Brwinów

Lokalny ośrodek usługowy; drobny przemysł m.in. meblarski. Wydział Zootechniki SGGW - w 2002r przeniesiony do Warszawy, zespół szkół rolniczych i ośrodek doskonalenia nauczycieli rolnictwa. Przez miasto przebiega linia kolejowa Warszawa – Katowice i droga wojewódzka 720 Błonie - Nadarzyn.

[edytuj] Historia

Na terenach obecnego Brwinowa życie ludzkie istniało już ok. 8000 lat p.n.e. Natrafiono tutaj na ślady jednego z największych w ówczesnej Europie ośrodków hutnictwa opartego o znaczne zasoby rudy darniowej.

Nazwa Brwinów znana jest od XV w. W 1406 r. występuje jako Brwinowo, w 1429 r. – jako Brwynowo. Według historyków u jej podstaw leży staropolskie birzwo – belka, tram, drzewo, gwarowe: berwina, kładka.

Według etymologii, opartej na miejscowej tradycji, źródłosłów ten miałby się wywodzić od określenia "borowy nów". Wspomniany tu już rok 1406 – to najdawniejsza znana data z dziejów Brwinowa. W akcie erekcyjnym ogłoszonym w tym właśnie roku biskup poznański wymienia między innymi wieś Brwinowo. W XVIII i XIX w. krzyżowały się tutaj dwa szlaki: tzw. droga królewska prowadząca z Warszawy do Piotrkowa Trybunalskiego, miejsca sejmików szlacheckich, oraz lokalny trakt ze stolicy do Grodziska.

14 czerwca 1845 r. przez Brwinów przejechał pierwszy pociąg Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Rozwój kolei stał się punktem zwrotnym w historii Brwinowa zarówno pod względem gospodarczym jak i społecznym. W latach poprzedzających wybuch I wojny światowej Brwinów liczył już ponad 2 tys. mieszkańców.

W 1927 r. Brwinów otrzymał status letniska. Powołany został lokalny samorząd i wybrany wójt. W 1929 r. Brwinów gościł prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego. Miejscowość rozwijała się. Powstawały piękne wille i pałacyki. Osiedlały się tutaj znane i wybitne osobistości: Jarosław Iwaszkiewicz, Zygmunt Bartkiewicz, Stefan Kiedrzyński.

We wrześniu 1939 r. rozegrała się pod Brwinowem bitwa 36 pułku piechoty Legii Akademickiej z wojskami niemieckimi, która opóźniła marsz hitlerowców na Warszawę.

