Proces brzeski

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Proces brzeski - polityczny proces sądowy przywódców Centrolewu, przeprowadzony w dniach 26 października 1931 - 13 stycznia 1932 r. przed Sądem Okręgowym w Warszawie.

Strona tytułowa "Hasła Łódzkiego" z 18 grudnia 1930 r.

Strona tytułowa "Robotnika" z 28 października 1931 r.

[edytuj] Okoliczności aresztowania

Narastająca sytuacja konfrontacji pomiędzy sanacją, a ugrupowaniami opozycyjnymi doprowadziła do aresztowania kilkunastu byłych posłów, którym po rozwiązaniu Sejmu w dniu 30 sierpnia 1930 r. wygasł immunitet poselski.

Akcję przeprowadzono na wyraźne polecenie Józefa Piłsudskiego, który osobiście wprowadził ostatnie poprawki na liście osób do zatrzymania. Zestawienie to, jak również pisemny rozkaz aresztowania sporządził i podpisał ówczesny Minister spraw wewnętrznych gen. Felicjan Sławoj Składkowski.

Aresztowań dokonano nocą z 9/10 września 1930 r., w wielu przypadkach w sposób brutalny.

Pierwszy oficjalny komunikat Polskiej Agencji Telegraficznej jako powody aresztowania „szeregu posłów”, których nie wymienił z nazwiska, podał przestępstwa kryminalne takie jak: kradzieże, oszustwa i przywłaszczenia. Wśród zarzutów politycznych wymieniono m. in.: strzały do policji, nawoływanie do gwałtu i nieposłuszeństwa władzom, wystąpienia antypaństwowe. Sprawę od samego początku żywo komentowała prasa opozycyjna (m. in.: "Robotnik").

[edytuj] Pobyt w areszcie

Aresztowanych osadzono w Brześciu nad Bugiem, w specjalnie przygotowanym więzieniu wojskowym w twierdzy brzeskiej, którego komendantem został płk Wacław Kostek-Biernacki. Wobec więźniów zastosowano ścisłe przepisy wojskowego regulaminu więziennego. Osadzonych traktowano brutalnie. Pozorowano egzekucje, bito i szykanowano. Nie pozwolono na żaden kontakt z obrońcami i członkami rodzin.

Sprawę aresztowanych przekazano do Sądu Okręgowego w Warszawie, w ręce prokuratora Czesława Michałowskiego. Prowadzeniem dochodzenia zajął się sędzia śledczy Jan Demant.

[edytuj] Proces

Sprawę poprowadził, pod przewodnictwem Klemensa Hermanowskiego, zespół sędziowski w składzie: Jan Rykaczewski i Stanisław Leszczyński. Józef Łaszkiewicz pełnił funkcję sędziego zapasowego na wypadek nagłej konieczności uzupełnienia składu sędziowskiego. Oskarżycielami zostali prokuratorzy Witold Grabowski i Robert Rauze.

Prokurator zarzucał oskarżonym, że w okresie od 1928 r. do 9 września 1930 r. "po wzajemnem porozumiewaniu się i działając świadomie, wspólnie przygotowywali zamach, którego celem było usunięcie przemocą członków sprawującego w Polsce władzę rządu i zastąpieniu ich przez inne osoby, wszakże bez zmiany zasadniczego ustroju państwowego". Zamierzonego zamachu jednak nie dokonali z powodu udaremnienia ich akcji przez władzę.

Przestępstwa te, przewidziane były w art. 51, 101 cz. I w związku z art. 100 cz. III Kodeksu Karnego (tzw. kodeks Tagancewa) i na zasadzie art. 18 i 24 Kodeksu Postępowania Karnego.

L.p.	Oskarżony	Partia	Obrońcy	Wyrok
1.	Herman Lieberman	PPS	Eugeniusz Śmiarowski, Ludwik Honigwill, Leopold Potok	2,5 roku
2.	Norbert Barlicki	PPS	Leon Berenson, Zygmunt Nagórski	2,5 roku
3.	Stanisław Dubois	PPS	Stanisław Benkiel, Kazimierz Sterling	3 lata
4.	Mieczysław Mastek	PPS	Mieczysław Rudziński, Wacław Barcikowski	3 lata
5.	Adam Pragier	PPS	L. Berenson, Jan Nowodworski	3 lata
6.	Adam Ciołkosz	PPS	Jan Dąbrowski, Antoni Landau	3 lata
7.	Wincenty Witos	PSL "Piast"	Stanisław Szurlej	1,5 roku
8.	Władysław Kiernik	PSL "Piast"	Stefan Urbanowicz	2,5 roku
9.	Kazimierz Bagiński	PSL "Wyzwolenie"	E. Śmiarowsk, Zygmunt Graliński	2 lata
10.	Józef Putek	PSL "Wyzwolenie"	Wacław Szumański, Mieczysław Jarosz (od 02.11.1931), Z. Graliński	3 lata
11.	Adolf Sawicki	SCh	Kazimierz Ujazdowski, Tomasz Czernicki	uniewinniony

Dodatkowo, wobec W. Witosa i K. Bagińskiego zarządzono kary grzywny w wysokości 80 zł, zaś wobec pozostałych skazanych w wysokości 160 zł. Wszystkich obciążono kosztami sądowymi. Na poczet kary pozbawienia wolności, zaliczono oskarżonym okres aresztu od 11 września 1930 r.

Sędzia S. Leszczyński złożył od sentencji wyroku votum separatum, opowiadając się za uniewinnieniem wszystkich oskarżonych.

W dniach 7-11 lutego 1933 r. odbyła się rozprawa apelacyjna, która zakończyła się zatwierdzeniem wyroku pierwszej instancji. 9 maja 1933 r. Sąd Najwyższy skasował ten wyrok i skierował sprawę do ponownego rozpatrzenia. W dniach 11-20 lipca 1933 r. odbyła się druga rozprawa przed Sądem Apelacyjnym, który uznał pierwszy wyrok za uzasadniony. Wyrok ostatecznie zatwierdził Sąd Najwyższy, który w dniach 2-5 października 1933 r. ponownie rozpatrywał apelację obrońców.

Pięciu oskarżonych postanowiło odsiadywać wyroki, natomiast pozostali – W. Witos, A. Pragier, W. Kiernik, K. Bagiński i H. Lieberman udali się na emigrację. Trzej pierwsi do Czechosłowacji, dwaj ostatni do Francji.

Na mocy dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Władysława Raczkiewicza z dnia 31 października 1939 r. wszystkich więźniów brzeskich objęła amnestia.