Unitas Studiosorum Amstelodamensium
Unitas Studiosorum Amstelodamensium (kortweg Unitas, of afgekort U.S.A.) is een algemene studentenvereniging in Amsterdam die open staat voor alle universiteits- en HBO-studenten.
Inhoud |
[bewerk] Oprichting
Unitas is opgericht op 21 februari 1911. Het ontstaan en de oprichting van de vereniging moet in verband worden gebracht met de emancipatie van de studenten in het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw.
Unitas is feitelijk ontstaan uit een aantal zogenaamde "studieleden" van het Corps. De directe aanleiding was het feit dat deze studieleden (verenigingsleden die niet lid waren van de sociëteit) in 1910 een aantal rechten was ontnomen, terwijl zij wel hoofdelijk dienden bij te dragen in de kosten van sociëteitsfeesten.
De oprichting is (onder meer) uitvoerig beschreven in de Lustrumalmanak der U.S.A. van 1936:
"Afgezien van het historisch belang, dat het kennis nemen van de ontwikkeling der U.S.A. voor haar tegenwoordige leden heeft, kan men haar ontstaan en oprichting op zichzelf beschouwen als uitingen van een nieuwe, frissere geestgesteldheid. Want vijf en twintig jaren geleden en ook al daarvóór is er een strijd geweest onder de studenten, die alle aandacht verdient. Het ging hier om het breken met oude, verstarde tradities en gewoonten, die, daar ze het gevolg waren van een logische ontwikkeling, ook onmiddellijk afgeschaft of veranderd dienden te worden, doordat de toestand, uit welke ze voortkwamen, zich wijzigde. (...)
De studiebelangen der Amsterdamsche studenten werden waargenomen door de faculteitsverenigingen. Deze stonden sedert 1903 onder heerschappij van het "Amsterdamsch Studentencorps", dat van dat tijdstip af gewonen leden en studieleden omvatte. Gewone leden waren zij, die aan het gezelligheidsleven deelnamen, studieleden degenen die, hiervan uitgesloten, lid van het A.S.C. geworden waren krachtens hun lidmaatschap van een faculteitsvereniging. Zij hadden actief en passief kiesrecht voor corpsfuncties. Onder deze studieleden bevonden zich vele aanhangers van meer gezonde principes; deze mensen zochten elkaar, zonder dat zij echter van hun standpunt wilden afwijken.
In 1907 scheen voor hen de mogelijkheid geopend te worden om aan het gezelligheidsleven van het A.S.C. deel te nemen; de groentijd werd afgeschaft, mààr ... de studieleden verloren hun rechten. En van de vooruitstrevende geest, die een ogenblik het studentenleven gekenmerkt had, was al spoedig niets meer over. De groentijd werd onmiddellijk bij het begin van het volgend studiejaar weer ingevoerd, maar nu vergat men de studieleden hun rechten terug te geven. (...)
Reeds lang hadden vele studenten ingezien, dat zij zich nooit met de corpsprincipes zouden kunnen verenigen, Hierdoor waren zij uitgesloten van het gezelligheidsleven. Zij begrepen echter langzamerhand, dat men zich voor principes wel opofferingen moet getroosten, doch dat dit in mindere mate het geval behoeft te zijn, als met zelf actiever optreedt. Een gezelligheidsleven, gebaseerd op en in overeenstemming met de moderne ideeën, scheen zeer goed mogelijk. Onze tegenwoordige ereleden Van den Brink, Orbaan en De Vries gaven hiertoe de eerste stoot en op 3 December 1910 werd een voorlopig bestuur van wat later U.S.A. zou heten, samengesteld. Dit bestuur begon onmiddellijk te werken. Men stelde zich voor een vergadering bijeen te roepen, waar alles nog eens duidelijk uiteengezet zou worden. Hiertoe werd een oproep geplaatst in Propria Cures, circulaires werden verzonden en lijsten rondgegeven op alle colleges.
Zo vond dan de drukbezochte constituerende vergadering plaats op 6 Februari 1911 in "De Kroon" onder leiding van Jan de Vries. De heer P. Leendertz, rector van de I.S.S.A. was uitgenodigd en bleek na enig geschrijf bereid de vergadering der studieleden bij te wonen. Hoewel hij eerst tijdens de vergadering verscheen verwekte zijn aanwezigheid zulk een vreugde dat men over de onbeleefdheid van zijn te laat komen heenstapte. Men moet trouwens de situatie goed begrijpen: de rede van voorzitter De Vries eindigde met een: "Leve het A.S.C., leve de I.S.S.A.!"., hetwelk met een warm applaus werd ontvangen. (...)
Bij het appèl nominal gaven zich 52 aanwezigen als lid der vereniging op - de U.S.A. was opgericht."