[edytuj] Kalendarium Brwinowa

8000 lat p.n.e. – najstarsze znalezisko (w rejonie ul. Powstańców Warszawy) dot. osadnictwa mezolitycznego na tych terenach, 400-150 lat p.n.e. – intensywny rozwój hutnictwa. Jego śladem jest ok. 4000 pieców hutniczych na terenie południowego Mazowsza. Brwinów i jego okolice, obok Pruszkowa i Milanówka, jest jednym z najważniejszych jego centrów – tylko w Brwinowie odkopano miechy hutnicze
1406 – pierwsza wzmianka o wsi Brwinów w akcie erekcyjnym biskupa poznańskiego. Informacja o płatności przez wieś dziesięciny na rzecz kanoników czerskich, opisana w "Dziejach Archidiecezji Poznańskiej". Tamże mapka Archidiakonatu Czersk z XIII w., na której jest zaznaczony Brwinów z kościołem parafialnym
1423 – informacja o plebanie Dersławie i parafii – jednej z najstarszych na Mazowszu – z kościołem pw. św. Floriana
XVI w. – miejscowość byłą wsią drobnoszlachecką (ok. 50 mieszkańców) należącą do Stanisława Turowskiego, podstolego czerskiego,
XVII w. – Brwinów należał do arcybiskupa gnieźnieńskiego Mikołaja Prażmowskiego
I poł. XVIII w. – ówczesnymi właścicielami wsi byli Radziwiłłowie. Książę Marcin ustanowił należący do niego Brwinów, będący wsią parafialną, miasteczkiem. Układ miasta jest osiowy według szkoły francuskiej
1825 – miejscowość liczyła 37 domów i 374 mieszkańców
1831 – po powstaniu listopadowym, z uwagi na liczny udział mieszkańców Brwinowa cofnięto mu prawa miejskie
1831-1841 – dobra brwinowskie dzierżawił Kazimierz Dziekoński, gen. wojsk polskich
1845 – przez tereny wsi przeprowadzono tory Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, do dziś rozdzielające Brwinów na część północną i południową. Początkowo przystanek był na żądanie. W tym samym roku przez Brwinów przejechał pierwszy pociąg
1861 – Brwinów przeszedł na własność warszawskiego przemysłowca Stanisława Lilpopa (późniejszego teścia pisarza Jarosława Iwaszkiewicza)
lata 70. XIX w. – miejscowość liczyła ok. 700 mieszkańców, czynna była kopalnia żwiru i cegielnia
1898 – zakup terenu przez Towarzystwo Pszczelarsko-Ogrodnicze pod przyszłą szkołę rolniczą w Pszczelinie.
1900 – rozpoczęła działalność Szkoła Rolnicza w Pszczelinie. Placówka funkcjonuje do dzisiaj pod obecną nazwą: Zespół Szkół Agroekonomicznych
1902 – Stanisław Wilhelm Lilpop – właściciel Brwinowa – przystąpił do parcelacji majątku
1906 – powstała szkoła elementarna Macierzy Szkolnej
1910 – powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Brwinowie
1914 (październik) – bitwa wojsk niemieckich i rosyjskich
1925/1925 – w Brwinowie powstał klub sportowy "Naprzód"
1925/1927 – Brwinów otrzymał status letniska, powstała gmina Letnisko-Brwinów (wydzielona z gminy Helenów)
1926-1927 – elektryfikacja Letniska-Brwinów
1927-1937 – na miejscu rozebranego drewnianego kościółka wybudowany został nowy murowany kościół
1927 – uruchomiona została kolejka EKD (Elektryczna Kolej Dojazdowa) obecnie WKD
1928 – do rezydencji Stawisko wprowadził się pisarz Jarosław Iwaszkiewicz
1929 – wizyta prezydenta Ignacego Mościckiego
1933 – budowa szkoły podstawowej Nr 1 (darowizna terenu przez L. Wiencka)
1935 – budowa szkoły podstawowej Nr 2 (darowizna terenu przez Stanisława Wilhelma Lilpopa)
1936 r. – elektryfikacja linii PKP
1939 – Brwinów liczył 4200 mieszkańców i 840 domów
1 września 1939 – pierwsze bombardowanie, zginęło kilku mieszkańców
12 września 1939 – bitwa 1 batalionu 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej z nacierającymi na Brwinów Niemcami. Ciężkie straty strony polskiej. Mieszkańcy zorganizowali szpital polowy
1939-1945 r. – w Brwinowie i okolicy działały podziemne organizacje m.in. zgrupowanie AK – "Bąk" obwodu "Bażant"
1941-1946 – prof. Wacław Werner przechowywał preparat radu ukryty w piwnicy rodzinnego domu
1944 – po powstaniu warszawskim na terenie Brwinowa powstało kilka szpitali polowych dla powstańców i ludności cywilnej
17 stycznia 1945 – Brwinów został wyzwolony spod okupacji niemieckiej
1950 – Brwinów otrzymuje prawa miejskie
1961 – miasto liczyło 10467 mieszkańców
1973 – powstało Towarzystwo Przyjaciół Brwinowa
8 września 1992 – odsłonięcie i poświęcenie pomnika Armii Krajowej
2000 – miasto ma 50 lat i ok. 12 000 mieszkańców

[edytuj] Zabytki

Cechą charakterystyczną miasta Brwinowa jest zabudowa willowa i pałacowa pochodząca z przełomu XIX i XX w., oraz XX-lecia międzywojennego. Położone w malowniczych ogrodach wśród pięknego starodrzewu budynki stanowią niepowtarzalny obraz minionej epoki.

Na szczególną uwagę ze względu na wartość architektoniczną i stan w jakim przetrwały do naszych czasów zasługują następujące obiekty:

Willa "Chałupka" wybudowana około 1908 r. wg projektu znanego architekta Oskara Sosnowskiego. Obiekt znajduje się przy ul. Batorego.
Willa "Janina" wybudowana w latach 1909-1911 stoi przy skrzyżowaniu ulic Leśnej i Słonecznej.
Dworek "Zagroda" z 1905 znanego pisarza Zygmunta Bartkiewicza (ul. Grodziska). Obecnie w znajduje się tam "Towarzystwo Przyjaciół Brwinowa"
Dworek rodziny Wernerów z 1914 zlokalizowany jest przy ul. Słonecznej. Dom Państwa Wernerów kilkakrotnie posłużył jako plan do kręcenia filmów ("Na dobre i na złe"). Znajduje się także pamiątkowa tablica informacyjna.
Dom "Pod Wiatrakiem" z 1912 wg projektu Oskara Sosnowskiego (ul. Żwirowa)
Pałacyk z 1927 Rodziny Tobołków położony jest przy wejściu do parku miejskiego. W latach 1939-1944 w domu tym mieściła się siedziba Gestapo.
Dom "Amerykanka" z 1925 (ul. Rynek)
Pałac z 1909 – Rodziny Wierusz-Kowalskich wg projektu Stanisława Grochowicza położony obok parku miejskiego (ul. Dworska) lata świetności ma już za sobą. Niegdyś należał do SGGW, obecnie w stanie rozsypu.
Dobrze znany mieszkańcom Brwinowa budynek apteki z 1911 przy ul. Grodziskiej 12. Apteka otwarta jest do dnia dzisiejszego.