Intelligent design
Intelligent design (Engels, wordt vertaald als "intelligent ontwerp", afgekort als ID) is een theorie die stelt dat bepaalde karakteristieken van het heelal en organismen het best worden verklaard als het werk van een intelligente "ontwerper". De theorie stelt zich daarmee onder meer op tegenover de evolutietheorie waarin de karakteristieken van organismen worden verklaard door ongeleide processen zoals natuurlijke selectie.
De naam intelligent design wordt ook metonymisch gebruikt voor de beweging die zich hard maakt voor het opnemen van bovenstaande theorie in het curriculum van scholen in de Verenigde Staten. Ook in andere landen heeft de theorie aanhangers, maar is er (nog) geen sprake van een georganiseerde beweging.
Inhoud |
[bewerk] De theorie in het kort
Eén van de kopstukken van intelligent design, William Dembski, heeft de centrale stelling van de theorie van intelligent design geformuleerd als: "Er bestaan natuurlijke systemen die niet voldoende kunnen worden verklaard in termen van ongeleide natuurlijke krachten en die eigenschappen hebben die we in elke andere omstandigheid aan intelligentie zouden toeschrijven."
Aanhangers van de theorie zien aanwijzingen voor "tekenen van intelligentie": fysieke eigenschappen die zonder (intelligent) ontwerp onmogelijk zouden zijn. Vaak genoemde tekenen zijn onherleidbare complexiteit (irreducible complexity) en specifieke complexiteit (specified complexity). Voorstanders van de theorie stellen dat levende systemen dergelijke eigenschappen hebben en concluderen daaruit dat minstens enkele onderdelen van het leven "ontworpen" zijn.
[bewerk] Concepten
[bewerk] Onherleidbare complexiteit
Het concept van "onherleidbare complexiteit" is naar voren gebracht door Michael Behe, die het definieert als: "..een systeem dat bestaat uit goed-passende samenwerkende onderdelen die elk bijdragen aan de basisfunctionaliteit en waarin het weghalen van één van de onderdelen tot gevolg heeft dat het systeem niet meer functioneert.".
Om duidelijk te maken wat hij bedoelt, gebruikt Behe het voorbeeld van de muizenval, bestaande uit een plankje, een metalen beugel, een veer, een grendel en een scharnierend stukje hout dat bij beweging de vergrendeling opheft. Alle onderdelen zijn noodzakelijk voor het functioneren van de muizenval, en als één van de onderdelen wordt verwijderd, werkt het geheel niet meer.
De stelling is dat dergelijke onherleidbare complexiteit niet door een evolutieproces kan ontstaan: in een proces van natuurlijke selectie kan een dergelijk systeem niet stap voor stap ontstaan, want alle onderdelen moeten aanwezig zijn voordat er een selectief voordeel is.
Als concrete voorbeelden van onherleidbare complexiteit worden genoemd: de zweepstaart van de bacterie E. coli, trilharen, het mechanisme van bloedstolling, de werking van het oog en het immuunsysteem. Tot nu toe is echter van alle voorbeelden die zijn aangedragen, aangetoond dat deze wel degelijk eenvoudigere voorgangers hebben gehad of in eenvoudiger vorm bestaan (zie voor meer informatie onder andere het artikel Irreducible complexity op de Engelse Wikipedia).
[bewerk] Specifieke complexiteit
Het concept van "specifieke complexiteit" is ontwikkeld en naar voren gebracht door de wiskundige William Dembski. Zijn argumentatie is dat als iets zowel complex als specifiek (betekenisvol) is, dat het dan aannemelijk is dat het ontworpen is. Een enkele letter van het alfabet is specifiek maar niet complex, een lange reeks willekeurige letters is complex maar niet specifiek. Een sonnet van Shakespeare is echter zowel complex als specifiek. Onderdelen van organismen kunnen hiermee worden vergeleken, bijvoorbeeld DNA dat de erfelijke code bevat.
Dembski definieert iets als complexe specifieke informatie als de kans dat het spontaan ontstaat kleiner is dan 1 op de 10150.
