Wieliczka

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Współrzędne: 49°59'22" N 020°03'58" E

Wieliczka

Gmina
- rodzaj

Wieliczka
miejsko-wiejska

Założono

1123-1127

Prawa miejskie

1290

Burmistrz

Artur Kozioł (PiS)

Powierzchnia

13,41 km²

Położenie

49° 59'22'' N
20° 03'58'' E

Liczba mieszkańców (2006)
- liczba ludności
- gęstość

19 128
1426,3 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

32-020

Tablice rejestracyjne

KWI

TERC10
(TERYT)

2121519054

Miasta partnerskie

Litovel

Bergkamen

Sesto Fiorentino

Saint-Andre-lez-Lille

Położenie na mapie Polski

Urząd miejski³

ul. Powstania Warszawskiego 1
32-020 Wieliczka
tel. 12 278-12-94; faks 12 278-68-60
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Wieliczka – miasto powiatowe w woj. małopolskim, w powiecie wielickim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Wieliczka oraz władz powiatu. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. krakowskiego.

Miasto to znane jest z unikatowej w skali światowej kopalni soli, którą odwiedza ponad 1 mln. turystów rocznie (dane od stycznia do listopada 2005 roku mówią o liczbie 1 000 232 osób).

[edytuj] Położenie

Wieliczka położona jest u podnóża Karpat, w kotlinie pomiędzy wzgórzami Pogórza Wielickiego. Mieszka w niej prawie 20 000 ludzi, jej powierzchnia wynosi 13,4 km². Wieliczka graniczy z miastem Kraków, a także kilkoma wsiami w gminie wieliczka. Gmina posiada 29 sołectw.

[edytuj] Demografia

Według danych GUS miasto posiada 19128 osób dane III kwartału 2006r. Według danych z 13 czerwca 2006, miasto miało 18 849 mieszkańców.

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	18 849	100	9 904	52,5	8 945	47,5
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	739,1		667,5		228,2

- Przyrost naturalny wynosił 1,8% (dane z 2004r.).

[edytuj] Etymologia nazwy miasta

Początkowa nazwa miasta z XII w. brzmiała Magnum Sal znacząca Wielka Sól. Z wiekami nazwa się przekształcała aż doszła do dzisiejszej nazwy Wieliczka.

