Ordynacja wyborcza

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ordynacja wyborcza to zbiór przepisów regulujących sposób przeprowadzenia wyborów.

W Polsce termin ten jest używany w odniesieniu do wyborów parlamentarnych (do Sejmu i do Senatu) oraz wyborów samorządowych (do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw; w przypadku wyborów Prezydenta RP oraz wyborów wójta (burmistrza, prezydenta miasta) używa się sformułowania "ustawa o (...) wyborze (...)"; dla zwięzłości wykładu będzie używany jednolicie termin "ordynacja".

Ordynacje wyborcze regulują zasady:

tworzenia i działalności komitetów wyborczych,
zgłaszania kandydatów,
finansowania, prowadzenia oraz rozliczenia kampanii wyborczych.
powoływania i działalności komisji wyborczych bądź innych organów przeprowadzających lub nadzorujących wybory,

oraz (budzącego najwięcej kontrowersji i często utożsamianego z pojęciem "ordynacja wyborcza")

sposobu przeliczania głosów na mandaty, co ma szczególne znaczenie w wyborach parlamentarnych.

Często odmienne regulacje stosuje się w tym samym kraju w wyborach do poszczególnych izb parlamentu, a także w wyborach prezydenckich i samorządowych. W Polsce w wyborach do rad gmin liczących mniej niż 20 000 mieszkańców stosuje się system większościowy (większości względnej, ang. FPTP), podobnie w wyborach do Senatu. W wyborach do pozostałych organów stanowiących samorządu terytorialnego, w wyborach do Sejmu oraz w wyborach posłów do Parlamentu Europejskiego używa się formuł proporcjonalnych; w wyborach Prezydenta oraz w bezpośrednich wyborach organów wykonawczych gmin (wójtów, burmistrzów i prezydentów miast) głosowanie odbywa się według zasady większości bezwzględnej (w II turach, o ile w pierwszym głosowaniu żaden z kandydatów nie otrzyma większości głosów).

Dwa najważniejsze rodzaje ordynacji to ordynacja większościowa i ordynacja proporcjonalna. Pierwsza wywodzi się z tradycji Wielkiej Brytanii i przyjęta jest m.in. we wszystkich krajach anglosaskich (w sumie najwięcej krajów świata). Jej zwolennikami byli John Locke i J. J. Rousseau. Pierwsza odmiana ordynacji proporcjonalnej została wymyślona przez belgijskich socjalistów pod koniec XIX wieku i w intencji twórców miała lepiej oddawać preferencje wyborców.

W ramach obu ordynacji istnieje wiele wariacji (np. większościowa z głosem alternatywnym w Australii czy proporcjonalna z systemem głosu przechodniego w Irlandii), a także kilka modeli pośrednich (np. system mieszany w Japonii i Korei Południowej).

[edytuj] Inne systemy

System ograniczonego głosu - Hiszpania (do izby wyższej Kortezów), wybory lokalne w Stanach Zjednoczonych, w XIX wieku Wielka Brytania

System mieszany - Japonia, Korea Południowa, Chorwacja, Litwa, Tunezja, Senegal

[edytuj] W Polsce

W Polsce w wyborach do Sejmu stosuje się podział na 41 okręgów wyborczych, z ustaloną z góry liczbą mandatów. Na poziomie okręgów podział mandatów pomiędzy uprawnione komitety wyborcze następuje za pomocą metody d'Hondta. W podziale (w okręgu) biorą udział tylko te komitety, które na poziomie krajowym przekroczyły próg wyborczy 5% (dla partii), lub 8% (dla koalicji wyborczych). Dla ugrupowań mniejszości narodowych nie stosuje się progu wyborczego, dzięki czemu np. komitetom mniejszości niemieckiej udaje się zwykle uzyskiwać miejsca w Sejmie.

[edytuj] Konsekwencje

System preferuje najsilniejsze komitety wyborcze kosztem tych, które nieznacznie przekroczyły próg wyborczy.

Przy obliczaniu mandatów w okręgu: można przyjąć, że w odniesieniu do proporcjonalności prostej (głosów do mandatów), części "ułamkowe" mandatów zaokrąglane są w górę dla dużych partii, zaś w dół dla partii mniejszych.