Sự kiện 11 tháng 9
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Sự kiện 11 tháng 9, thường được viết tắt 9/11 theo lối viết ngày tháng tại Mỹ, là một loạt tấn công tự sát phối hợp tại Hoa Kỳ vào thứ ba, ngày 11 tháng 9 năm 2001, trong đó một nhóm không tặc gần như cùng một lúc đoạt tay lái bốn máy bay hành khách của Boeing đang bay trong nước. Nhóm không tặc lái hai máy bay bay đâm thẳng vào Tòa Tháp Đôi của Trung tâm Thương mại Thế giới tại Manhattan, Thành phố New York – mỗi chiếc vào một trong hai tòa tháp cao nhất, cách nhau khoảng 18 phút. Trong vòng hai tiếng đồng hồ, cả hai tòa tháp bị sụp đổ. Một không tặc khác lái chiếc máy bay thứ ba đâm vào tổng hành dinh của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ tại Lầu Năm Góc ở Quận Arlington, Virginia. Máy bay thứ tư rớt xuống một sân nông thôn ở Quận Somerset, Pennsylvania, cách Pittsburgh 129 km (80 dặm) về phía đông, sau khi hành khách chống cự. 2.986 người chính thức bị liệt kê là thiệt mạng trong những cuộc tấn công, bao gồm những người bắt cóc.
Ủy ban Quốc gia về vụ Khủng bố tại Hoa Kỳ (Ủy ban 11/9) phát biểu trong bản báo cáo cuối cùng rằng cả 19 người bắt cóc tiến hành tấn công là những tay khủng bố, và mỗi người đều có liên quan với tổ chức Hồi giáo Al-Qaeda. Bản báo cáo cho rằng Osama bin Laden, người Saudi, là thủ lĩnh của Al-Qaeda và cuối cùng ông là người có tội về cuộc tấn công, trong khi Khalid Shaikh Mohammed thực sự là người đặt kế hoạch cho cuộc tấn công. Chính phủ của nhiều nước khác, cũng như nhiều nguồn tin tức, đã đi đến hoặc phát biểu kết luận giống vậy. Osama bin Laden từ chối dứt khoát là ông có liên quan với những cuộc tấn công đó trong hai lời tuyên bố vào năm 2001 [1]; nhưng về sau, trong một lời tuyên bố bằng video, ông thừa nhận là có liên quan trực tiếp đến những cuộc khủng bố, nói rằng:
- While I was looking at these destroyed towers in Lebanon, it sparked in my mind that the tyrant should be punished with the same and that we should destroy towers in America, so that it tastes what we taste and would be deterred from killing our children and women. – Osama bin Laden (tất cả bản dịch tiếng Anh)
Ủy ban 11/9 báo cáo rằng những không tặc đã biến những máy bay thành bom tự sát lớn nhất trong lịch sử. Cuộc khủng bố ngày 11 tháng 9 là một trong những sự kiện quan trọng nhất đã diễn ra vào thế kỷ 21, tính vào những sự kiện kinh khủng về kinh tế, xã hội, chính trị, văn hóa, và quân sự dẫn sau ở Hoa Kỳ và nhiều nơi khác trên thế giới.
Mục lục |
[sửa] Bối cảnh
[sửa] Tấn công
Vụ tấn công khởi phát với việc cướp bốn chiếc máy bay thương mại. Với sức chứa gần 91.000 lít (24.000 gallon) cho các động cơ phản lực của mỗi chiếc, những chiếc máy bay này được biến thành những quả bom lửa đang bay. Chuyến bay 11 của hãng hàng không American Airlines đâm vào mé bắc của toà Tháp Bắc WTC vào lúc 8:46:40 sáng giờ địa phương (12:46:40 UTC). Lúc 9:03:11 sáng giờ địa phương (13:03:11 UTC), chuyến bay 175 của hãng hàng không United Airlines đâm vào toà Tháp Nam, được truyền hình trực tiếp bởi các máy quay trước đó đang hướng ống kính về phía Tháp Bắc. Chuyến bay 77 của hãng American Airlines lao vào Ngũ Giác Đài vào lúc 9:37:46 sáng giờ địa phương (13:37:46 UTC). Chiếc phi cơ thứ tư, chuyến bay 93 của hãng hàng không United Airlines, rơi xuống một cánh đồng gần Shanksville và thị trấn Stonycreek thuộc hạt Somerset, bang Pensylvania vào lúc 10:03:11 sáng giờ địa phương (14:03:11 UTC), xác vụn của chiếc máy bay đã được tìm thấy cách đó tám dặm. Người ta tin rằng máy bay bị rơi có thể là do bọn không tặc cố ý làm như thế, nhưng cũng có thể là do hành khách trên máy bay đánh trả lại bọn không tặc làm chúng không còn kiểm soát được chiếc máy bay. Trong số những người có mặt trên bốn chuyến bay định mệnh này, không ai còn sống sót.