Er zijn diverse argumenten ingebracht tegen dit concept:
- Het concept is niet zinnig, de kans dat een oog ontstaat is niet te berekenen.
- Bekijk het als een loterij: de kans dat een bepaalde deelnemer de loterij wint is miniem, maar dat betekent niet dat er nooit iemand een loterij wint.
- Specifieke complexiteit is juist datgene wat er volgens de evolutietheorie wel ontstaat, er zijn diverse computermodellen die juist dat aantonen.
[bewerk] Intelligent design en creationisme
Intelligent design laat zich als theorie niet uit over de aard van de ontwerpende intelligentie. Veel aanhangers van deze visie vinden dat ze, ondanks het feit dat ontwerp creatie impliceert, niet bij de creationisten ingedeeld moeten worden. In de praktijk komt echter wel het gros van de ID-aanhangers in Amerika uit de conservatief-christelijke hoek, wat de suggestie zou kunnen wekken dat met "ontwerpende intelligentie" de christelijke God wordt bedoeld. De meeste Amerikaanse darwinisten stellen daarom dat ID een poging is om het creationisme via een achterdeur weer in het Amerikaanse onderwijs te krijgen en dat de ontkenning van de relatie met religie enkel een rookgordijn is om de strikte scheiding van kerk en staat in de VS te omzeilen. De rechter in Pennsylvania oordeelde in december 2005 dat Intelligent design niet op openbare scholen mag worden onderwezen vanwege het ontbreken van enige wetenschappelijke onderbouwing van deze theorie.
[bewerk] Intelligent design in Nederland
In juni 2005 verscheen het boek "Schitterend ongeluk of sporen van ontwerp?" onder redactie van Cees Dekker (hoogleraar aan de TU Delft), R. Meester en R. Van Woudenberg. Voor de publicatie van dit boek had Maria van der Hoeven, Nederlands minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een gesprek met Cees Dekker, en schreef in haar weblog naar aanleiding hiervan onder meer: "Als we erin slagen om wetenschappers van verschillende geloofsrichtingen met elkaar te verbinden, kan het [Intelligent design] uiteindelijk misschien zelfs wel worden toegepast op scholen en in lessen." Maria van der Hoeven beoogde daarmee een debat over intelligent design te laten voeren tussen wetenschappers en het onderwijsveld. Naar aanleiding van de betreffende tekst op de weblog werden zelfs Kamervragen gesteld.
Inmiddels heeft de Evangelische Hogeschool een symposium aan het onderwerp gewijd, en besteedt de publieke omroep (met name de EO en de VPRO) aandacht aan het onderwerp.
[bewerk] Parodieën
- In een reactie op het besluit van de regionale overheid Kansas om tijdens biologielessen naast de evolutieleer ook de theorie van het intelligent design te onderwijzen, heeft Bobby Henderson de theorie van het Vliegende Spaghettimonster op internet gelanceerd en een officiële brief naar de Kansas Board of Education gestuurd waarin hij eiste dat in de klas aan het geloof in het Vliegende Spaghettimonster evenveel tijd zou worden besteed als aan de christelijke en andere scheppingsverhalen.
- Een andere parodie is de theorie van Intelligent Falling als vervanging voor de natuurkundige wetten van de zwaartekracht.
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Externe links
- Discovery Institute, de belangrijkste voorstander van intelligent design
- Intelligent Design Network
- Devolution Artikel in de New Yorker waarin betoogd wordt dat intelligent design "junk science" is (mei 2005).
- "Bewijzen zat voor de evolutietheorie — over creationisme en intelligent design" (SKEPP)
- Over de evolutietheorie, intelligent design en actualiteit
[bewerk] Betreffende Maria van der Hoeven en Intelligent Design
- Weblog Maria van der Hoeven, tekst van 1 maart 2005, waar mee het begon.
- Kamervragen door Margot Kraneveldt (LPF), 27 april 2005 met antwoorden van Maria van der Hoeven op 29 april. (PDF)
- Noorderlicht, dossier over de kwestie rond Intelligent Design in 2005