[edytuj] Kalendarium historyczne

8300 – 5000 lat p.n.e. - pierwsze ślady pobytu człowieka w okolicach Wieliczki (środkowa epoka kamienia – mezolit)
3500 – 2500 lat p.n.e. - pierwsze ślady warzenia soli w okolicach Wieliczki (warzelnia neolityczna na terenie Baryczy), a w Wieliczce II/I w p.n.e. – połowa I w. n.e.
1123 – 1127 - dokument legata Idziego, określa dochody z soli dla klasztoru Benedyktynów w Tyńcu - jest to pierwsza w dziejach informacja o produkcji soli w Wieliczce nazwanej wówczas "Magnum Sal"
1229 - najstarsza wzmianka o parafii wielickiej
ok.1280 - odkrycie soli kamiennej;w Wieliczce sól wydobywa się od lat 80-tych XIII w.
1290 - lokacja Wieliczki na prawie frankońskim przez Przemysła II
1356 - Kazimierz Wielki ustanawia Sąd Sześciu Miast, w którym ławnicy z Wieliczki zasiadają na równi z ławnikami z Krakowa, Olkusza, Kazimierza, Sącza i Bochni
1361 - przeniesienie Wieliczki z prawa frankońskiego na magdeburskie przez Kazimierza Wielkiego
1363 - powstanie pierwszego szpitala górniczego w Wieliczce
1368 - wydanie "Statutu Żup Krakowskich" przez kancelarię Kazimierza Wielkiego
1522 - pierwszy opis w literaturze europejskiej kopalni soli w Wieliczce autorstwa Joachima Wadiana
1581 - początek budowy kościoła św. Sebastiana
1590 - oddzielenie dochodów królewskich od skarbu państwa, w wyniku którego Żupy Krakowskie stają się częścią dóbr stołowych, czyli prywatnego majątku władcy
1623-1626 - budowa kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu i klasztoru o.o. reformatów w Wieliczce
1631-1638 - powstanie najstarszego planu miasta Wieliczki oraz trzech poziomów kopalni autorstwa Marcina Germana
1690 - beatyfikacja Kingi, patronki górników solnych
1722 - budowa warzelni soli w Wieliczce
1747 - opracowanie specjalnej instrukcji przeciwpożarowej dla wielickiej kopalni oraz miasta
1768 - "Encyklopedia Francuska" Diderota i d'Alemberta zawiera informację o wielickiej kopalni soli. W tym czasie znanej na całym świecie jako obiekt turystyczny
1772 - po I rozbiorze Polski Wieliczka dostaje się pod okupację Austrii (zabór austriacki aż po 1918 r.)
1809 – 1813 - istnienie Wolnego Królewskiego Górniczego Miasta Wieliczki pod wspólnym protektoratem Austrii i Księstwa Warszawskiego
1830 - powstanie Górniczej Orkiestry Dętej Kopalni Soli Wieliczka
1839 - otwarcie Zakładu Kąpieli Solankowych w Wieliczce
1846 - Powstanie Krakowskie w Wieliczce
1861 - założenie Szkoły Górniczej
1867 - utworzenie powiatu wielickiego (istniał do 1932 roku)
1872 - powstanie Towarzystwa Śpiewaczego "Lutnia"
1877 - wielki pożar niszczy centrum Wieliczki
1898 - wzniesienie gmachu Szkoły Górniczej i Muzeum Salinarnego, tzw. Sztygarówki
1906 - powstanie polichromii w kościele św. Sebastiana wykonanej przez Wł. Tetmajera
1910 – 1913 - budowa warzelni próżniowej w rejonie szybu "Kinga"
1918 - odrodzenie się Państwa Polskiego – Wieliczka wolna
1939 - września Niemcy zajmują Wieliczkę
1942 27 sierpnia – wymordowanie wielickich Żydów przez Niemców
1943 - publiczne egzekucje w Wieliczce
1944 - Niemcy tworzą w wielickiej kopalni obóz pracy przymusowej dla Żydów
1945 21 stycznia – wyparcie niemieckiego okupanta z Wieliczki
1951 - pierwsza ekspozycja urządzeń górniczych w komorze "Warszawa" wielickiej kopalni -jest to początek Muzeum Żup Krakowskich
1954 - powstaje oddział Miejski Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego
1958 - w wielickiej kopalni powstaje pierwsze w Polsce podziemne Sanatorium Alergologiczne "Kinga"
1961 - powstanie Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce (status samodzielnej placówki naukowo-badawczej i oświatowej)
1966 - zakończenie wydobycia soli kamiennej w Wieliczce; powstanie Stowarzyszenia "Klub Przyjaciół Wieliczki"; otwarcie stałej ekspozycji Muzeum Żup Krakowskich na III poziomie kopalni
1978 - kopalnia soli w Wieliczce zostaje wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO
1980 - w Kopalni Soli i innych zakładach pracy powstaje NSZZ Solidarność
1985 - otwarcie Domu Handlowego "Kinga" PSS Społem
1990 - I walne wybory do samorządu w Wieliczce
1992 - katastrofa wodna w kopalni soli na poziomie IV w poprzeczni Mina i całkowite zaprzestanie eksploatacji złoża solnego oraz utylizacji wycieków na warzelni
1993 - nadanie honorowego Obywatela Miasta Wieliczki Tadeuszowi Piekarzowi – wojewodzie krakowskiemu
1994 - kopalnia soli w Wieliczce zostaje uznana za Pomnik Historii Narodu Polskiego
1995 - podpisanie umowy o partnerskich stosunkach pomiędzy miastami Wieliczka (RP) a Bergkamen (RFN); nadanie honorowego Obywatela Miasta Wieliczki ks. Kardynałowi Franciszkowi Macharskiemu; koronacja obrazu Matki Bożej Łaskawej z kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu papieskimi koronami; opracowanie "Programu restrukturyzacji kopalni"
1996 - zaprzestanie eksploatacji złoża soli w Wieliczce; umowa miast bratnich Saint-Andre-lez-Lille (Francja) i Wieliczki (RP); utworzenie Zakładu Przeróbki Soli Specjalnych "Produkt Sol"
1997 - utworzenie spółki Kopalnia Soli "Wieliczka" Trasa Turystyczna do obsługi ruchu turystycznego w kopalni
1998 - nadanie Honorowego Obywatela Miasta Wieliczki papieżowi Janowi Pawłowi II; Rada Miejska nadała miano wybudowanemu ciągowi pieszemu między szybem Daniłowicza, a Zamkiem Żupnym: Aleja im. Jana Pawła II
1999 - kanonizacja błogosławionej Kingi; utworzenia powiatu wielickiego; w kopalni soli, w kaplicy św. Kingi powstał solny pomnik Jana Pawła II autorstwa Stanisława Anioła wg projektu Czesława Dźwigaja; utworzenie w kopalni rezerwatu przyrody "Groty Kryształowe"
2000 -wzniesienie porcjunkuli wzorem kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Asyżu na jubileusz 2000 lat chrześcijaństwa
2000 – 2003 - budowa nowej warzelni z nowoczesną technologią i uruchomienie najnowocześniejszego w Europie Zakładu Utylizacji Podziemnych Wód Zasolonych
2001 - nadanie Honorowego Obywatela Miasta Wieliczki o. Ludwikowi Kurowskiemu; władze Wieliczki przekazały Pałac Konopków na rzecz Skarbu Państwa z przeznaczeniem na siedzibę Krakowskiego Oddziału IPN
2002 - przekazanie budynku Sądu Rejonowego w Wieliczce
2003 - oficjalne otwarcie IPN w Wieliczce

