Thomas Jefferson
| Thomas Jefferson |
||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||
| 3e president | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Thomas Jefferson (Shadwell (Virginia), 13 april 1743 – Charlottesville (Virginia), 4 juli 1826) was Amerikaans staatsman, filosoof en kunstenaar en de derde Amerikaanse president. Het ontwerp van de Onafhankelijkheidsverklaring van 1776 (aangenomen op de 4e juli van dat jaar) was grotendeels zijn verdienste.
Jefferson wordt daarmee beschouwd als de geestelijke vader van de Verenigde Staten. Hij ontwierp de grondslagen van de natie: 'alle mensen zijn gelijk geschapen', volkssoevereiniteit, het recht op verzet tegen de overheid wanneer die zich zelf niet aan de wet zou houden, en het 'natuurlijke' recht op individuele vrijheid, leven en the pursuit of happiness, het nastreven van geluk. Deze basiswaarden had hij voor een deel opgedaan uit geschriften van de Engelse liberale Verlichtingsfilosoof John Locke, bij wie hij het principe 'natuurrecht' vond. Mogelijk werd hij ook geïnspireerd door verschillende geschriften en verklaringen uit de Lage Landen ten tijde van de onfhankelijkheidsstrijd tegen de Spaanse overheerser. Daarin zijn waarden als individuele vrijheid, vrijheid van godsdienst, geweten, handel, en recht op verzet tegen onwettig gedrag van de overheid te vinden.
De Onafhankelijkheidsverklaring betekende ook min of meer een oorlogsverklaring aan de Engelse overheersers. In felle bewoordingen schetste Jefferson de door hem en vele anderen ervaren uitbuiting en bekneveling van de Amerikanen; hij betitelde de Engelse koning als een tiran. Het feit dat de Amerikanen bijvoorbeeld hun eigen landbouwproducten niet zelf mochten verwerken, maar naar Engeland moesten verschepen, om ze na de bewerking daar duur te moeten inkopen, was voor de meeste Amerikanen onverteerbaar.
Jefferson speelde ook een grote rol in de politieke tweedeling tussen Federalisten (de latere Republikeinen, toen aangevoerd door Alexander Hamilton) en Republikeinen (de latere Democraten). Jefferson koos voor de laatste partij. Hij was voor een kleine overheid, een hoofdrol voor de landbouw met veel kleine boeren en een gedecentraliseerd beleid. Een van zijn medestanders was James Madison, die hij later zou benoemen tot zijn minister van Buitenlandse Zaken. De Federalist Hamilton bepleitte echter een sterke federale overheid, een solide financieel stelsel en een regering van de rijke, goeden en hooggeborenen, kortom de elite.
Van 1779 tot 1781 was hij gouverneur van Virginia.
Van 1785-1789 was Thomas Jefferson ambassadeur in Frankrijk, waardoor hij de Franse Revolutie van nabij kon bestuderen. Daarna was hij van 1790-1793, onder president George Washington, secretary of state (minister van buitenlandse zaken). In 1797 werd hij vicepresident onder John Adams en in 1801 werd hij, na evenveel stemmen te hebben gekregen als de Democratisch Republikein Aaron Burr, door het Huis van Afgevaardigden gekozen tot derde president van de Verenigde Staten. Hij bleef dat twee termijnen, tot 1809.
Als minister van Buitenlandse Zaken en als vicepresident kwam Jefferson in verzet tegen de in zijn ogen te sterk gecentraliseerde macht van de regering, waardoor hij zowel met Hamilton als met John Adams in conflict kwam. Als president was Jefferson zelf echter behoorlijk dominant. Het liefst overlegde hij met zijn ministers door middel van één-tweetjes, in plaats van in de voltallige ministersvergadering. Hem werd 'monarchistisch' gedrag verweten, waarmee hij zijn eigen ideeën over regeren geweld aandeed.