Kort na de oprichting besloot Unitas ook vrouwelijke leden toe te laten. Aldus heeft Unitas - met de vanaf het eind van de negentiende eeuw ook elders ter lande opgerichte Unitates en Bonden - vooropgelopen in de emancipatie van de traditionele studentenverenigingen. Thans zijn immers ook de meeste corpora gemengd, en zijn bij die verenigingen ook de onderscheiden verdwenen die aanleiding vormden voor het ontstaan van de Unitates en Bonden.
[bewerk] Sociëteit
De sociëteit van Unitas is genaamd Sodalitas Amicitia Laetitia Vireant Eximie (S.A.L.V.E.) ("Mogen vriendschap, broederschap en vreugde welig tieren") en is sinds mei 2000 gevestigd aan de Oudezijds Kolk (vlakbij het Centraal Station). Deze naam stamt overigens al van ruim voor de oprichting.
[bewerk] Naoorlogse geschiedenis
Het bestaan van Unitas heeft grote pieken en dalen gekend. Na een vooroorlogse bloeitijd werd de vereniging in het najaar van 1941 ontbonden, om direct na de oorlog weer uit de as te herrijzen en gedurende de wederopbouw een langdurige bloeiperiode mee te maken.
In 1957 betrekt de vereniging een fraai pand in de Johannes Vermeerstraat. In 1967 telt de vereniging bijna 1000 leden en maar liefst 47 erkende colleges. In de jaren '70 van de 20e eeuw zag Unitas als gevolg van de ontzuiling haar bestaan echter bedreigd; het ledental daalde abrupt van ruim 600 in 1970 tot circa 10 in 1977. Waar de katholieke vereniging Sanctus Thomas Aquinas in 1980 sneuvelde, wist Unitas zich echter te handhaven. De laatste senaat bleef, ondanks het uiterst geringe ledental, aan en wierf een aantal eerstejaarsstudenten. Zo krabbelde Unitas in de vroege jaren '80 weer op en had zij vanaf 1985 weer een eigen sociëteit: een 54-meter lange Kempenaar, (door de leden liefkozend "de boot" genoemd) die voor anker lag in het Oosterdok op de plaats waar thans het Botel is te vinden.
Unitas maakte tot 1996 deel uit van de Federatie van Unitates en Bonden, maar trok zich terug uit redenen van efficiëntie, en omdat zij - wellicht wat overmoedig - meende dat zij haar federatiegenoten was ontgroeid. Sinds 2004 zijn Unitas Studiosorum Rheno-Traiectina (Unitas Utrecht), het Leidsche LVVS Augustinus en de Rotterdamse vereniging S.S.R.R. zusterverenigingen in het zogenaamde Intercity Verbond. Aldus is het niet-confessionele U.S.A. in zee gegaan met tegelijkertijd een (van oorsprong) Katholieke en een (van oorsprong) Gereformeerde vereniging - iets wat in de jaren '60 nog volkomen ondenkbaar zou zijn geweest. Overigens - wellicht nog opmerkelijker, gelet op haar geschiedenis - deed L.A.N.X., met een tot op de dag van vandaag uitgesproken gereformeerde grondslag, eind jaren '90 hetzelfde: zij ging op in het katholieke Allerheiligenverband nadat zij definitief was geweigerd in de Algemene Senaten Vergadering.
Unitas behoort met de beide studentencorpora van Amsterdam (L.A.N.X. en het Amsterdamsch Studenten Corps) en S.S.R.A. tot de vier grote studentenverenigingen van Amsterdam. Unitas staat bekend om haar gemengde colleges (verticale verbanden); van de 10 colleges is er slechts een uitsluitend toegankelijk voor mannen en twee uitsluitend voor vrouwen. Unitas kent op dit moment 10 colleges:
- Minuit (28 oktober 1927; heropgericht 27 oktober 1992)
- Confetti (4 november 1937; heropgericht 14 november 1997)
- Quadragesima Zwelbast (6 november 1985)
- Dispuut The Mission p.i.p. (13 september 1988)
- Chaos (16 december 1988)
- Panta Rhei (9 oktober 1989)
- Ad Fontes '90 (29 oktober 1990)
- Dolus Malus (11 januari 1991)
- La Cucaracha (15 oktober 1992)
- Partitus (14 september 1993)
[bewerk] Bekende oud-leden
De bekende Nederlandse schrijvers J. Slauerhoff en Simon Vestdijk waren lid van Unitas en waren tijdgenoten en vrienden van elkaar. In het vijfde deel van de Anton Wachter-cyclus, "De Beker van de Min" - de titel verwijst naar de frase "hoc est amoris poculum / doloris est antidotum" uit het Io Vivat - beschrijft Vestdijk het eerste jaar van Anton Wachter bij Unitas.
Overige bekende oud-leden:
- Henk Vonhoff, politicus
- Han Reiziger, musicus en televisiemaker
- Hedy d'Ancona, oud-minister voor Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en feministe
- Jef Rademakers, televisiemaker en producent
- Guido Frankfurther, oud-wethouder in Amsterdam Centrum
- Joris Luyendijk, journalist en schrijver
