รายพระนามจักรพรรดิราชวงศ์ชิง
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
[แก้] รายพระนามจักรพรรดิราชวงศ์ชิง
- พระนามเดิม จักรพรรดิราชวงศ์ทรงอยู่ในราชสกุล อ้ายซินเจวี๋ยโหล (อักษรจีนตัวย่อ: 爱新觉罗; อักษรจีนตัวเต็ม: 愛新覺羅; พินอิน: àixīn juéluó) แต่ตามปฏิบัติของชาวแมนจู การเรียกชื่อไม่จำเป็นต้องรวมนามสกุล
- พระนามเรียกขาน และ พระนามแต่งตั้ง ส่วนมาก จักพรรดิบางพระองค์ของจีนอาจมีพระนามเรียกขานเหมือนกันก็ได้ ดังนั้น เพื่อป้องกันการสับสน จึงให้มีชื่อราชวงศ์นำหน้า ตัวอย่างเช่น จักรพรรดิเฉียนหลง มีพระนามเรียกขานว่า ชิงเกาจง
- รัชศก คือ การเรียกชื่อยุคที่จักรพรรดิแต่ละพระองค์ครองราชย์
| พระนามเดิม | พระนามเรียกขาน (อย่างสั้น) ภาษาจีน, ภาษาแมนจู |
พระนามแต่งตั้ง | รัชศก ภาษาจีน, ภาษาแมนจู |
ปีครองราชย์ คริสต์ศักราช |
พระนามที่ รู้จักโดยทั่วไป |
|---|---|---|---|---|---|
| นูรฮาชี 努爾哈赤 พินอิน: Nǔ'ěrhāchì |
เกาตี้ Gāodì 高帝 Dergi hūwangdi |
ไท่จู่ Tàizǔ 太祖 |
เทียนมิ่ง Tiānmìng 天命 Abkai fulingga |
1616-16261 | นูรฮาชี |
| หวงไท่จี๋2 皇太極 พินอิน: Huángtàijí |
เหวินตี้ Wéndì 文帝 Genggiyen su hūwangdi |
ไท่จง Tàizōng 太宗 |
เทียนชง Tiāncōng 天聰 Abkai sure 1627-1636; ฉงเต๋อ Chóngdé 崇德 Wesihun erdemungge 1636-1643 |
1626-1643 | หวงไท่จี๋ |
| ฝูหลิน Fúlín 福臨 |
จางตี้ Zhāngdì 章帝 Eldembure hūwangdi |
ซื่อจู่ Shìzǔ 世祖 |
ซุ่นจื้อ Shùnzhì 順治 Ijishūn dasan |
1643-16613 | จักรพรรดิซุ่นจื้อ |
| เสวียนเย่ Xuányè 玄燁 |
เหรินตี้ Réndì 仁帝 Gosin hūwangdi |
เซิ่งจู่ Shèngzǔ 聖祖 |
คังซี Kāngxī 康熙 Elhe taifin |
1661-1722 | จักรพรรดิคังซี |
| อิ้นเจิน Yìnzhēn 胤禛 |
เซี่ยนตี้ Xiàndì 憲帝 Temgetulehe hūwangdi |
ซื่อจง Shìzōng 世宗 |
หย่งเจิ้ง Yōngzhèng 雍正 Hūwaliyasun tob |
1722-1735 | จักรพรรดิหย่งเจิ้ง |
| หงลี่ Hónglì 弘曆 |
ฉุนตี้ Chúndì 純帝 Yongkiyangga hūwangdi |
เกาจง Gāozōng 高宗 |
เฉียนหลง Qiánlóng 乾隆 Abkai wehiyehe |
1735-1796 (สวรรคต 1799)4 |
จักรพรรดิเฉียนหลง |
| หยงเหยี่ยน Yóngyǎn 顒琰 |
หรุ้ยตี้ Ruìdì 睿帝 Sunggiyen hūwangdi |
เหรินจง Rénzōng 仁宗 |
จยาชิ่ง Jiāqìng 嘉慶 Saicungga fengšen |
1796-1820 | จักรพรรดิจยาชิ่ง |
| หมินหนิง Mínníng 旻寧 |
เฉิงตี้ Chéngdì 成帝 Šanggan hūwangdi |