Đơn vị tính cho con số tử vong là số ngàn: 265 người trên bốn chiếc máy bay; 2.595 nạn nhân, trong đó có 343 lính cứu hoả Thành phố New York, 23 cảnh sát New York, 37 cảnh sát quan thuế trong toà tháp đôi WTC; và 125 nhân viên dân chính và quân sự của Ngũ Giác Đài. Tổng cộng có ít nhất 2.986 người thiệt mạng. Thêm vào đó, toà Tháp đôi cao 110 tầng của Trung tâm Thương mại Thế giới, cùng với năm toà nhà khác thuộc khu vực WTC, gồm có toà nhà số 7 của WTC, toà nhà chọc trời khung bằng thép cao 48 tầng cách đó một khu phố, không hề bị máy bay đụng vào, và bốn trạm tàu điện ngầm hoặc bị sụp đổ hoàn toàn hoặc bị thiệt hại nặng nề. Tính tổng cộng, trên Đảo Manhattan, có 45 toà nhà bị thiệt hại. Các thiết bị truyền thông như tháp truyền hình, truyền thanh, radio hai chiều bị thiệt hại đến mức không còn sửa chữa được. Tại Arlington, một phần của toà nhà Ngũ Giác Đài bị hư hại nghiêm trọng do hoả hoạn, một phần khác bị sụp đổ.
Một số hành khách và nhân viên phi hành đoàn đã cố liên lạc bằng điện thoại từ những chuyến bay bất hạnh này. Họ báo cho biết có nhiều tên không tặc đang có mặt trên máy bay. Sau này, FBI nhận diện được tổng cộng có 19 không tặc, bốn trên chuyến bay 93 của hãng United; trên ba chuyến bay còn lại, mỗi chuyến có năm không tặc.
Lúc đầu, nhân thân của 19 không tặc là không rõ ràng. 14 ngày sau vụ tấn công, đài BBC dựa trên những điều tra ban đầu cung cấp bởi FBI, đưa tin rằng 4 trong số 19 không tặc vẫn còn sống.
[sửa] Chiếc máy bay thứ tư
Có những suy đoán cho rằng chiếc máy bay thứ tư, chuyến bay 93 của hãng United Airlines, bị bọn không tặc dự định cho đâm vào Điện Capitol hoặc Toà Bạch Ốc ở Washington, D.C..
Những gì được ghi lại trong hộp đen cho thấy những hành khách, do Todd Beamer, Jeremy Glick và Mark Bingham lãnh đạo, cố gắng dành quyền kiểm soát máy bay từ tay bọn không tặc mặc dù bọn chúng, trong một nỗ lực bất thành, cho phi cơ lắc mạnh nhằm khống chế nhóm hành khách này. Theo băng ghi âm của dịch vụ khẩn cấp 911, một hành khách trên chuyến bay 93 yêu cầu người điện thoại viên cùng cầu nguyện với anh trước khi nhóm hành khách này tìm cách chiếm lại chiếc phi cơ. Sau khi cầu nguyện xong, người hành khách chỉ thốt lên “let’s roll”. “Let’s roll” sau này trở thành tiếng hô xung trận của binh sĩ chiến đấu chống Al Qaeda tại Afghanistan. Không lâu sau đó, chiếc máy bay rơi xuống một cánh đồng gần Shanksville thuộc thị trấn Stonycreek, hạt Somerset, tiểu bang Pennsylvania vào lúc 10:30:11 sáng giờ địa phương (14:03:11UTC). Có những bất đồng về thời điểm chính xác máy bay rơi, dựa vào những chấn động được ghi nhận cho thấy có thể xảy ra lúc 10:06. Uỷ ban 9/11 báo cáo rằng quân sư của al-Qaeda (đã bị bắt), Khalid Shikh Mohamed, khai rằng mục tiêu tấn công của chuyến bay 93 là Điện Capitol, trụ sở Quốc hội Hoa Kỳ, được dành cho bí danh “Khoa Luật”.
[sửa] Tử vong
Trong số những người có mặt trong Trung tâm Thương mại Thế giới vào lúc nơi này bị tấn công, ước tính có khoảng 200 người, tuyệt vọng vì bị nhấn chìm trong khói và sức nóng của nhiên liệu phản lực đang bốc cháy, liều mạng nhảy ra khỏi toà tháp đôi rực lửa để hứng chịu cái chết thảm khốc khi rơi xuống đường phố và trên mái của những toà cao ốc lân cận, hàng chục mét thấp hơn bên dưới. Phản ứng tương tự cũng được ghi nhận khi những nạn nhân của vụ cháy tàu General Slocum (xảy ra năm 1981 với hơn 1.000 người chết), và vụ hoả hoạn tại xưởng may Triangle Shirtwaiste (năm 1911 với hơn 100 thương vong) tìm lấy cái chết khi cố tìm cách thoát khỏi tình thế nguy cấp. Nhiều người khác đang ở các tầng lầu cao hơn điểm va chạm (nơi máy bay đâm vào toà nhà) cố chạy ngược lên mái toà nhà với hi vọng sẽ được trực thăng đến cứu. Nhưng không có kế hoạch cứu hộ nào được lập ra cho một tình huống như thế. Những người khác bị chặn lại bởi cửa đã bị khoá chặt khi họ đang cố leo lên mái toà nhà. Có ít nhất 1.366 người bị kẹt ngay tại hoặc bên trên điểm va chạm của toà tháp phía bắc, không ai còn sống sót. Chỉ có 18 người cố xoay sở để thoát ra kịp lúc từ bên trên khu vực va chạm của tòa tháp phía nam trước khi nó đổ xuống.
