Latijn

Voor de Italische stam, zie Latijnen

Oudste bekende inscriptie in het latijn

Latijn, een Italische taal, is oorspronkelijk de taal van de Latijnen, een volk dat vanaf het eerste millennium voor Christus in de streek Latium (het huidige Lazio, Italië) woonde. Het was de stad Rome die na 500 voor Christus in dit gebied haar politieke en militaire invloed vergrootte en zo haar taal buiten de stadsgrenzen verspreidde. Rome werd de hoofdstad van het Romeinse Rijk, dat bleef groeien tot het in de tweede eeuw na Christus haar grootste omvang bereikte. De Latijnse taal was nu veranderd van dorpstaal in de belangrijkste taal in een gebied dat de grootste delen van Europa, Klein-Azië en Noord-Afrika besloeg.

[bewerk] Geschiedenis

Zie Romeinse literatuur en Latijnse literatuur

[bewerk] Pre-klassiek Latijn

De oudste Latijnse tekst dateert misschien uit de zevende eeuw voor Christus: enkele woorden ingegrift op een kledingspeld, de zogeheten Fibula van Praeneste. Een groot aantal geleerden betwist echter de authenticiteit hiervan. De oudste onomstreden tekst vinden we dan op de Lapis Niger uit de zesde eeuw voor Christus (zie afbeelding).

In deze vroegste periode werd Rome sterk beïnvloed door de Etrusken. Zij bewoonden een groot gebied ten noorden van Latium. De Romeinse religie en architectuur zijn bijvoorbeeld geheel geënt op Etruskische voorbeelden. Ook het Romeinse alfabet is gebaseerd op het Etruskische alfabet (dat op zijn beurt weer van het Griekse alfabet was afgeleid). De Etruskische taal heeft op het Latijn niet veel invloed gehad, op enkele leenwoorden na, waarvan persona (masker) het bekendste is: het woord waar ons woord persoon van afgeleid is.

[bewerk] Klassiek Latijn

In de loop van de 2e eeuw v. Chr. werd het Latijn tot literaire taal; de taal werd genormaliseerd, kreeg een conservatieve tendens en in de zinsbouw trad een systematisering op. De afstand tot de omgangstaal, die volkslatijn of vulgair Latijn wordt genoemd, nam hierdoor sterk toe. Met name Cicero en Caesar zetten de toon voor klassiek Latijn in de eerste eeuw voor Christus. Het Latijn van de eerste eeuw na Christus wordt wel Gouden Latijn genoemd.

Zie Gouden eeuw van de Latijnse literatuur

[bewerk] 'Zilveren Latijn'

Gebruikt vanaf ca. de tweede helft van de eerste eeuw na Christus, onder anderen Tacitus. Nog grotendeels klassiek, maar met wat kleine afwijkende stijlkenmerken.

Zie Zilveren eeuw van de Latijnse literatuur

[bewerk] Laat- en christelijk Latijn

Wat meer afwijkingen, maar nog steeds niet erg veel; wel invloed van christelijke terminologie (Bijbel).

[bewerk] Middeleeuws Latijn

Vanuit de dialecten van die omgangstaal ontstonden geleidelijk aan verschillende nieuwe talen: de Romaanse talen. Het geschreven Latijn van de Middeleeuwen werd gekenmerkt door steeds grotere afwijking klassieke kenmerken; met name het vermijden van constructies die voor contemporaine schrijvers contra-intuïtief waren. Vaak werden dan constructies gebruikt die meer overeenkwamen met de toenmalige Romaanse talen, zelfs wanneer deze constructies apert 'verboden' waren in klassiek Latijn. Zoals:

sic (= zo, als volgt) werd gebruikt als 'ja'
Het aanwijzend voornaamwoord 'ille' (=die, dat) werd gebruikt als lidwoord

Verder kregen Latijnse woorden vaak een iets andere betekenis om Middeleeuwse maatschappelijke instituties aan te duiden. Voorbeeld: miles (soldaat) betekent in middeleeuwse teksten bijna altijd ridder. Ook werden er voor dergelijke instituties vaak Keltische en Germaanse leenwoorden ingevoerd, zoals "feodum" voor leen.

