António de Oliveira Salazar
Z Wikipedii
Więcej informacji co należy poprawić, być może znajdziesz w dyskusji tego artykułu lub na odpowiedniej stronie. W pracy nad artykułem należy korzystać z zaleceń edycyjnych. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.
Możesz także przejrzeć pełną listę stron wymagających dopracowania.
António de Oliveira Salazar (wym. sala'zar) (ur. 28 kwietnia 1889, zm. 27 lipca 1970), portugalski polityk, profesor ekonomii. W latach 1932-1968 pełnił funkcję premiera, a także ministra finansów (1928-1940) i ministra wojny (1936-1944). Reprezentował tradycjonalistyczny nurt chrześcijańskiej demokracji będąc związany z tzw. integralizmem luzytańskim. Twórca tzw. "Nowego Państwa" (Estado Novo).
Pochodził z ubogiej, wielodzietnej rodziny. Uczył się w seminarium duchownym w Viseu i przyjął niższe święcenia, lecz nie został księdzem (choć zachowywał celibat[dodaj źródło]). 1910-14 studiował ekonomię i prawo na uniwersytecie w Coimbrze. W 1912 wraz z księdzem M. Goncalvesem Cerejeirą założył Akademickie Centrum Demokracji Chrześcijańskiej (Centro Academico de Demokracia Crista), przemianowane w 1917 na Katolickie Centrum Portugalskie (Centro Catolico Portuges). Pod pseudonimem "Aleves de Silva" publikował na łamach tygodnika "O Impercial" (Bezstronny). W 1918 otrzymał katedrę ekonomii w Coimbrze. W 1921 został wybrany do parlamentu.
W 1928 Salazar został zaproszony do rządu przez gen. Carmonę, aby objąć tekę ministra finansów. Otrzymał nadzwyczajne pełnomocnictwa w zakresie kontroli nad wszelkimi wydatkami publicznymi. Zdobywał coraz silniejszą pozycję i w roku 1932 został powołany na stanowisko premiera, co przekształciło dyktaturę wojskową w cywilną, trwającą do roku 1974.
W 1933 wprowadził nową konstytucję, która przekształciła Portugalię w tzw. "Nowe Państwo" (Estado Novo) oparte na koncepcji ustroju korporacyjnego będącego połączeniem idei; papieskich encyklik dotyczących chrześcijańskiej nauki społecznej, konserwatyzmu oraz nacjonalizmu integralnego głoszonego przez francuskiego monarchistę Charlesa Maurrasa. Nowe Państwo opierało się na dwóch fundamentach: społecznych korporacjach i autorytarnych rządach jednej partii. Salazar rozwiązał wszystkie partie polityczne i na ich miejsce powołał organizację polityczną o charakterze ponadpartyjnym - Unię Narodową (Uniao Nacional), która stała się rządząca monopartią, jednak podobnie jak w hiszpańskiej FET i JONS, ścierały się tam różne nurty polityczne. Dla kontroli panującej sytuacji powstała tajna policja PVDE od 1946 r. zmieniona w PIDE. Ponadto Salazar utworzył formację paramilitarną - Legion Portugalski oraz organizację młodzieżową - Młodzież Portugalska.
Zwalczał wszelką opozycję polityczną głównie lewicową, szczególnym represjom podlegali komuniści. Na wyspie Santiago w archipelagu Wysp Zielonego Przylądka założył obóz koncentracyjny Tarrafal tzw. "Obóz powolnej śmierci", w którym przetrzymywano głównie komunistów, w mniejszym stopniu innych opozycjonistów. W późniejszych latach umieszczano w obozie afrykańskich przywódców działających na rzecz niepodległości. W obozie zginęły co najmniej 32 osoby. Podczas hiszpańskiej wojny domowej (1936-1939) Salazar wspierał wojska gen.Franco udzielając im znacznej pomocy między innymi wysyłając 20 tysięcy żołnierzy tzw. Legion Viriato. Zwieńczeniem tej współpracy było podpisanie przez Hiszpanię i Portugalię paktu iberyjskiego w 1940. Podczas II wojny światowej prowadził politykę neutralności lawirując pomiędzy III Rzeszą której sprzedawał surowce mineralne (wolfram) a aliantami, którym udostępnił w 1943 bazy wojskowe na Azorach (lotnicza i morska). Pomimo politycznej sympatii, nie opowiedział się po stronie Państw Osi, z powodu obawy utraty zamorskich kolonii na rzecz Wielkiej Brytanii.
Po wojnie związał Portugalię sojuszem ze Stanami Zjednoczonymi przystępując do NATO i przedłużając prawo do dzierżawy baz na Azorach. Za jego rządów Portugalia została członkiem organizacji gospodarczych krajów zachodniej Europy będąc ich współzałożycielem (OECD i EFTA). Dążył do utrzymania posiadłości kolonialnych korzystając z wsparcia krajów NATO głównie USA oraz RPA i Rodezji. Razem z rządami białych mniejszości w RPA i Rodezji podtrzymywał na południu Afryki tak zwane "białe imperium". Był przeciwny zrzeczenia się przez Portugalię swoich kolonii co efekcie doprowadziło do długich i kosztownych wojen kolonialnych w Angoli (od 1961), Gwinei (od 1963) i Mozambiku (od 1964) gdzie armia portugalska krwawo tłumiła powstania wyzwoleńcze tubylczej ludności.
Salazar był zwolennikiem konserwatywnego modelu społecznego opartego na katolickiej nauce społecznej. Odrzucał liberalną demokrację parlamentarną jako ustrój demoralizujący oraz osłabiający państwo i naród. Po 36 latach władzy, w 1968 ustąpił ze stanowiska ze względu na stan zdrowia. System wprowadzony przez Salazara ostatecznie załamał się 25 kwietnia 1974, kiedy to w Portugalii miała miejsce bezkrwawa lewicowa tzw. rewolucja goździków, która zapoczątkowała stopniowy proces przechodzenia do demokratycznej formy rządów.