Khi các khu ngoại ô chung quanh Thành phố New York biết tin thảm hoạ đang xảy ra quá gần, nhiều trường học đóng cửa, di tản hoặc tự phong toả. Những khu học chính khác ngăn không cho học sinh xem truyền hình bởi vì nhiều em có cha mẹ đang làm việc trong toà tháp đôi. Ở các bang New Jersey và Connecticut, các trường tư đều được di tản. Trường học tại Scardale, bang New York bị đóng cửa. Tại Greenwich, tiểu bang Connecticut, khoảng 15 dặm phía bắc Thành phố New York, hàng trăm học sinh có quan hệ trực tiếp với những nạn nhân của vụ tấn công. Greenwich, một trong những thị trấn giàu nhất thế giới, có nhiều cư dân tử vong hơn bất cứ thị trấn nào trong vùng.
Theo tường thuật của hãng thông tấn Associates Press, thành phố đã nhận diện hơn 1.600 tử thi, nhưng không thể làm được như thế với số tử thi còn lại (khoảng 1.100 người). Bản tường thuật cũng nói rằng thành phố có “khoảng 10.000 xuơng và các phần mô chưa thể xác nhận là phù hợp với danh sách tử vong” (AP, ngày 23 tháng 1 năm 2005).
[sửa] Trách nhiệm
Chính phủ Hoa Kỳ qui trách nhiệm cho al-Qaeda về vụ tấn công 9/11. Tổ chức này từng nhận đã tấn công các mục tiêu quân sự và dân chính của Hoa Kỳ tại châu Phi và Trung Đông. Osama bin Laden, bác bỏ mọi dính líu cũng không nhận mình đã biết trước cuộc tấn công. Trước đó, bin Laden đã tuyên bố thánh chiến chống lại Hoa Kỳ. Sau thảm hoạ này, chính phủ Hoa Kỳ công bố al-Qaeda và bin Laden là thủ phạm chính.
Tháng 11 năm 2001, lực lượng Hoa Kỳ cho phục hồi một băng video tìm thấy trong một căn nhà bị phá huỷ tại Jalalabad, Afghanistan, cuộn băng cho thấy Osama bin Laden đang nói chuyện với Khaled al-Harbi. Trong cuộn băng, bin Laden thừa nhận đã lập kế hoạch cho cuộc tấn công. Trong thế giới Hồi giáo, người ta tỏ vẻ hoài nghi về tính xác thực của cuộn băng này: ”Phóng viên tại Trung Đông của đài BBC, Frank Gardner, nói rằng trên đường phố trong thế giới Ả Rập, nhiều người tin rằng đây chỉ là một thủ thuật tuyên truyền của chính phủ Mỹ”. Cuốn băng được phát sóng trên nhiều mạng tin tức khác nhau trong tháng 12 năm 2001.
Ngày 16 tháng 9 năm 2001, Osama bin Laden đáp trả bằng cách đọc một bản tuyên bố, “Tôi nhấn mạnh rằng tôi không tiến hành điều này, nó được thực hiện bởi các cá nhân với mục tiêu riên của họ”. Bản tuyên bố được phát sóng trên kênh vệ tinh Al Jazeera của Qatar, cũng được phát sóng trên mạng lưới tin tức của Hoa Kỳ và thế giới. Phản ứng thứ hai của bin Laden xuất hiện vào ngày 28 tháng 11 trên Daily Ummat, một tờ nhật báo của Pakistan, “Tôi đã nói rằng tôi không dính líu đến các cuộc tấn công 11 tháng 9 tại Mỹ. Là một người Hồi giáo, tôi cố làm hết sức mình để khỏi phải nói dối. Tôi không biết gì về vụ tấn công, cũng không hề xem việc tàn sát phụ nữ và trẻ em vô tội, cùng những nhân mạng khác là một hành động thích đáng. Hồi giáo nghiêm cấm việc gây tổn hại cho phụ nữ, trẻ em vô tội và những người khác. Một hành vi như thê bị cấm đoán ngay cả khi đang ở trong trận chiến”
Không lâu sau cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 2004, trong một thông báo ghi âm sẵn, bin Laden công khai thừa nhận sự dính líu của al-Qaeda vào vụ tấn công, và nhận có quan hệ trực tiếp với vụ tấn công. Ông ta nói rằng cuộc tấn công được thực hiện bởi vì “chúng tôi là một dân tộc tự do không chịu chấp nhận bất công, và chúng tôi muốn dành lại tự do cho dân tộc chúng tôi”.
Theo kết luận của Uỷ ban 9/11 trong bản tường trình ngày 22 tháng 6 năm 2004, cuộc tấn công được lập kế hoạch và tiến hành bởi các đặc vụ của al-Qaeda. Uỷ ban cho rằng al-Qaeda chi một khoản tiền từ 400.000 USD – 500.000 USD để lập kế hoạch và tiến hành vụ tấn công, nhưng nguồn gốc số tiền trên vẫn chưa được xác minh.
[sửa] Động cơ
Theo nguồn tin chính thức từ chính phủ Hoa Kỳ, vụ tấn công 11 tháng 9 là phù hợp với những gì Al-Qaeda tự nhận là sứ mạng của mình. Al-Qaeda bị nghi ngờ dính líu vào những vụ đánh bom các sứ quán Mỹ tại Kenya và Tanzania, tổ chức này cũng nhận trách nhiệm vụ tấn công khu trục hạm USS Cole của Hải quân Hoa Kỳ tại Yemen năm 2000.