Wellicht zijn grootste succes als president was de aankoop in 1803 van het enorme grondgebied van de Fransen, het Louisiana territory. Daarmee verdubbelde hij in één klap het grondgebied van de Unie. Het omvatte geheel of gedeeltelijk de volgende staten: Louisiana, Arkansas, Missouri, Iowa, Minnesota, North Dakota, South Dakota, Nebraska, Kansas, Oklahoma, Texas, New Mexico, Colorado, Wyoming en Montana.
Ook droeg Napoleon zonder bezwaren Florida, New Orleans en de vaarrechten van de Mississippi over aan de Unie. Bovendien breidden de Amerikanen in het kader van de expeditie van Lewis en Clark (bedoeld om te onderzoeken of er een vaarroute mogelijk was van de Mississippi tot aan de Stille Zuidzee) hun macht uit over grote delen van het westen van het land. Deze gebiedsuitbreidingen zouden overigens later aan grote aantallen indianen het leven kosten.
Andere zaken die Jefferson tijdens zijn eerste ambtstermijn op zijn conto kon schrijven waren de opheffing van de Whiskeybelasting, het verkleinen van de overheid en het wegwerken van de staatsschuld. Dit was mogelijk door de vrede in Europa, waardoor de handel floreerde. Het was tevens een succes voor zijn minister van financiën, Albert Gallatin.
Zijn tweede termijn als president was aanzienlijk lastiger. Frankrijk en Engeland kregen weer conflicten. De handel over zee werd onveilig en stagneerde, ook al omdat Jefferson de marine had gedecimeerd. Jefferson reageerde door verbod van handel met Europa, maar het enige resultaat daarvan was dat de Amerikaanse economie een enorme klap kreeg. Binnenslands kreeg hij te maken met oppositie. Jefferson wilde zich niet nogmaals verkiesbaar stellen en trok zich terug.
Jefferson was een veelzijdig mens. Hij werd geboren in Albemarle County in Virginia, in een welgestelde familie van grootgrondbezitters, waardoor hij zelf ook hereboer werd. Hij was behalve politicus en filosoof ook wetenschapper, jurist, architect, uitvinder en schrijver. In 1767 trad hij als jurist toe tot de rechtbank in Virginia.
Aan zijn uitverkiezing in the House of Burgesses schijnt hij zelf een handje te hebben meegeholpen door het uitdelen van gratis rum punch. Als politicus schreef hij politieke pamfletten, waarmee hij opviel bij de latere president John Adams, die hem naar voren schoof als de juiste persoon om de Onafhankelijkheidsverklaring te schrijven. Naast deze Declaration of Independence schreef hij het Statute of Virginia for Religious Freedom.
Na zijn twee ambtstermijnen als president ging Jefferson wonen in Monticello. Daar stichtte hij de Universiteit van Virginia, waarvoor hij zelf het ontwerp maakte. Ook ontwierp hij zijn eigen huis, waarmee hij in zijn land de toon zette voor de nog altijd populaire Griekse bouwstijl: de tempel, de koepel, zuilen en de portico. Deze stijl wordt ook wel het Palladianisme genoemd.
Thomas Jefferson was gehuwd; zijn vrouw stierf in 1783. Hijzelf overleed op 4 juli 1826, op de dag af vijftig jaar na de aanname van de Onafhankelijkheidsverklaring door het Amerikaanse Congres. Op de avond van 3 juli sprak hij zijn laatste woorden. Hij vroeg: "Is het de vierde?". Hem werd geantwoord dat het de vierde was waarop hij in slaap viel. De volgende dag stierf hij 's-middags.
| President van de Verenigde Staten Washington | J. Adams | Jefferson | Madison | Monroe | J.Q. Adams | Jackson | Van Buren | W.H. Harrison | Tyler | Polk | Taylor | Fillmore | Pierce | Buchanan | Lincoln | A. Johnson | Grant | Hayes | Garfield | Arthur | Cleveland | B. Harrison | Cleveland | McKinley | T. Roosevelt | Taft | Wilson | Harding | Coolidge | Hoover | F.D. Roosevelt | Truman | Eisenhower | Kennedy | L.B. Johnson | Nixon | Ford | Carter | Reagan | G.H.W. Bush | Clinton | G.W. Bush |
 |
