İran
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
|
||||
| Şüar: Farsca:esteghlâl, âzâdi, jomhoorie eslâmi Azərbaycanca: İstiqlal, Azadlıq, İslam Respublikası |
||||
 |
||||
| Rəsmi dil | Fars dili | |||
| Paytaxt | Tehran | |||
| Prezident | Mahmud Əhmədinecad | |||
| Ərazi - Ümumi - % Su |
17-cı yer 1,648,195 km² 0.7% |
|||
| Əhali - Ümumi - Əhali sıxlığı |
18-ci yer 69,018,924 42/km² |
|||
| Pul vahidi | Riyal | |||
| Vaxt Zonası | UTC +3.30 | |||
| Internet TLD | .ir | |||
| Telefon kodu | 98 | |||
İran İslam Respublikası (Farsca: جمهوری اسلامی ايران)
İran ölkəsi Azərbaycanın cənub sərhədində Xəzər və Omman dənizi arasinda vaqi olub. İran çox millətli dövlətdir. Bunların ən böyüyü Azərbaycan Türkləri , Farslar, Kürdlər, ve Ərəblərdir. Ölkənin etnik tərkibi heç bir siyahıya götürülməyib, amma bəzi mənbə'lərə görə statistik göstəricilər belədir: , Azərbaycan Türkləri - 23%,Farslar - 51%, Giləki-mazandarani - 8%, Kürd - 5%, Ərəb - 3%, Türkmən - 2%, Bəluç - 2%, Lur - 1% və digərləri - 1%.
Əhalinin böyük əksəriyyətinin Azərbaycan Türkləri olmasına baxmayaraq Türk dilində oxuma-yazma qəti qadağan edilmişdir. İranı 1925 ilinə kimi, min ilə yaxin Türk mənşəli sülalələr idarə etmişlər. 1925-ci ildə isə Farslar ingilislərin yardımıyla hakimiyyəti ələ keçirtmişlər. Bundan sonra hakimiyyətə keçən şah fars şovinistliyini bildirmək üçün Pəhləvi soyadını qəbul etmişdir. 1925-1979-ci illər boyunca Türk dilində rəsmi yazmaq, nəşr etmək və danışmaq qadağan edilmişdir. Bir neçə kitabdan başqa, Azərbaycan dilində heç bir kitab çap edilməmişdir.
Radio yayımında gündə bir-iki sa'at Fars dilinə qarışıq Azərbaycan dilində verlişlər yalnız Təbriz və Urmiya radio stansiyalarından yayımlanır. Bu səviyyə İslam Cumhuriyyəti dövründə də dəyişilməyib.
İran dövləti Azərbaycan Türklərini assimilyasiya etmək üçün parçalama siyasəti yürüdür. Tarixi Azərbaycan-Türk torpaqlarını bir neçə vilayətə (Ostan) ayıraraq Türk millətinin iradəsini qırmağa çalışır. Azərbaycan torpaqlarında kütləvi şəkildə iyrənc Farslaşdırma siyasəti yürüdülür. Azərbaycan Türkcəsində qəzet və dərgilər himayə olunmur.
[redaktə / تحریر] İranın ən böyük şəhərləri
(2005-ci il siyahısına görə)
| Tehran | |
| Məşhəd | |
| İsfahan | |
| Təbriz | |
| Ahvaz | |
[redaktə / تحریر] İranın ən böyük azərbaycanlı şəhərləri və onların əhalisi
(2005-ci il səyahəsinə görə)
| Təbriz | 1,350,000 | |
| Urmiyə | 725,000 | |
| Ərdəbil | 470,000 | |
| Zəncan | 390,000 | |
| Xoy | 320,000 | |
| Marağa | 218,000 |
| İranın ostanları |  |
|---|---|
| Buşəhr • Cənubi Xorasan • Çahar-Mahal və Bəxtiyari • Ərdəbil • Fars • Gilan • Gülüstan • Həmədan • Hörmüzgan • İlam • İsfahan • Kirman • Kirmanşah • Kohgiluyə və Buyer Əhməd • Kürdüstan • Luristan • Mazandaran • Mərkəzi • Qəzvin • Qərbi Azərbaycan • Qum • Razavi Xorasan • Simnan • Sistan və Bəlucistan • Şərqi Azərbaycan • Şimali Xorasan • Tehran • Xuzistan • Yəzd • Zəncan | |
| İslam Konfransı Təşkilatı (OCI) |  |
|---|---|
|
Albaniya | Azərbaycan | Bəhreyn | Banqladeş | Benin | Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri | Bruney | Burkina Faso | Comoros | Cibuti | Çad | Əfqanıstan | Əlcəzair | Fələstin | Fil Dişi Sahili | İndoneziya | İran | İraq | İordaniya | Kamerun | Küveyt | Qabon | Qambiya | Qatar | Qayana | Qazaxıstan | Qırğızısıtan | Qvineya | Qvineya Bisau | Livan | Liviya | Malayziya | Maldiv Adaları | Mali | Mavritaniya | Mərakeş | Misir | Mozambik | Niger | Nigeriya | Oman | Özbəkistan | Pakistan | Səudiyyə Ərəbistanı | Seneqal | Syerra Leone | Somali | Sudan | Surinam | Suriya | Tacikistan | Toqo | Tunis | Türkiyə | Türkmənistan | Uqanda | Yəmən | |
|
|
Müşahidəçilər: Bosniya və Hersoqovina | Mərkəzi Afrika | Rusiya | Şimali Kipr Türk Respublikası | Tayland |
|
|
Müşahidəçi Təşkilatlar: Afrika Birliyi | Birləşmiş Millətlər | Ərəb Birliyi | ECO | Bitərəf Dövlətlər Hərəkatı |
|