Chiến dịch khủng bố này khởi phát từ một giáo lệnh (fatwa) ban hành năm 1998 bởi bin Laden, Âymn al-Zawahiri, Abu-Yasir Rifa’i Ahmad Taha, Shaykh Mir Hamzah, và Fazlur Rahman. Giáo lệnh này cáo buộc Hoa Kỳ:
- Bóc lột nguồn tài nguyên vùng bán đảo Ả Rập.
- Lũng đoạn nền chính trị của các quốc gia trong vùng.
- Ủng hộ những chế độ và các vương triều bóc lột người dân trong khu vực Trung Đông, tức là áp bức nhân dân.
- Đặt các căn cứ quân sự tại bán đảo Ả Rập, tức là xâm phạm đất thánh của người Hồi giáo, nhằm mục tiêu đe doạ các nước Hồi giáo láng giềng.
- Âm mưu tạo mối bất hoà giữa các quốc gia Hồi giáo để làm suy yếu sức mạnh chính trị của khối này.
- Ủng hộ Israel và nỗ lực hướng sự quan tâm của quốc tế khỏi việc chiếm đóng Palestine.
Cuộc chiến vùng vịnh, kế đó là lệnh cấm vận và các vụ oanh toạc Iraq thực hiện bởi Hoa Kỳ, gần đây được trích dẫn như là chứng cớ cho những cáo buộc của bản giáo lệnh. Đối với thái độ bất đồng của những người Hồi giáo ôn hoà, giáo lệnh sử dụng các văn bản Hồi giáo nhằm biện minh cho những hành động bạo lực chống lại quân đội và công dân Mỹ cho đến khi tình hình được thay đổi: tuyên bố rằng “toàn thể chức sắc suốt trong dòng lịch sử Hồi giáo hoàn toàn đồng ý rằng thánh chiến (jihad) là bổn phận của mỗi cá nhân khi kẻ thù tìm cách huỷ diệt các quốc gia Hồi giáo”.
Những thông báo của Al-Qaeda ghi nhận được từ sau 11 tháng 9 hỗ trợ cho sự suy đoán này. Trong một băng video năm 2004, rõ ràng là thừa nhận trách nhiệm trong vụ tấn công, bin Laden nói rằng những hành động này là để “phục hồi sự tự do cho dân tộc chúng ta”, để “trừng phạt kẻ xâm lược” và để phá hoại nền kinh tế nước Mỹ. bin Laden tuyên bố rằng mục tiêu kéo dài của cuộc thánh chiến là “làm chảy máu nước Mỹ đến khi nước này kiệt sức”.
Cả Hoa Kỳ và Al-Qaeda đều cố trình bày cuộc tranh chấp này là cuộc chiến giữa Thiện và Ác.
Bản báo cáo của Uỷ ban 9/11 khẳng định rằng thái độ thù nghịch của Khalid Shaikh Mohamed, người được xem là “kiến trúc sư trưởng” của vụ tấn công 9/11, xuất phát từ “sự bất đồng dữ dội với chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ ủng hộ Israel”. Động cơ tương tự cũng được qui cho tên không tặc lái máy bay đâm vào toà tháp đôi WTC: Mohamed Atta được miêu tả bởi Ralph Bodenstein – người từng du hành, làm việc và nói chuyện với anh ta – như là “hoàn toàn tin rằng Hoa Kỳ muốn bảo vệ Israel”. Khi cố giải thích tại sao không có óc khôi hài, Marwan al-Shehhi nói rằng, “Làm sao có thể cười đùa được khi người dân đang chết dần chết mòn trên đất Palestine?”.
Tuy nhiên, giáo lệnh năm 1998 của bin Laden được ban hành vào thời điểm ra đời thoả hiệp Oslo về Israel và Palestine, khi các bên tin rằng cuộc tranh chấp đang tàn lụi dần.
Ngược lại, chính phủ Bush cho rằng Al-Qaeda bị thúc đẩy bởi lòng căm thù tinh thần tự do và dân chủ thể hiện bởi nước Mỹ, trong khi những nhà phân tích độc lập cho rằng động cơ chính của Al-Qaeda là khuyến khích tinh thần đoàn kết Hồi giáo bằng cách tập chú vào một kẻ thù chung, như thế về lâu về dài giúp dọn đường cho sự hình thành một trật tự thế giới mới theo cung cách Hồi giáo.
[sửa] Hậu quả
[sửa] Phản ứng của quốc tế
Vụ tấn công tạo ra những phản ứng khác nhau trong nền chính trị toàn cầu. Phản ứng của các chính phủ và phương tiện truyền thông trên khắp thế giới là gay gắt, với những hàng tít trên nhật báo Pháp Le Monde, tóm lược thái độ đồng cảm của quốc tế:”Ngày hôm nay Tất cả chúng ta đều là người Mỹ”. Chỉ khoảng một tháng sau vụ tấn công, Hoa Kỳ dẫn đầu một liên minh quân sự quốc tế tiến vào Afghanistan để săn đuổi các lực lượng vũ trang của al-Qaeda hầu đánh đổ chính phủ Taliban vì cớ chứa chấp bọn khủng bố. Chính quyền Pakistan quyết định đứng về phía Hoa Kỳ trong cuộc chiến chống Osama bin Laden và al-Qaeda. Nước này dành cho Hoa Kỳ một số phi trường và căn cứ quân sự làm hậu cứ cho chiến dịch tấn công vào Afghanistan, cùng lúc cho bắt giữ hơn 600 nghi can là thành viên al-Qaeda và giải giao những người này cho Hoa Kỳ.
