Stambuł

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy miasta w Turcji. Zobacz też: Cesarstwo bizantyjskie.

Zdjęcie satelitarne cieśniny Bosfor

Hagia Sofia

Meczet Sułtana Ahmeda (Błękitny Meczet)

Pałac Topkapi

Stambuł (Istambuł, tur. İstanbul), w starożytności Bizancjum (gr. Βυζάντιον Byzantion), później Konstantynopol (gr. Κωνσταντινούπολις Konstantinupolis, łac. Constantinopolis, nowogr. Κωνσταντινούπολη Konstantinupoli - miasto Konstantyna) – kolonia grecka założona w 660 p.n.e. w europejskiej części Bosforu, w 330 n.e. został stolicą Cesarstwa Wschodniorzymskiego, 324-1930 Konstantynopol, 1453-1930 nazwy Konstantynopol i Stambuł używane zamiennie, od 18 marca 1930 oficjalna nazwa Stambuł - miasto nad Cieśniną Bosfor łączącą Morze Marmara z Morzem Czarnym.

Największe miasto Turcji i jedno z największych miast świata, największa aglomeracja miejska w Europie. Stolica prowincji (il) İstanbul. Rozwinięty ośrodek przemysłowy, wytwarzający około ¼ produkcji kraju. Główne centrum finansowe Turcji, siedziba kilkudziesięciu banków i giełdy papierów wartościowych. Duży węzeł komunikacyjny: największy port handlowy Turcji; dwa międzynarodowe porty lotnicze Atatürk Havalimanı i Sabiha Gökçen Havaalanı, końcowa stacja kolei europejskiej (dworzec Sirkeci) i początkowa kolei na Bliski Wschód (dworzec Haydarpasha). Siedziba 5 uniwersytetów, z których najstarszy - Uniwersytet Stambulski - został założony w 1453.

Cieśnina Bosfor (szerokość do 4 km) dzieli miasto na część europejską i azjatycką (Stambuł jest jedynym miastem na świecie położonym na dwóch kontynentach). W Stambule zbudowano dwa mosty łączące oba brzegi Bosforu - jeden, zwany Mostem Bosforskim i ukończony w 1973 ma długość 1074 m, a drugi - Most Mehmeta Zdobywcy ukończony w roku 1988, ma długość 1090 m. Niespełna kilometrowa zatoka Złoty Róg dzieli część europejską na południową dzielnicę Stary Stambuł i północną Beyoğlu.

Stambuł jest siedzibą prawosławnych patriarchów Konstantynopola. Katedra patriarsza mieści się w dzielnicy Fanar. Dzielnica ta jest największym skupiskiem ludności greckiej w mieście. Ze względu na lokalizację siedziby patriarchatu zamieszkujący Fanar Grecy nie zostali wysiedleni do Grecji w latach 20.XX wieku wraz z całą pozostałą grecką ludnością Turcji.

[edytuj] Ludność

Liczba mieszkańców:

rok	miasto	zespół miejski
2000	8 803 468	10 072 447
1997	8 141 163	9 189 809
1990	6 620 241	7 390 190

[edytuj] Historia

W starożytności grecka kolonia Bizancjum (założona około 660 p.n.e.¹), stolica Cesarstwa Bizantyjskiego, pierwotnie cesarstwo wschodniorzymskie, ustanowiona w 324 r. przez cesarza Konstantyna Wielkiego, jako Konstantynopol. W latach 673-677 i 718-717 oblegane przez Arabów. Po zdobyciu i złupieniu 13 kwietnia 1204 przez krzyżowców, w latach 1204–1261 stolica stworzonego przez nich Cesarstwa Łacińskiego. Odzyskany przez Michała VIII Paleologa, stracił jednak dawne znaczenie. Założona przez genueńczyków kolonia Galata przejęła zyski z handlu. Konstantynopol pustoszał, liczba ludności malała, budowle ulegały ruinie. Zdobyty przez Turków pod wodzą Mehmeda II 29 maja 1453, stał się stolicą sułtana. W 1921 stolicę Republiki Tureckiej przeniesiono do Ankary. 18 marca 1930 roku Konstantynopol został oficjalnie przemianowany na Stambuł.

[edytuj] Nazwa

Nazwa Stambuł (İstanbul) pochodzi podobno od zniekształconego w ustach Turków wyrażenia greckiego εἰς τὴν πόλιν eis ten polin, co znaczy do miasta. "Miastem" nazywali Bizantyjczycy stolicę cesarstwa, zwłaszcza w XV wieku, czyli wtedy, kiedy już żadnego innego miasta ono nie posiadało. Frazą eis ten polin? ciągnące na Konstantynopol wojska tureckie miały zwyczaj pytać o drogę greckojęzycznych chłopów. Wskutek nieznajomości greki Turcy nabrali przekonania, że miasto to właśnie tak się nazywa.

[edytuj] Zabytki

Pomimo zniszczeń miasto obfituje w wiele cennych zabytków z okresów bizantyjskiego i osmańskiego. Najciekawsze z nich to:

Kościół Mądrości Bożej czyli Hagia Sofia z VI wieku, przerobiona za czasów tureckich na meczet, a od 1935 na muzeum;
kościoły: Jana ze Studionu (V wiek), św. Ireny (VI wiek), Teodozji (VIII-IX wiek);
obelisk Teodozjusza I, który zachował się z hipodromu,
podziemne cysterny na wodę (Yerebatan Sarnıcı)
kolumny Konstantyna i Arkadiusza;
Pałac Topkapi (Topkapı Sarayı) (XV-XIX wiek)
Pałac Dolmbahcze (Dolmabahçe Sarayı)
Błękitny Meczet (Sultan Ahmet Camisi) zbudowany 1609-1616
Meczet Sulejmana (Süleymaniye Camisi) zbudowany 1550-1557
Nowy Meczet (Yeni Camisi) z XVI-XVII wieku.

[edytuj] Miasta partnerskie

[edytuj] Linki zewnętrzne

[edytuj] Przypisy

¹ Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka, 2005, Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych, str. 51, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ISBN 83-85719-84-9.