J. Slauerhoff
Jan Jacob Slauerhoff (15 september 1898 – 5 oktober 1936) was een van de belangrijkste Nederlands dichters en romanschrijvers van het interbellum. Hij publiceerde altijd onder de auteursnaam J. Slauerhoff, hoewel na zijn dood soms werken verschenen onder andere naamsvarianten, zoals bij voorbeeld J.J. Slauerhoff.
Inhoud |
[bewerk] Biografie
[bewerk] Jeugd (1898-1910)
Op 15 september 1898 werd Jan Jacob Slauerhoff (roepnaam: Jan) geboren als vijfde van zes kinderen in een protestants middenstandsmilieu in Leeuwarden. Hij leed aan aanvallen van astma en om hierin verlichting te brengen bracht hij ieder jaar enkele maanden door op Vlieland bij zijn familie van moederskant.
[bewerk] Middelbare-schooltijd en studie (1910-1923)
Slauerhoff ging naar de HBS in Leeuwarden; in 1916 verhuisde hij naar Amsterdam om geneeskunde te gaan studeren. In zijn studententijd leerde hij Simon Vestdijk kennen, en schreef hij zijn eerste gedichten, waarvan een paar werden gepubliceerd in het studentenblad Propria Cures. In 1919 verloofde hij zich met Truus de Ruyter, een studente Nederlands. Slauerhoff nam geen deel aan het conventionele studentenleven, maar verkoos een bohémien-achtige, afstandelijke positie, gemodelleerd naar zijn helden, de Franse symbolistische dichters Baudelaire, Verlaine, Corbière en Rimbaud.
Vanaf 1921 begon Slauerhoff zijn eerste "serieuze" gedichten te publiceren, in het literaire tijdschrift Het getij. Zijn eerste dichtbundel, Archipel, volgde in 1923. Rond die tijd verbrak hij ook zijn verloving met De Ruyter. In datzelfde jaar studeerde hij af.
[bewerk] Scheepsarts (1923-1929)
Doordat hij weinig vrienden en vooral veel vijanden had gemaakt in de besloten kringen van geneeskundigen viel het hem zwaar een fatsoenlijke medische aanstelling te krijgen in Nederland. Hij besloot daarom aan te monsteren als scheepsarts bij een rederij die op Nederlands-Indië voer. Zijn zwakke gezondheid speelde hem meteen parten: op zijn eerste reis kreeg hij last van een maagbloeding en astma-aanvallen. Slauerhoff keerde terug naar Nederland, waar hij waarnemer werd in een aantal praktijken.
Nadat hij een tijdje een gecombineerde praktijk had gedreven in Haarlem met een tandarts, monsterde hij weer aan bij een andere rederij, de Java-China-Japanlijn, en vertrok weer naar het Verre Oosten. Tijdens zijn contract, dat liep tot 1927, maakte hij reizen naar China, Hongkong en Japan.
In 1928 ging Slauerhoff varen voor de Koninklijke Hollandsche Lloyd en maakte een aantal reizen naar Latijns-Amerika. Zijn gezondheid ging er iets op vooruit en zijn literaire productie nam evenredig toe: tot 1930 publiceerde hij zes gedichten en twee verhalenbundels. Dit was mede te danken aan een van zijn vrienden, de literatuurcriticus Eddy du Perron, die hem in 1929, toen Slauerhoff enige tijd verbleef in het Belgische landhuis van de Du Perrons, hielp met het sorteren, corrigeren en bundelen van de grote hoeveelheid teksten.
[bewerk] Terug aan de wal (1929-1932)
Vanaf 1929 was Slauerhoff weer meer in Nederland te vinden. Hij was onder meer een tijdje assistent aan de kliniek voor Dermatologie en Geslachtsziekten van de Rijksuniversiteit Utrecht. In september 1930 trouwde hij met danseres en balletschoolhoudster Darja Collin, wat het begin was van een (korte) gelukkige periode in Slauerhoffs leven.
In 1931 werd Slauerhoff weer ziek (influenza en longontsteking), en hij vertrok naar het Italiaanse Merano om te gaan kuren. Zijn vrouw volgde hem in 1932, zodat ze samen de geboorte van hun eerste kind konden beleven. Het kind werd echter dood geboren, wat een zware depressie bij Slauerhoff veroorzaakte; nog een desillusie bovenop zijn lichamelijke klachten.
[bewerk] Opnieuw varen (1932-1935)
Later in 1932 monsterde Slauerhoff weer aan, ditmaal bij de Holland-West-Afrikalijn. Zijn algeheel slechte gezondheid bleef hem zorgen baren en hij overwoog te verhuizen naar Noord-Afrika, omdat dit beter voor zijn gestel zou zijn. In maart 1934 opende hij dan ook een praktijk in Tanger, toentertijd een internationaal protectoraat, maar in oktober van datzelfde jaar was hij alweer in Nederland. De perioden van ziekte werden langer, de symptomen werden ernstiger en zijn relatie met Collin leed er flink onder.