Nhiều nước khác, trong đó có Anh, Pháp, Đức, Indonesia, Trung Quốc, Nga, Pakistan, Jordan, Mauritius, Uganda và Zimbabwe thông qua luật “chống khủng bố” và cho đóng băng các tài khoản ngân hàng của các doanh nghiệp hoặc cá nhân bị tình nghi có liên quan đến al-Qaeda. Các cơ quan tình báo và thi hành pháp luật tại một số quốc gia như Ý, Malaysia, Indonesia và Philippines bắt giữ nhiều nghi can khủng bố với mục đích đập tan những nhóm vũ trang trên toàn thế giới. Chiến dịch này dấy lên nhiều tranh cãi khi những người chỉ trích như Uỷ ban Bill of Rights Defense cho rằng những hạn chế truyền thống trên các hoạt động theo dõi của liên bang nay đã bị bãi bỏ bởi Đạo luật PATRIOT (Ái quốc); các tổ chức quyền tự do công dân như American Civil Liberties Union (ACLU) và Liberty cho rằng một số quyền con người đang bị huỷ bỏ. Hoa Kỳ cho thiết lập một trại giam tại vịnh Guantanamo, Cuba để cầm giữ những “binh sĩ thù địch bất hợp pháp”. Tính hợp pháp của các trại giam này hiện đang bị tra vấn bởi một số quốc gia thành viên của Liên minh Âu châu, Tổ chức các quốc gia châu Mỹ và Tổ chức Ân xá Quốc tế.
[sửa] Công luận tại Hoa Kỳ
Vụ tấn công tác động mạnh mẽ bao trùm lên toàn thể dân chúng Mỹ. Người ta bày tỏ lòng biết ơn đối với những nhân viên duy trì an toàn công cộng, nhất là lính cứu hoả. Những người này đã bày tỏ lòng dũng cảm khác thường giữa tình thế hiểm nghèo nơi hiện trường và trong con số tử vong cao chưa từng có mà họ phải gánh chịu khi thi hành nhiệm vụ. Thị trưởng thành phố New York, Rudolph Giuliani, dành được sự ngưỡng mộ toàn quốc vì những hoạt động không mệt mỏi của ông trong lúc này. Giuliani được tạp chí Time chọn làm Nhân vật của Năm 2001, và có những lúc uy tín của ông còn cao hơn cả Tổng thống Hoa Kỳ George W. Bush.
Thành phố New York đã bị trọng thương bởi vụ tấn công và sẽ luôn luôn mang theo mình những vết sẹo vật chất và tâm sinh lý kể từ thảm hoạ này. Dấy lên một làn sóng hiến máu ngay sau ngày 11 tháng 9. Theo một tường trình trên Tạp chí Hiệp hội Y khoa Mỹ ra ngày 7 tháng 5 năm 2003: “... số máu được hiến tặng trong những tuần lễ sau vụ tấn công 9/11 cao hơn nhiều so với cùng kỳ trong năm 2000 (2.5 lần trong tuần lễ đầu tiên sau vụ tấn công; 1.3 – 1.4 lần trong tuần thứ hai và tuần thứ tư sau vụ tấn công)”.
Xảy ra một số vụ quấy nhiễu và tấn công chống lại người Trung Đông và những người “trông giống người Trung Đông”, nhất là người Sikh. Tổng cộng có chín người thiệt mạng trên lãnh thổ Hoa Kỳ như là nạn nhân của những hành động trả đũa. Balbir Singh Sodhi, một trong số những nạn nhân, bị bắn chết ngày 15 tháng 9. Sodhi, giống những nạn nhân khác, là một người Sikh nhưng bị hiểu lầm là người Hồi giáo.
[sửa] Kinh tế
Cuộc tấn công ngay lập tức gây ra những tác hại nghiêm trọng trên nền kinh tế của nước Mỹ và trên thị trường thế giới. Thị trường Chứng khoán New York (NYSE), Thị trường Chứng khoán Mỹ và NASDAQ đóng cửa trong ngày 11 tháng 9 và ngưng hoạt động cho đến ngày 17 tháng 9. Cơ sở vật chất và những trung tâm xử lý dữ liệu từ xa của NYSE không bị thiệt hại bởi vụ tấn công, nhưng các công ty thành viên, khách hàng và thị trường không thể liên lạc được vì những thiệt hại lớn mà các cuộc tấn công gây ra cho các phương tiện truyền thông gần WTC. Khi thị trường chứng khoán mở cửa trở lại vào ngày 17 tháng 9 năm 2001, sau thời gian đóng cửa lâu nhất kể từ Cuộc Đại Suy thoái (Great Depression) năm 1929, chỉ số Dow Jones (Dow Jones Industrial Average – DJIA) tuột xuống 684 điểm, tức 7,1%, chỉ còn 8920 điểm, sự tuột dốc chưa từng xảy ra chỉ trong vòng một ngày. Đến cuối tuần, chỉ số DJIA rơi tự do 1369,7 điểm (14,3%), lần tuột giảm lớn nhất trong vòng một tuần trong lịch sử của chỉ số này. Thị trường chứng khoán Hoa Kỳ mất 1,2 ngàn tỉ USD. Đến năm 2005, phố Wall và phố Broadway gần Thị trường Chứng khoán New York vẫn được canh gác cẩn thận nhằm ngăn ngừa một vụ tấn công tương tự vào toà nhà này.
