Prehistoria ziem polskich
Z Wikipedii
Prawdopodobnie zostanie on zastąpiony innym, lub jego treść ulegnie gruntownej przebudowie, tak aby była zgodna z przyjętymi wytycznymi. Zanim dokonasz zmian w tym haśle przeczytaj proszę informację zawarte na tej stronie.
Jeśli za prehistorię Polski uważać okres od pojawienia się człowieka na obszarze obecnego państwa polskiego, to zaczęła się ona ok. pół miliona lat temu.
[edytuj] Początki
Na północnej półkuli ziemskiej panowała epoka lodowcowa, datowana od ok. 1,6 mln do 8 tys. p.n.e. Pierwsze ślady człowieka Homo erectus na terytoriom prapolskim odkryto w okolicy Trzebnicy. Ślady jego następcy, neandertalczyka (żył ok. 100 tys. lat temu, w okresie paleolitu), odkryto w jaskiniach w Górach Świętokrzyskich. W jaskiniach tych znaleziono też narzędzia kamienne, jakimi człowiek ówczesny się posługiwał i kości największych zwierząt epoki, mamutów. Po epoce lodowcowej obszary Europy Środkowej pokryły się gęstymi lasami, obfitującymi w różnorodną zwierzynę. Żyjący w tym okresie Homo sapiens byli koczownikami, zajmowali się zbieractwem, łowiectwem i rybołówstwem. Do polowania służyły im kamienne topory, drewniane włócznie z grotami z krzemienia i łuki.
Przejście na osiadły tryb życia na terytoriach prapolskich dokonało się ok. 4 tys. lat p.n.e. Towarzyszyło mu zaprowadzenie rolnictwa i hodowli zwierzęcej. Liczne ślady tych pierwszych kultur rolniczych znaleziono na urodzajnych ziemiach Małopolski, Dolnego Śląska, Wielkopolski i Kujaw. Do jednych z najstarszych (XV-IV wiek p.n.e.) zaliczana jest kultura łużycka, do niedawna uważana powszechnie za prasłowiańską, lecz naprawdę stworzona raczej przez ludność przedsłowiańską. Charakteryzowało ją zastosowanie brązu do wyrobu narzędzi, broni i ozdób oraz pojawienie się pierwszych osad obronnych. Najbardziej znaną i zbadaną jest osada w Biskupinie, w której jednakowe domy oraz obwarowania obronne zbudowane zostały z pni drewnianych.
Mniej więcej w IV wieku p.n.e. nastąpił stopniowy upadek kultury łużyckiej. Na terytoriach przybałtyckich i w dorzeczach Warty i Wisły zastąpiła ją kultura pomorska plemion wenedyjskich, a na obszarach obecnego Śląska i Małopolski kultura lateńska, zapoczątkowana przez Celtów, przybyłych w IV w p.n.e. z zachodniej Europy. Epoka ta charakteryzowała się znacznym rozwojem produkcji i zastosowania żelaza, rozpowszechnieniem garncarstwa glinianego (koło garncarskie) i znacznym rozwojem rolnictwa m. in. dzięki zastosowaniu radła, okutego żelazem. Rozwinęła się też wówczas produkcja bursztynów i soli, jako cenionych towarów użytkowych i handlowych.
Celtowie to, obok italskich Wenedów, pierwszy lud znany z imienia, zamieszkujący prapolskie terytoria. Wymieszali się oni z miejscową ludnością, a następnie częściowo ulegli plemionom germańskim, Wandalom i Burgundom, przybyłym w I. wieku n.e. z północy Europy. Okres ich dominacji trwał do ok. III w i określany jest mianem kultury przeworskiej. W międzyczasie ze Skandynawii przybyli jeszcze germańscy Goci i Gepidzi, którzy osiedlili się na Pomorzu Gdańskim. Cała środkowa Europa znajdowała się wówczas ponadto pod znacznymi wpływami kulturowymi i cywilizacyjnymi wielkiego śródziemnomorskiego Imperium Rzymskiego.
[edytuj] Słowianie
Gdy upadło Cesarstwo Zachodniorzymskie, ludy przedsłowiańskie (w tym zapewne także germańscy Wandalowie, Burgundowie i Goci) zamieszkujące tereny dzisiejszej Polski, Czech, Moraw, Słowacji i Ukrainy zaczęły w końcu IV i na początku V wieku n.e. przemieszczać się na południe i zachód, do Italii, Galii, Hiszpanii, a nawet północnej Afryki. W ich miejsce przywędrowały nowe ludy - Słowianie, zamieszkujący wcześniej dorzecza Dniepru. Nieśli ze sobą niższy stopień cywilizacji i kultury materialnej, lecz były prężniejsze demograficznie. Już w V w. n.e. ludy słowiańskie zasiedliły terytorium dawnego państwa Gotów nad Morzem Czarnym, a następnie rozpoczęły migrację na południe nad Dunaj, gdzie po klęsce Hunów w połowie V w. wytworzyła się pustka osadnicza na północnym brzegu rzeki. Po przybyciu Awarów do Europy środkowej, w drugiej połowie VI w. Słowianie naddunajscy dostali się pod władanie Awarów. Spowodowało to zainteresowanie Słowian migracjami w kierunku północno-zachodnim, wolnym od jarzma awarskiego. Wtedy też najprawdopodobniej osadnictwo słowiańskie na terenie dzisiejszej Polski przesuwa się poza linię górnej Wisły na zachód i północ.
Szacuje się, że w połowie pierwszego tysiąclecia n.e. na całym terytorium obecnej Polski zamieszkiwało do pół miliona ludności. Głównie rolniczej, stosującej prymitywne wypaleniskowe metody uprawy. W VI w. n.e. terytoria przykarpackie uzależnione były od państwa Awarów, które posługiwało się wojownikami słowiańskimi w swych łupieżczych wyprawach przeciwko Bizancjum. Po okresie wielkich wędrówek ludów, czyli od ok. VII w, następował powolny wzrost gospodarczy, wprowadzone zostały stałe uprawy rolne, przybywało osad, zwłaszcza wzdłuż spławnych rzek i rozwijał się handel, także dalekosiężny. Przy czym eksport obejmował skóry, futra, miód pszczeli, wosk, woły, a zapewne także niewolników. Zaś import obejmował głównie wyroby metalowe, ceramiczne i złotnicze oraz broń.
W okresie wczesnego Średniowiecza do końca IX w organizacja ludów słowiańskich ograniczała się jedynie do wspólnot plemiennych i rodowych. Pojawiły się grody, jako siedziby zwierzchniej władzy, naczelników i książąt plemiennych. Skupiali oni obok siebie drużyny wojów, dla celów obronnych, bądź napastniczych i ściągali daniny od swych podwładnych na budowę umocnień obronnych, zakup broni i utrzymanie grodów z ich dworami. Wśród licznych zorganizowanych we wspólnoty rodowe zachodnich plemion słowiańskich w IX-X w znane są plemiona: Dziadoszan, Ślęzan, Goleszan, Bobrzan, Opolan, Lędzian, Goplan, Mazowszan, Wolinian, Pyrzyczan, Pomorzan, Trzebowian i największe Polan i Wiślan.