[bewerk] Het eind (1935-1936)
Zijn faam als schrijver groeide daarentegen steeds meer. Zijn romans Het verboden rijk (1932) en Het leven op aarde (1934) werden alom geroemd en zijn gedichtenbundel Soleares (1933) kreeg in 1934 de C.W. van der Hoogtprijs. In het jaar 1935 volgden weer enkele zeereizen, maar ook de scheiding van Collin. Tijdens zijn laatste reis, naar Zuid-Afrika, werd hij ernstig ziek; hij kreeg malaria over een verwaarloosde tuberculose. Slauerhoff ging opnieuw naar Merano om te herstellen. Maar het was te laat; nog steeds ziek keerde hij in 1936 terug naar Nederland, waar hij werd opgenomen in een rusthuis in Hilversum. Hier stierf hij op 5 oktober, kort na zijn 38e verjaardag en een maand na de publicatie van zijn laatste dichtbundel, Een eerlijk zeemansgraf. Hij is gecremeerd in het crematorium van begraafplaats Westerveld in Driehuis.
[bewerk] Bibliografie
[bewerk] Poëzie
- Archipel (1923)
- Clair-obscur (1927)
- Oost-Azië (1928, onder pseudoniem John Ravenswood)
- Eldorado (1928)
- Fleurs de marécage (1929, Franstalig)
- Saturnus (1930, uitgebreide heruitgave van Clair-obscur)
- Yoeng poe tsjoeng (1930)
- Serenade (1930)
- Soleares (1933)
- Een eerlijk zeemansgraf (1936)
- Verzamelde gedichten (1947)
- Al dwalend (voorheen ongebundelde gedichten, 1947)
- Alleen in mijn gedichten kan ik wonen (bloemlezing, 1978)
[bewerk] Proza
- Het lente-eiland (Kau-Lung-Seu) (1930, verhalen, sinds 1933 uitgebreid herdrukt als Het lente-eiland en andere verhalen)
- Schuim en asch (1930, verhalen)
- Het verboden rijk (1932, roman)
- Het leven op aarde (1934, roman)
- De opstand van Guadalajara (1937, roman [1936])
- Verzameld proza (1961)
- Verwonderd saam te zijn (1987, verhalen [1928-1935])
- Alleen de havens zijn ons trouw (1992, reisbeschrijvingen [1926-1932])
[bewerk] Toneel
- Jan Pietersz. Coen (1931)
[bewerk] Prozavertalingen
- Ricardo Güiraldes — Don Segundo Sombra (1930, met R. Schreuder uit het Spaans vertaald)
- J.M. Eça de Queiróz — De misdaad van Pater Amaro (1932, met R. Schreuder uit het Portugees vertaald)
- G.H. Mir — De hof der oranjeboomen (1932, met R. Schreuder uit het Spaans vertaald)
- Paulo Setúbal — Johan Maurits van Nassau (1933, R. Schreuder met J. Slauerhoff uit het Portugees vertaald)
- Ramón Gómez de la Serna — Dokter hoe is het mogelijk (1935, uit het Spaans)
- Martín Luis Guzmán — In de schaduw van den leider (1937, met G.J. Geers uit het Spaans vertaald)
- Jules Laforgue — Hamlet, of De gevolgen der kinderliefde (1962, uit het Frans vertaald)
- Thomas Raucat — Twee verhalen (1975, uit het Frans vertaald)
[bewerk] Diversen
- Verzamelde werken (8 delen, 1941-1958)
- Brieven van Slauerhoff (ed. Arthur Lehning, 1955)
- Dagboek (ed. K. Lekkerkerker, 1957)
- Slauerhoff student auteur (poëzie en proza uit de studententijd, ed. Eep Francken et al., 1983)
- Brieven aan Hans Feriz (ed. Herman Vernout, 1984)
- Het China van Slauerhoff: aantekeningen en ontwerpen voor de Cameron-romans (ed. W. Blok et al., 1985)
- 1985 - Hij droeg de zee en de verte aan zich mee: de briefwisseling Dr. P.H. Ritter Jr. - J.J. Slauerhoff (1930-1936), bezorgd en van aantekeningen voorzien door Jan. J. van Herpen. Utrecht, Hes. ISBN 90-6194-484-8.
- Van een liefde die vriendschap moest blijven (brieven, ed. H.C. ten Berge, 1992)
[bewerk] Slauerhoff vertaald
Slauerhoffs proza is vertaald in een aantal Europese talen (maar vreemd genoeg [nog] niet naar het Engels). Een onvolledig overzicht:
- Écume et cendre (Schuim en as[ch], vertaald naar het Frans door S. Roosenburg, 1975; geen ISBN)
- O reino proibido (Het verboden rijk, vertaald naar het Portugees door Patrícia Couto en Arie Pos, 1998; ISBN 972-695-315-4)
- La rivolta di Guadalajara (De opstand van Guadalajara, vertaald naar het Italiaans door Fulvio Ferrari met nawoord van Cees Nooteboom, 1999; ISBN 88-7091-078-4)
- Das verbotene Reich (Het verboden rijk, vertaald naar het Duits, 1995; ISBN 3-60895379-5)
- Christus in Guadalajara (De opstand van Guadalajara, vertaald naar het Duits, 1998; ISBN 3-51822278-3)
- 'Sielesâlt', (Nederlands: Zielezout), Friestalige CD van Nynke Laverman. Hierop staan 7 gedichten van Slauerhoff
[bewerk] Externe links
- Cristina Branco — Portuguese fado-zangeres, Cristina Branco heeft een CD gemaakt met vertalingen van Slauerhoffs gedichten
- Nynke Laverman - Friese fado-zangeres, heeft een CD gemaakt met friestalige vertalingen van Slauerhoffs gedichten. Christina Branco was hier het voorbeeld.
- Starend over het niet — geannoteerde fragmenten van Slauerhoffs onvoltooide derde Chinese roman