Hoạt động kinh tế khu Hạ Manhattan, khu vực kinh doanh lớn thứ ba tại Hoa Kỳ (sau Midtown Manhattan và Chicago Loop) bị tàn phá ngay sau đó. 30% (28.7 triệu ft. vuông) của khu văn phòng quận Manhattan Hạ hoặc bị thiệt hại hoặc bị huỷ diệt. Phần lớn những nơi bị huỷ hoại là những khu xếp hạng A.
Công cuộc tái thiết vẫn bị kìm hãm do thiếu sự đồng thuận về thứ tự ưu tiên. Điển hình, Thị trưởng Bloomberg xem cuộc vận động đăng cai Thế vận hội mùa hè 2012 của thành phố New York là trọng tâm cho kế hoạch phát triển của ông từ năm 2002 cho đến giữa năm 2005, trong khi Thống đốc Pataki ủng hộ Công ty Phát triển Hạ Manhattan, công ty này bị chỉ trích vì không làm được gì nhiều dù đã được cấp một ngân quỹ khổng lồ dành cho công cuộc tái thiết.
Bầu trời khu vực Bắc Mỹ bị đóng cửa trong vài ngày sau vụ tấn công, các chuyến bay bị cắt giảm đáng kể cho đến khi có lệnh mới. Hệ quả của vụ tấn công là làm suy giảm các hoạt động hàng không đến gần 20%, tăng mức độ nghiêm trọng của các vấn đề tài chính cho ngành công nghiệp hàng không dân dụng vốn đã gặp nhiều khó khăn.
Trong nhiều tiếng đồng hồ sau vụ tấn công, người ta phải cho di tản cư dân và người làm việc ở các toà tháp cao trong các khu vực đô thị trên khắp nước Mỹ, kể cả Los Angeles, tại thành phố này lượng xe lưu thông giảm đến mức thấp nhất từ trước đến nay, trong khi những khu doanh nghiệp tại trung tâm các đô thị cũng trở nên hoang vắng.
[sửa] Cứu hộ, phục hồi, bồi thường
Phải mất hằng tháng mới có thể hoàn tất các nỗ lực cứu hộ và phục hồi. Chỉ với công tác dập tắt những ngọn lửa đang cháy âm ỉ trong đống đổ nát của toà nhà WTC người ta phải mất hằng tuần, còn việc dọn dẹp thì mãi đến tháng 5 năm 2002 mới xong. Những khán đài bằng gỗ được dựng tạm dành cho du khách đến thăm và quan sát những đội công nhân xây dựng đang miệt mài dọn dẹp những lỗ hỗng khổng lồ trước đây là toà tháp đôi. Ngày 30 tháng 5 năm 2002, các khán đài này cũng đóng cửa.
Nhiều quỹ cứu trợ được thành lập cấp tốc nhằm trợ giúp nạn nhân vụ tấn công, cung cấp những hỗ trợ tài chính cho những người sống sót và gia đình nạn nhân. Sau hạn chót, ngày 11 tháng 9 năm 2003, có 2.833 đơn xin bồi thường đã được tiếp nhận trong số 2.986 nạn nhân được thống kê.
[sửa] Ảnh hưởng sức khỏe
Trong hằng ngàn tấn vật liệu đổ nát từ sự sụp đổ toà tháp đôi có các độc chất amiăng, chì, thuỷ ngân, cũng như mức độ tăng cao chưa từng có của dioxin và PAH sản sinh từ những đám lửa âm ỉ cháy suốt trong ba tháng, gây ra chứng bệnh suy nhược trong vòng các công nhân cứu hộ và phục hồi, một số cư dân, sinh viên học sinh và nhân viên văn phòng ở khu Manhattan Hạ gần phố Tàu.
Một số lập luận khoa học cho rằng việc phát sinh các độc chất và các chất ô nhiễm trong không khí chung quanh toà tháp đôi sau khi sụp đổ có thể tạo ra ảnh hưởng tiêu cực trên sự phát triển bào thai. Lo sợ về hiểm hoạ tiềm ẩn này, một trung tâm sức khoẻ môi trường trẻ em danh tiếng tiến hành phân tích những trẻ em có mẹ mang thai trong thời gian xảy ra vụ tấn công và sinh sống hoặc làm việc gần tòa tháp đôi.