เซวียนจง Xuānzōng 宣宗 |
เต้ากวาง Dàoguāng 道光 Doro eldengge |
1820-1850 | จักรพรรดิเต้ากวาง |
| อี้จู่ Yìzhǔ 奕詝 |
เสี่ยนตี้ Xiǎndì 顯帝 Iletu hūwangdi |
เหวินจง Wénzōng 文宗 |
เสียนเฟิง Xiánfēng 咸豐 Gubci elgiyengge |
1850-1861 | จักรพรรดิเสียนเฟิง |
| ไจ่ฉุน Zǎichún 載淳 |
อี้ตี้ Yìdì 毅帝 Filingga hūwangdi |
มู่จง Mùzōng 穆宗 |
ถงจื้อ Tóngzhì 同治 Yooningga dasan |
1861-18755 | จักรพรรดิถงจื้อ |
| ไจ่เถียน Zǎitián 載湉 |
จิ่งตี้ Jǐngdì 景帝 Ambalinggū hūwangdi |
เต๋อจง Dézōng 德宗 |
กวางซวี Guāngxù 光緒 Badarangga doro |
1875-19085 | จักรพรรดิกวางซวี |
| ผู่อี๋ Pǔyí 溥儀 หรือเรียกกันว่า เฮนรี่ |
สวินตี้ Xùndì 6 遜帝 |
ไม่ได้ตั้ง 7 | ซวนถ่ง Xuāntǒng 宣統 Gehungge yoso |
1908-19248 (สวรรคต 1967) |
จักรพรรดิปูยี หรือ จักรพรรดิซวนถ่ง |
| 1 นูรฮาชี สถาปนาราชวงศ์จิน (金 แปลว่า ทอง) หรือ ราชวงศ์จินหลัง (後金) ขึ้นในค.ศ. 1616ต่อมา หวงไท่จี๋ พระโอรสของนูรฮาชี ได้เปลี่ยนชื่อราชวงศ์ เป็น ราชวงศ์ชิงในค.ศ. 1636 ดังนั้น ราชวงส์ชิงจึงนับตั้งแต่รัชศกเทียนมิ่งของนูรฮาชีเป็นต้นมา | |||||
| 2 หวงไท่จี๋ มีอีกพระนามหนึ่งในหนังสือประวัติศาสตร์บางเล่มว่า อาปาไห่ (阿巴海). | |||||
| 3 จักรพรรดิซุ่นจื้อ เป็นจักรพรรดิพระองค์แรกของราชวงศ์ชิงที่ได้ครอบครองทั้งจีนแผ่นดินใหญ่ หลังจากที่ได้บุกยึดกรุงปักกิ่ง ในค.ศ. 1644. | |||||
| 4 จักรพรรดิเฉียนหลง สละราชสมบัติในค.ศ. 1796 และดำรงพระยศเป็น จักรพรรดิสูงสุด หรือ ไท่ซั่งฮ่องเต้ (太上皇帝) การสละราชสมบัติในครั้งนี้ ถือเป็นการแสดงความกตัญญู ว่าจะไม่ครองราชย์นานเกินกว่าจักรพรรดิคังซี ผู้เป็นปู่ อย่างไรก็ตาม พระองค์ทรงดำรงพระราชอำนาจสูงสุดจนกระทั่งสวรรคตในค.ศ. 1799 หลังจากจักรพรรดิเฉียนหลงสวรรคต จักรพรรดิจยาชิ่ง จึงได้ดำรงพระราชอำนาจเต็มที่หลังจากที่เป็นจักรพรรดิแค่ในนามตั้งแต่พระบิดาสละราชสมบัติและพระองค์ขึ้นครองราชย์ | |||||
| 5 ซูสีไทเฮา ผู้เป็นมเหสีในจักรพรรดิเสียนฟง พระมารดาในจักรพรรดิถงจื้อ และพระมารดาบุญธรรมในจักรพรรดิกวางซวี ได้เป็นผู้มีอิทธิพลสูงสุดเหนือตัวจักรพรรดิและราชสำนักตั้งแต่ค.ศ. 1861 จนกระทั่งสิ้นพระชนม์ในค.ศ. 1908 พระนางเป็นผู้สำเร็จราชการแทนจักรพรรดิวัยเยาว์ทั้ง 2 พระองค์ และจับจักรพรรดิกวางซวีไปกักขังไว้ในพระราชวังฤดูร้อน หลังที่พระองค์ทรงพยายามที่จะปฏิรูปราชสำนักในค.ศ. 1898 ราชสำนักได้ประกาศถึงการสวรรคตของจักรพรรดิกวางซวีก่อนพระนางซูสีไทเฮาสิ้นพระชนม์เพียงหนึ่งวัน | |||||