[edytuj] Turystyka

O randze turystycznej Wieliczki decyduje obecność na jej terenie kopalni soli wpisanej we wrześniu 1978 r. na Pierwszą Światową Listę Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Podziemna trasa turystyczna stanowi najważniejszy produkt turystyczny Wieliczki decydujący o jej tożsamości na rynku krajowym i zagranicznym. Obok tej głównej atrakcji turystycznej, Wieliczka posiada szereg interesujących zabytków architektury naziemnej związanej z historią i kulturą miasta.

Przez Wieliczkę biegnie również żółty szlak pieszy oraz czarny szlak rowerowy.

W niedalekiej perspektywie roztacza się duża szansa na dodatkową atrakcję dla mieszkańców Wieliczki, Krakowa i okolicznych gmin. Będzie nią planowany do uruchomienia całoroczny stok narciarski. Zagospodarowanie Stoku Pod Baranem to nie tylko powrót do tradycji, ale także stworzenie możliwości dalszego wzrostu atrakcyjności gminy Wieliczka.

[edytuj] Atrakcje i zabytki

Zamek Żupny

Rynek Górny w Wieliczce

- Wystawa Techniki ul. Dembowskiego 23
- Kopalnia soli kamiennej (Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce) z unikatowymi w skali światowej Grotami Kryształowymi, kaplicami i komorami.
  - Sieć podziemnych korytarzy z 2 tysiącami komór.
- Klasycystyczny kościół parafialny św. Klemensa z lat 1804-25. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1229 r., gdy powstał drewniany kościół.
  - Barokowa kaplica Morsztynów z 1693 r.
  - Dzwonnica z 1685 r.
- Zespół kościelno-klasztorny oo. franciszkanów-reformatów, z XVII w. z dziedzińcem odpustowym:
  - Kościół św. Franciszka z Asyżu.
  - Klasztor franciszkanów-reformatorów
  - Porcjunkula (kopia kaplicy z Asyżu, gdzie św. Franciszek gromadził swoich wiernych)
- Kościół św. Sebastiana, wykonany z modrzewia pod koniec XVI w. z polichromią W. Tetmajera.
- Muzeum Żup Solnych
  - Zamek Żupny, zbudowany na przełomie XIII i XIV w. Od XIII w. do 1945 r. siedziba władz Żupy Solnej.
- Pałac Konopków
- Wielicki Magistrat
- Siedziba starostwa wielickiego
- Parki
  - Park A. Mickiewicza z XVIII w.
  - Park Kingi z II poł. XVIII w., dawny park sanatoryjny.
- Aleje Jana Pawła II
- Rynki
  - Rynek Górny
    