[sửa] Sự sụp đổ của WTC
Có nhiều ý kiến chung quanh sự sụp đổ của toà tháp đôi, những cuộc tranh luận sôi nổi bàn về nguyên nhân của sự sụp đổ thu hút nhiều kỹ sư về cấu trúc, kiến trúc sư và các cơ quan hữu quan thuộc chính phủ liên bang. Thiết kế của toà tháp đôi chứa đựng nhiều phát kiến mới khác với các tòa nhà chọc trời được xây dựng trước đó. Mặc dù lực va chạm khi máy bay phản lực đâm vào và các đám cháy bùng phát sau đó là chưa từng xảy ra trong lịch sử thảm hoạ ngành xây dựng, một số kỹ sư tin quyết rằng những toà nhà chọc trời được xây dựng theo thiết kế truyền thống (như Empire State Building ở thành phố New York và toà tháp đôi Petronas của Malaysia) sẽ chịu đựng tốt hơn trong một tình huống như thế, có lẽ vẫn có thể tồn tại. Nếu lập luận trên là đúng, thì các toà nhà chọc trời khác có cùng một kiểu thiết kế với toà tháp đôi WTC (như Tháp Sears và Trung tâm John Hancock ở Chicago) đang ở trong nguy cơ.
Một cuộc điều tra cấp liên bang về an toàn phòng cháy và kỹ thuật xây dựng được tiến hành bởi Học viện Định chuẩn và Kỹ thuật Quốc gia thuộc Bộ Thương mại Hoa Kỳ, hoàn tất ngày 6 tháng 4 năm 2005, thanh tra về công trình xây dựng, vật liệu và các điều kiện kỹ thuật đã góp phần gây ra thảm hoạ WTC. Cuộc thanh tra được tiến hành nhằm phục vụ các mục tiêu sau:
- Cải thiện phương pháp thiết kế, xây dựng, bảo dưỡng và sử dụng các toà nhà.
- Cải thiện dụng cụ và phương pháp hướng dẫn dành cho các viên chức thuộc các ngành chức năng về an toàn và công nghiệp.
- Chỉnh sửa và xây dựng bộ luật, định chuẩn và thực hành phòng cháy chữa cháy.
- Cải thiện An toàn công cộng.
Bản tường trình kết luận rằng khả năng chịu lửa của cấu trúc thép toà tháp đôi đã mất tác dụng ngay khi máy bay va chạm toà nhà, nếu điều này không xảy ra chắc chắn tòa nhà vẫn còn trụ được. Hơn nữa, bản tường trình cũng khẳng định cầu thang của toà nhà đã không được gia cố đúng mức hầu có thể cung ứng lối thoát cho những người ở bên trên điểm va chạm.
[sửa] Cuộc chiến chống khủng bố
Nhiều người Mỹ cho rằng vụ tấn công khủng bố 11/9 “đã vĩnh viễn làm thay đổi thế giới”: nước Mỹ đang bị đặt trong nguy cơ bị tấn công khủng bố mà trước đây đất nước này chưa từng bị. Hoa Kỳ tuyên chiến chống khủng bố với mục tiêu đem Osama bin Laden ra trước công lý và ngăn chặn sự xuất hiện của những mạng lưới khủng bố khác. Các mục tiêu này sẽ được thực hiện bằng những phương tiện như cấm vận kinh tế và quân sự đối với các quốc gia được xem là dung dưỡng thành phần khủng bố, cùng lúc gia tăng các biện pháp giám sát toàn cầu và chia sẻ thông tin tình báo. Liên minh quân sự do Hoa Kỳ cầm đầu tiến hành tấn công Afghanistan. Cùng với Hoa Kỳ, các quốc gia khác đang đối phó với các hoạt động khủng bố như Philippines và Indonesia cũng gia tăng sự chuẩn bị về mặt quân sự.
Hai năm sau vụ tấn công, theo một cuộc thăm dò dư luận được thực hiện bởi Chương trình Thái độ Chính trị Quốc tế về công luận Hoa Kỳ từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2003 với câu hỏi “Tính chính xác về mức độ Saddam Hussein dính líu vào vụ tấn công khủng bố ngày 11 tháng 9 là bao nhiêu?” Câu trả lời là rất chắc chắn 32%, khá chắc chắn 37%, không chắc 12% và chắc chắn không là 3%. Cho đến năm 2005, vẫn không có chứng cớ hỗ trợ cho luận cứ của Toà Bạch Ốc cho rằng Hussein có quan hệ với các nhóm khủng bố.
Bên trong nước Mỹ, Tổng thống Bush tiến hành một đợt tái cấu trúc chính phủ lớn nhất trong lịch sử đương đại của đất nước này với quyết định thành lập Bộ An ninh Nội địa. Quốc hội thông qua đạo luật USA PATRIOT, giải thích rằng đạo luật này sẽ giúp dò tìm và truy tố những phần tử khủng bố và tội phạm khác trong tưong lại. Các nhóm bảo vệ quyền tự do của công dân phê phán đạo luật PATRIOT, nói rằng đạo luật này cho phép các cơ quan thi hành pháp luật xâm phạm sự riêng tư của công dân và hạn chế quyền giám sát tư pháp trên các cơ quan thi hành pháp luật và trên công tác thu thập tin tình báo. Chính phủ Bush viện dẫn biến cố 11/9 như là lý do để tiến hành một chiến dịch bí mật của Cơ quan An ninh Quốc gia nhằm “theo dõi các liên lạc bằng điện thoại và thư điện tử giữa Hoa Kỳ và nước ngoài mà không cần sự cho phép của toà án”.
