdur və o öz paytaxtını Marağadan Ərdəbilə keçirmişdir və monqolların işğalına kimi Ərdəbil Azərbaycanın paytaxtı olaraq qaldı. Səfəvilər dövlətinin banisi Şah İsmayılın siyasəti nəticəsində bütün iran əraziləri birləşmiş və Səfəvilər dövlətinni paytaxtı Təbriz şəhəri olmuşdur və bu ilə kimi davam etdi. 1528-ci il Səfəvilər dövründə iqtisadi və siyasi cəhətlərdən Ərdəbil İranın ən mühüm şəhərlərindən biri idi. Ərdəbil şəhəri İranı Avropa ilə birləşdirən mühüm ticarət yolunun üstündə yerləşməsi bu şəhərin inkişafına böyük təkan vermiş və bu İranın Gilan vilayətindən Avropaya ipək ticarətini və Avropa mallarının İrana gətirilməsində Ərdəbilin ticarət mərkəzinə çevrilməsinə səbəb olmuşdur.Germi rayonuda bir an boiuk dagy war və oda (TANGA) adinan taninir.

[redaktə / تحریر] Ərdəbil indiki dövrədə

İndiki dövrdə Ərdəbil bölgənin ən iri və mühüm şəhərlərindən biridir və burada çoxlu tarixi abidələr mövcuddur, əsasən Səfəvilər dövrünə aiddirlər. Bundan başqa Azərbaycan Respublikasına gedən əsas avtomobil yolu Ərdəbildən keçir. Zəngin təbiəti ilə məşhur olan bölgənin ərazisində bir neçə çaylar və isti bulaqlar axır. Bu səbəbdən Ərdəbil turizm mərkəzinə çevrilmişdir və bura hər il minlərlə turistlərin axını olur.

Şəhərin gözəl tarixi abidələri, özünə məxsus memarlıq ənənələri, müqəddəs məscidləri, kilsələri, qədim körpüləri Ərdəbilə xüsusi əzəmət verir. Ticarət mərkəzi olan Ərdəbil bazarı xüsusi memarlıq tərzdə tikilmişdir. Bundan başqa bölgənin təbiəti insanları valeh edir. Savalan dağının ətrafında gözəl təbii vadiləri, Səreynin soyuq bulaqları turistlərin istirahətinə yazda və yayda yaxşı şərait yaradır. Şurabil və Neor göllərinin ətrafında yaradılan istirahət zonaları beynəlxalq turizm standartlarına uyğundur. Bölgənin Azərbaycan Respublikası ilə sərhəd olması, Ərdəbilin iqtisadiyyatına və turizm infrastrukturunun inkişafına böyük təkan verir.

[redaktə / تحریر] Tarixi, mədəni, turizm mərkəzləri

• Ərdəbilin 48 km Neor gölü
• Şorəbil gölü
• Balıqlı Çayın sahilləri
• Savalan dağının və ətraf meşələrin vəhşi həyatı
• Gürgür şəlaləsi (Savalan dağı)
• Səreyn isti bulağı
• Bila Darq mineral bulağı
• Ərdəbildə Şeyx Səfi türbbəsi
• Şeyx Jəbrayılın türbəsi
• İmamzadə Salühün məqbərəsi
• Mirzə Əli Əkbər, Jümə məscidləri, Müqəddəs Məryam kilsəsi,
• Qara su, Yeddi göz, İbrahim Abar Yaquvayeh, Seyid Abad Samian, Kolxoran, Nir, Almas, Şarh çay, Qulandə körpüləri.
• qədim hamamlar - Oç Dakkan, Pir Zərgər, Mirzə Həbib, Hacı Şeyx, Molla hadi, Səfəvilər və Hacı Rəhim
• Qədim bazar kompleksi
• Ərdəbilin qədim binaları
• Qədim təpələr: Qara Şirvan, Narnc təpə, Sərgin, Ağ İmam, Qour təpəsi, Olo təpəsi, Karkaq təpəsi.
• Şam Absi və Karğan məzarlıqları
• Şater Qünbadi şəhər gülləsi
• Daxmeh Sanqi mağarası

[redaktə / تحریر] Xarici Keçidlər

Ərdəbilin Photo Gallery