    Stara Synagoga
  - Rynek Dolny
- Pomnik Adama Mickiewicza w Wieliczce
- Synagogi

[edytuj] Osiedla i dzielnice

Zespół kościelno-klasztorny oo. Franciszkanów-Reformatów

- Dzielnice
  - Klasno
  - Psia Górka
  - Śródmieście
  - Krzyszkowice
  - Zadory
  - Bogucice
  - Pod Baranem
  - Lednica Dolna
- Osiedla
  - os. Kościuszki
  - os. Szymanowskiego
  - os. Przyszłość
  - os. Asnyka
  - os. Sienkiewicza
  - os. W.Pola
  - os. Boża Wola
  - os. Lekarka

Pomnik Adama Mickiewicza w Wieliczce

[edytuj] Komunikacja

Przez Wieliczkę biegnie droga 4 z Krakowa do Tarnowa i dalej w stronę przejścia granicznego w Medyce. Również przez miasto biegną tory kolejowe z nowoczesnym pociągiem łączące Kraków z Wieliczką. Dawniej były używane do transportowania soli z kopalni i warzelni soli. Przystanek Wieliczka posiada starą i zaniedbaną stację kolejową z czasów austriackich.Do Krakowa odjeżdża ze stacji Wieliczka Rynek 16 Pociągów o godzinach:

4:30 5:45 6:23 7:10 8:17 9:47 10:52 12:43 13:19 14:23 15:20 16:15 17:22 19:22 20:09 21:45.Kursy o 13:19 i 21:45 przez Kraków jadą do Krzeszowic.Przez miasto kursują minibusy również łączące Wieliczkę i Kraków. Wieliczka jest podłączona do sieci komunikacyjnej MPK Kraków z linią nr 104. Linia ta łączy Wieliczkę i dzielnicę Krakowa Borek Fałęcki.

[edytuj] Gospodarka

Rynek pracy tworzą miejscowe zakłady przemysłowe, przedsiębiorstwa o profilu produkcyjno-usługowym, usługi (handel, gastronomia, itd.) oraz instytucje i urzędy publiczne. Gmina i miasto dysponują znaczną ilością wolnych terenów, które mogą być wykorzystane pod inwestycje przemysłowe, różnego rodzaju usługi, budownictwo mieszkaniowe oraz dla rozwoju infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej.

Miasto charakteryzuje się doskonale rozwiniętą siecią gastronomiczną w skład której wchodzą restauracje, kawiarnie, bary, piwiarnie, jadłodajnie i obiekty tzw. małej gastronomii. W sezonie letnim czynne są różnego rodzaju smażalnie, ogródki gastronomiczne itp.

Program gospodarczy w zakresie rozwoju i modernizacji infrastruktury technicznej przewiduje na lata 2002-2006 budowę centrum edukacyjno-rozrywkowego z pełnowymiarową halą sportową i krytym basenem.

Stopa bezrobocia w mieście szacuje się na ok. 11%.

[edytuj] Baza noclegowa

Całoroczną bazę noclegową w mieście tworzą hotele i motele o łącznej ilości 360 miejsc, pensjonaty - 40 miejsc, oraz Dom Pielgrzyma przy klasztorze o.o. Franciszkanów na 50 miejsc. Sezonowo czynne są kempingi na ok. 50 miejsc. W trakcie budowy są kolejne obiekty hotelarskie, które w najbliższym czasie zostaną udostępnione turystom, poszerzając tym samym ofertę turystyczną miasta. Miasto posiada stosunkowo dobrze rozwinięta sieć urządzeń sportowo-rekreacyjnych. Jej podstawowym elementem są boiska sportowe, hale gimnastyczne, korty tenisowe, kluby fitness, solaria, place zabaw dla dzieci, wypożyczalnie sprzętu sportowo-turystycznego itd.