| 6 พระนามเรียกขานของจักรพรรดิปูยีว่า "สวินตี้" (จักรพรรดิผู้สละราชสมบัติ) เป็นพระนามที่ตั้งโดยหนังสือประวัติศาสตร์ของจีนแผ่นดินใหญ่และไต้หวัน | |||||
| 7 ในค.ศ. 2004 ลูกหลานที่สืบเชื้อสายจากราชวงศ์ชิงในอดีตได้เสนอพระนามเรียกขานของจักรพรรดิปูยีว่า หมินตี้ (愍帝)และพระนามแต่งตั้งว่า กงจง (恭宗) พระนามนี้ต้องรอการยอมรับจากประชาชนชาวจีน | |||||
| 8 ราชวงศ์ชิงถูกยึดอำนาจในค.ศ. 1911 จักรพรรดิปูยี จักรพรรดิองค์สุดท้ายสละราชสมบัติในวันที่ 12 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1912 อย่างไรก็ตาม ในวันเดียวกัน รัฐบาลสาธารณรัฐจีนในขณะนั้นได้ออก "ประกาศการปฏิบัติต่อจักรพรรดิแห่งราชวงศ์ชิงอย่างเป็นธรรมหลังจากสละราชสมบัติ" (清帝退位優待條件) ซึ่งอนุญาตให้จักรพรรดิปูยีสามารถดำรงพระยศเดิมได้ และรัฐบาลสาธารณรัฐควรปฏิบัตต่อพระองค์ตามสนธิสัญญาว่าด้วยการปฏิบัติต่อเชื้อพระวงศ์ต่างประเทศ ประกาศฉบับนี้ออกเผยแพร่ในวันที่ 5 พฤศจิกายน ค.ศ. 1924 แต่ต่อมา ประกาศฉบับนี้ได้ถูกแก้ไขหลังจากที่ นายพลเฝิงอวี้เสียง ได้ทำรัฐประหาร ประกาศฉบับปรับปรุงแก้ไขนี้มีใจความว่า จักรพรรดิปูยีได้สูญเสียพระยศไปแล้ว และกลายเป็นประชาชนสามัญคนหนึ่งของสาธารณรัฐจีน ปูยีถูกขับออกจากออกจากพระราชวังต้องห้ามในวันเดียวกัน ดังนั้น จักรพรรดิปูยีดำรงพระราชอำนาจตั้งแต่ครองราชย์จนถึง 12 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1912 (รวมถึงระยะเวลาสั้นๆ ตั้งแต่ 1 กรกฎาคม and 12 กรกฎาคม ค.ศ. 1917) และดำรงเพียงพระยศแต่ไร้อำนาจตั้งแต่ 12 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1912 จนถึง 5 พฤศจิกายน ค.ศ. 1924 หลังจากนั้น ปูยีกลายเป็นผู้นำหุ่นเชิดภายใต้การควบคุมของญี่ปุ่นในประเทศ แมนจูกั๋ว ที่ญี่ปุ่นตั้งให้ในรัชศกต้าถง (大同) (ค.ศ. 1932-ค.ศ. 1934) และกลายเป็นจักรพรรดิหุ่นเชิดของแมนจูกั๋วในรัชศกคังเตอ (康德) (ค.ศ. 1934-ค.ศ. 1945). | |||||
| ราชวงศ์จีน |
| ราชวงศ์เซี่ย - ราชวงศ์ซาง - ราชวงศ์โจว - ราชวงศ์ฉิน - ราชวงศ์ฮั่น - ราชวงศ์จิ้น ราชวงศ์สุย - ราชวงศ์ถัง - ราชวงศ์ซ้อง - ราชวงศ์เหลียว - ราชวงศ์หยวน - ราชวงศ์หมิง - ราชวงศ์ชิง |