[sửa] Tưởng niệm
Đài tưởng niệm các nạn nhân và những người anh hùng trong cuộc tấn công ngày 11 tháng 9 được trù hoạch xây dựng tại ba địa điểm. Một đài tưởng niệm ngoài trời dành cho công chúng đặt tại Ngũ Giác Đài, theo thiết kế của Keith Kaseman và Julie Beckman thuộc công ty KBAS của thành phố New York. Công trình này, theo dự định, sẽ hoàn tất vào mùa thu năm 2006. Đài tưởng niệm anh hùng nước Mỹ sẽ được mở rộng bên trong Ngũ Giác Đài trong tháng 9 năm 2002 khi việc sửa chữa toà nhà nầy được hoàn tất, chỉ hạn chế cho việc thăm viếng theo nhóm chẳng hạn như các nhóm cựu chiến binh.
Thiết kế cho Đài tưởng niệm Quốc gia Chuyến bay 93 được gọi là Crescent of Embrace gây ra tranh cãi vì thiết kế một hình trăng lưỡi liềm (crescent) lớn màu đỏ hướng đến Mecca. Do áp lực của công chúng, người ta cho biết đài tưởng niệm này sẽ được thiết kế lại để tránh sự nhầm lẫn với biểu trưng của Hồi giáo.
Cho đến nay vẫn chưa có đài tưởng niệm nào được xây dựng tại địa điểm của Trung tâm Thương mại Thế giới. Bản thiết kế của Michael Arad cho đài tưởng niệm Reflecting Absence được tuyển chọn qua một cuộc thi. Trong khi bản thiết kế nhận được nhiều ủng hộ thì việc chọn lựa vị trí cho đài tưởng niệm vẫn tiếp tục gây tranh cãi.
Bên cạnh việc xây dựng các đài tưởng niệm, một số người thân và bạn bè của những nạn nhân vụ tấn công ngày 11 tháng 9 thành lập quỹ tưởng niệm, quỹ học bổng và các chương trình từ thiện nhằm tôn vinh những người thân yêu đã mất.
[sửa] Kịch nghệ và văn chương
Vở kịch “The Guys” của Anne Nelson dẫn lối vào hồi ức và cảm xúc của một người sống sót, một sĩ quan thuộc lực lượng cứu hoả, một nhà văn đã tìm đến để giúp anh viết những bài điếu văn dành cho các đồng đội đã thiệt mạng trong thảm hoạ. Vở kịch được công diễn lần đầu vào ngày 4 tháng 12 năm 2001.
Extremely Loud and Incredibly Close, tiểu thuyết của Jonathan Safran Foer xuất bản năm 2005, là một trong những tác phẩm đầu tiên viết về vụ tấn công. Cuốn sách được dẫn dắt theo lời kể của một cậu bé chín tuổi, Oskar Schell, cha của cậu đang ở trên tầng cao của Trung tâm Thương mại Thế giới khi hai chiếc máy bay phản lực đâm vào toà tháp đôi. Để kìm chế nỗi buồn khôn nguôi và đè nén những tưởng tượng kinh hoàng về thảm hoạ mà cha cậu phải gánh chịu, Oskar dấn mình vào một cuộc phiêu lưu trong tâm trí để truy tìm ra điều mà cậu hi vọng là sự bí mật của cha cậu. Trong cuộc phiêu lưu của trí tưởng tượng này Oskar vượt qua những nỗi sợ hãi vô căn cứ và an ủi nhiều linh hồn đau thương.
Tác phẩm điện ảnh của Oliver Stone, Trung tâm Thương mại Thế giới, là câu chuyện kể về nhân viên thuộc Cơ quan quản lý cảng biển, John McLoughlin (Nicolas Cage) và Will Jimeno (Michael Pena), là hai người tham gia vào công tác cứu hộ sau cùng còn sống sót được kéo ra khỏi khu bình địa (ground zero). Nó được trình bày như là một câu chuyện cảm động về những cư dân bình thường của thành phố New York tìm cách giúp đỡ lẫn nhau ngay giữa một cơn thảm hoạ khủng khiếp. Cuốn phim được bắt đầu trình chiếu trên toàn quốc ngày 9 tháng 8 năm 2006.
[sửa] Chú thích
- ^ Vào năm 2001, Osama bin Laden hai lần tuyên bố rằng: "I stress that I have not carried out this act, which appears to have been carried out by individuals with their own motivation... I have already said that I am not involved in the 11 September attacks in the United States... I had no knowledge of these attacks..."
[sửa] Xem thêm
- Bối cảnh Lịch sử Sự kiện 11 tháng 9
- Chuyến bay số 93 của United Airlines
- Todd Beamer
- Khủng bố
- Tòa tháp Tự do
- Ủy ban Quốc gia về vụ Khủng bố tại Hoa Kỳ (Ủy ban 11/9)
- Thomas Kean, chủ tịch của Ủy ban 11/9
- Đài kỷ niệm Trung tâm Thương mại Quốc tế
- 7 Trung tâm Thương mại Quốc tế
- Bản báo cáo của Ủy ban 11/9
[sửa] Liên kết ngoài
[sửa] Phương tiện
- Bài diễn văn của George W. Bush về cuộc khủng bố (thông tin)
- Tổng thống George W. Bush diễn thuyết với nước Mỹ về những cuộc khủng bố vào ngày 12 tháng 9 năm 2001.
- Trục trặc khi nghe? Xem hướng dẫn.