[bewerk] Uitspraak

Zie Latijnse uitspraak

[bewerk] Grammatica

Zie Latijnse grammatica

[bewerk] Gebruik van het Latijn (vroeger en nu)

Tot de achttiende eeuw bleef het Latijn de taal van (grote delen van) de wetenschap. In de wetenschap werd ook na de val van het Romeinse rijk het Latijn nog gebruikt. In de huidige tijd komt Latijn nog voor:

in wetenschappelijke termen
de officiële internationale namen van planten- en diersoorten (naar het voorbeeld van Linnaeus)
in de medische wetenschap (voor de namen van onderdelen van het lichaam)- het gaat dan in vele gevallen wel om verlatijnste Griekse termen
in de rooms-Katholieke kerk, die het Latijn nog steeds gebruikt als officiële taal voor veel documenten, en als liturgische taal bij veel rituelen, de bediening van de sacramenten en de viering van de mis.
in Wikipedia in het Latijn
in WikiWoordenboek in het Latijn (Victionarium)
als taal in Vaticaanstad

Zowel in Nederland als in Vlaanderen wordt het Latijn op school onderwezen: in Nederland op het gymnasium, in Vlaanderen in een aantal studierichtingen van het Algemeen secundair onderwijs.

Veel Nederlandse woorden hebben een Latijnse afkomst, al is het Nederlands een Germaanse taal. Voorbeelden zijn de namen van de maanden. Zie ook: Lijst van Latijnse begrippen in het Nederlands.

Er wordt wel beargumenteerd, dat het Latijn nog een levende taal is. Men zou bijvoorbeeld kunnen stellen dat het Latijn voortleeft in de Rooms-Katholieke liturgie en communicatie in het Vaticaan, of zelfs in moderne Romaanse talen zoals het Italiaans.

Het is nuttig om Latijn (samen met Grieks) te leren, bijvoorbeeld als je rechten of medicijnen wil gaan studeren. Je krijgt daardoor ook een beter inzicht in moderne talen (bijvoorbeeld over hoe ze grammaticaal opgebouwd zijn) en je leert meer over de Oudheid, wat je meer inzicht geeft in de geschiedenis. Bovendien wordt het leren van een oude taal als leuk beschouwd.

[bewerk] Gerelateerde onderwerpen

[bewerk] Externe links

Wikibooks heeft een cursus over dit onderwerp: Cursus Latijn (in opbouw)

Voor woordenboekinformatie, zie de pagina Latijn op WikiWoordenboek

Zie de Latijnse editie van Wikipedia

De Perseus-site omvat onder meer een uitgebreide databank met Latijnse teksten en Engelse vertaling en een zeer uitgebreid woordenboek Latijn/Engels - Engels/Latijn.
Ephemeris een Latijns dagblad
Latijn en Grieks.com Een uitgebreide site over Latijn en Grieks (op de middelbare school).

Indo-Europese talen > Kentum-talen > Italische en Romaanse talen >
Romaanse talen:	Italische talen:
Aragonees \| Aroemeens \| Arpitaans \| Asturisch (Leonees - Mirandees) \| Catalaans \| Corsicaans \| Dalmatisch \| Frans \| Galicisch \| Gascoons (Aranees) \| Istriotisch \| Istro-Roemeens \| Italiaans \| Ladino \| Mozarabisch \| Napolitaans \| Occitaans \| Portugees \| Retoromaans (Ladinisch - Friulisch) \| Roemeens \| Sardisch \| Spaans \| Venetiaans	Faliskisch \| Latijn \| Oskisch \| Umbrisch \| Zuid-Piceens

Categorieën: Dode taal | Italische taal | Latijn