Sądecczyzna
Z Wikipedii
Sądecczyzna (ziemia sądecka) – kraina historyczna w południowej Małopolsce obejmująca kotlinę Sądecką, część Pogórza Karpackiego i Beskid Sądecki. Obecnie jej nazwę używa się najczęściej w odniesieniu do powiatu nowosądeckiego.
[edytuj] Historia
W 1257 r. książę krakowsko-sandomierski Bolesław Wstydliwy jako zastaw za posag wniesiony do Polski przez księżniczkę węgierską Kingę zapisał jej ziemię sądecką obejmującą tereny w trójkącie: Biecz – Limanowa – Podoliniec (dzisiejsza Słowacja). Nowa Pani tych ziem lokuje w Starym Sączu dwa klasztory o regule franciszkańskiej: męski i żeński (o regule Św. Klary).
Uposażony przez Kingę prawie we wszystkie osady Sądecczyzny klasztor w Starym Sączu nie był zainteresowany w utrzymaniu osad polskich, leżących na granicy państwa na Dolnym Spiszu: Podolińca, Gniazda i Libowli. Toteż Dolny Spisz nie umacniany osadami polskimi uległ silnym wpływom gospodarczo-osadniczym możnych rodów węgierskich, rezultatem czego było to, że Spisz odpadł od Sądecczyzny i od państwa polskiego.
Położenie na szlakach handlowych z Gdańska na Węgry i z zachodu na Ruś przyczyniało się do rozwoju regionu. Znaczny rozwój osadnictwa dało wprowadzone w XIII w. prawo niemieckie. W 1292 r. powstał – założony przez króla Wacława II – Nowy Sącz. Zamek nowosądecki gościł wielu znamienitych gości, począwszy od Bolesława Wstydliwego, przez Władysława Jagiełłę, który planował tu ze swoim stryjecznym bratem, Witoldem wojnę z Krzyżakami, a także Kazimierza Jagiellończyka, na Janie III Sobieskim kończąc.
Koniec XVII w. to powolny upadek Rzeczypospolitej. Sądecczyzna przeżyła najazd Szwedów, a później konfederatów barskich.
W wyniku I rozbioru Polski sądecczyzna znalazła się pod panowaniem austriackim. Utworzony został powiat sądecki, podległy okręgowi wielickiemu. Rozparcelowano też włości sióstr klarysek między nowo przybyłych na te tereny niemieckich kolonistów. Kolejna reforma administracyjna w miejsce powiatów i obwodów wprowadziła cyrkuły. Stolicą jednego z nich stał się Nowy Sącz, dzięki czemu miasto zyskało na znaczeniu.
W czasie I wojny światowej do miasta praktycznie bez walki wkroczyli Rosjanie, wyparci następnie przez wojska austro-węgierskie i Legiony Polskie. Okres międzywojenny nie przyniósł ze sobą ożywienia gospodarczego.
II wojna światowa dosięgła Sądecczyznę 6 września, kiedy to po zaciętych bojach Niemcy następnego dnia wkroczyli do Nowego Sącza. Działalność konspiracyjna na tym terenie polegała głównie na przerzucie żołnierzy na południe do Węgier, a stamtąd do nowo tworzących się jednostek sił polskich we Francji. Wyzwolenie nadeszło 19 stycznia 1945.
Po wojnie ziemię sądecką włączono do województwa krakowskiego, a Nowy Sącz stał się siedzibą powiatu. W wyniku reformy administarcyjnej w 1975 r. powstało województwo nowosądeckie, zniesione w 1999 r. Nowy Sącz znów stał się siedzibą powiatu.
[edytuj] Etnografia
Sądecczyznę zamieszkują cztery główne grupy etniczne: Lachy Sądeckie i Pogórzanie na północy, górale sądeccy spokrewnieni z podhalańskimi oraz nieliczni już dziś Łemkowie w górach.
