Celal Talabani
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Celal Talabani, (d. 1933, Kuzey Irak). Kürt siyasetçi ve halen Irak cumhurbaşkanı.
Bağdat Üniversitesi hukuk bölümü mezunu olan Celal Talabani, Kuzey Irak'taki Kürdistan Yurtseverler Birliği, KYB'nin lideri. Parti, genel olarak desteğini şehirli nüfustan ve Kürt toplumundaki radikallerden alıyor. Rakip Kürdistan Demokratik Partisi KDP ise, kuzey ve batı bölgelerde etkili.
Konu başlıkları |
[değiştir] Siyasi Hayatı
Talabani hem siyasetçi, hem de gerilla lideriydi. 1933 yılında doğan Celal Talabani, siyasi kariyerine KDP'ye bağlı Kürdistan Öğrenci Birliği'nin kurucu üyesi ve lideri olarak 1950'li yılların başında başladı. KDP'nin üst düzey üyelerinden biri haline geldi. 1961 yılında, Abdülkerim Kasım hükümetine karşı Kürt ayaklanmasına katıldı. Kasım'ı iktidardan uzaklaştıran darbenin ardından, 1963 yılında Cumhurbaşkanı Abdülselam Arif'in hükümetiyle yürütülen görüşmelerde Kürt delegasyonunun liderliğini yaptı.
1975 yılında KDP lideri Mustafa Barzani'yle aralarında derin görüş ayrılıkları oluşmaya başladı ve KDP'den ayrılanların kurduğu ve gelecekte kayınpederi olacak olan İbrahim Ahmed'in önderliğindeki KDP Siyasi Bürosu'na katıldı. Grup, 1966 yılında merkezi hükümetle bir ittifak kurdu ve KDP karşıtı askeri kampanyada yer aldı. 1970 yılının Mart ayında KDP ve hükümet arasında bir barış anlaşması imzalandığında, grubun siyasi hayatına son verildi.
[değiştir] KYB-KDP mücadelesi
Talabani ve Barzani uzun yıllar birbirleriyle mücadele etti. Bunun üzerine Celal Talabani ve kendisini destekleyenler, 1975 yılında Kürdistan Yurtseverler Birliği'ni kurdu. Talabani, KYB'nin sosyalist bir parti olacağını ve KDP'nin aşiret çizgisinden uzak duracağını söyledi. Bir yıl sonra, merkezi hükümete karşı silahlı kampanya başlattı. 1988 yılında Irak hükümeti Kürtlere karşı kimyasal silahlar kullandığında, KYB ağır bir darbe aldı. Türkiye bu dönemde Barzani'yi desteklemiştir, İran ise Talabanin tarafını tutup güç dengesi sağlamaya çalışmıştır. Bu yüzden Talabani de, Kuzey Irak'ı terkedince ve İran'a sığınmak zorunda kalmıştır. Talabani-Barzani, ya da diğer bir deyişle KYB-KDP mücadelesi, Kuzey Irak'taki Kürt siyasi hayatının yaklaşık son 30 yılına damgasını vurdu. Türk pasaportu taşımıştır Turgut Özal döneminde.
[değiştir] Körfez Savaşı sonrası
Saddam Hüseyin'in devrilmesi, Talabani'nin siyasi kariyerinde yeni bir dönem açtı. Talabani'nin siyasi hayatı, 1991 Körfez Savaşı'ndan ve kuzeydeki Kürtlerin Irak hükümetine karşı ayaklanmasından sonra yeni bir döneme girdi. Batı ittifakının uçuşa kapalı bölge ilan etmesi KDP ile kısa süren bir balayı döneminin başlamasına yol açtı. Kuzey Irak'ta seçimler yapıldı ve 1992 yılında KYB-KDP ortak yönetimi kuruldu. İki parti arasındaki gerilim, 1994 yılında silahlı çatışmalara ve iç savaşa neden oldu. ABD ve kısmen İngiltere'nin çabalarıyla, iki parti heyetleri arasında yapılan çok sayıda toplantının ardından, Talabani ve KDP lideri Mesud Barzani 1998 yılında Washington'da bir barış anlaşması imzaladı.
Anlaşma, 4 Ekim 2002'de iki partiden milletvekillerinin katılımıyla bölgesel parlamentonun toplanması sonucu bir kez daha pekişti. Parlamentonun bu oturumunda, Talabani Kürtler arasındaki çatışmaların yasaklanmasını öngören bir yasanın çıkarılmasını önerdi. ABD önderliğindeki güçlerin Irak'ı işgale başladığı 2003 yılının Mart ayı öncesinde, iki parti aralarındaki anlaşmazlıkları bir yana iterek Talabani-Barzani liderliğini oluşturdu. Her iki lider de daha sonra Irak Yönetim Konseyi'ne atandı. Hem Talabani hem de Barzani, birleşik bir Irak içinde sadece özerklik talep edeceklerini belirtti. Irak savaşı her ikisine de kazanç sağladı.
Amerikan işgalinden sonra 9 Nisan günü Kerkük şehrine peşmergeleri ile giren Talabani, ilk olarak tapu ve nüfus dairelerini yıktırdı. Şehrin nüfus yapısını değiştirmek için mezar taşlarındaki isimler değiştirildi ve Türkmen nüfus zorla şehirden çıkarıldı. Abdullah Gül'ün bu olaya "Amerikan Dışişleri Bakanını uyanmasını bekliyorum, durum ona bildireceğim" şeklinde yaklaşması Barzani'yi de cesaretlendirdi, o da 10 Nisan günü Musul'a girdi.
