De Stijl
De Stijl was een Nederlandse kunstbeweging die in 1917 te Leiden werd opgericht. De belangrijkste leden waren Theo van Doesburg, Piet Mondriaan, Bart van der Leck, Gerrit Rietveld, Georges Vantongerloo en J.J.P. Oud. De kunst van De Stijl wordt gekenmerkt door het gebruik van de primaire kleuren, gecombineerd met zwart, wit en grijs en rechte lijnen. De leden van De Stijl zochten naar een pure representatie van de werkelijkheid om zodoende een universele stijl te scheppen. De ideeën werden gecommuniceerd via een gelijknamig tijdschrift.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
[bewerk] Vroege geschiedenis
Aan het begin van de twintigste eeuw gebeurde er veel in de kunst: sinds de impressionisten een revolutie veroorzaakten met hun nieuwe blik op de schilderkunst volgden vele stromingen elkaar op. Rond 1910 was vooral het kubisme een belangrijke en invloedrijke stroming. Ook in Nederland was er sprake van een grote interesse in 'nieuwe kunst'.
In 1914 brak de Eerste wereldoorlog uit, Nederland bleef neutraal, wat betekende dat veel Nederlandse kunstenaars het land niet uit konden en bijvoorbeeld niet naar Parijs konden gaan, op dat moment het hart van de internationale kunstwereld.
In deze tijd begon Theo van Doesburg met het zoeken naar kunstenaars voor het oprichten van een tijdschrift en bijbehorende kunstbeweging. Van Doesburg was een kunstschilder, schrijver, dichter en recensent die meer succes had met schrijven over kunst dan als zelfstandig kunstenaar. Behalve kunstenaar was Van Doesburg ook bijzonder goed in het leggen van contacten: door zijn extravagante manier van doen leert hij veel mensen kennen in het kunstcircuit. In de huidige tijd zouden we hem waarschijnlijk een uitstekend netwerker noemen.
[bewerk] Oprichting
Rond 1915 begint Van Doesburg de kunstenaars te ontmoeten die uiteindelijk de oprichters van het op dat moment nog naamloze tijdschrift zouden worden. Piet Mondriaan leert hij kennen via een expositie in het Stedelijk Museum. Hij ontmoet ook Bart van der Leck, J.J.P. Oud en Vilmos Huszàr, een Hongaars kunstenaar. Uiteindelijk richt hij met deze kunstenaars, en de dichter Anthony Kok in 1917 De Stijl op.
In de eerste jaren was de groep nog redelijk homogeen en publiceerde men regelmatig 'manifesten' die werden ondertekend door leden van de groep. De sociaal-economische omstandigheden van de tijd waren een belangrijke inspiratiebron voor hun ideeën. Bij de architectuur stond men direct onder invloed van Berlage en Frank Lloyd Wright.
[bewerk] Ideeën en principes
In het algemeen streefde men naar een zo groot mogelijke eenvoud en abstractie. Zowel in de architectuur als in de schilderkunst kwam men tot abstracte composities. De kleuren werden daarom beperkt tot de primaire kleuren rood, geel en blauw. Tevens werden zwart, wit en grijs gebruikt. De ideeën van de groep worden ook wel aangeduid met de naam Nieuwe Beelding of Neo-plasticisme, een term die Mondriaan gebruikte voor een boek met zijn ideeën.
[bewerk] Veranderingen in het begin van de jaren 20
Rond 1921 begon het karakter van de groep te veranderen. Na Van Doesburgs medewerking aan het Bauhaus in 1921 kwamen er andere invloeden. Deze invloeden waren voornamelijk die van Malewitsj en het Russisch constructivisme. Niet alle leden waren het hier mee eens: in 1923 brak Mondriaan met Van Doesburg en kwamen er veel nieuwe 'leden' bij De Stijl. Ook de invloed van het Dadaïsme, zoals de gedichten van I.K. Bonset en de 'anti-filosofie' van Aldo Camini, werden niet altijd op prijs gesteld. Pas na de dood van Van Doesburg bleek dat deze twee heren alteregos van hem waren.
[bewerk] Na de dood van Van Doesburg
Theo van Doesburg overleed in 1931 te Davos. Zijn vrouw Nelly beheerde zijn nalatenschap.
Omdat Van Doesburg de centrale spil was van de groep hield De Stijl dan ook op te bestaan. De kunstenaars hielden wel contact, maar zonder een centraal figuur bleek De Stijl niet meer te kunnen voortbestaan. Vaak wordt gedacht dat de kunstenaars van De Stijl een hechte groep waren: dit is echter maar de vraag. De kunstenaars kenden elkaar uiteraard wel, maar het grootste deel van de communicatie verliep via briefcontact. Mondriaan en Rietveld hebben elkaar bijvoorbeeld nooit ontmoet.
Veel van de kunstenaars bleven de grondgedachten achter de beweging echter wel trouw, ook na 1931. Rietveld bleef bijvoorbeeld meubels maken volgens de beginselen van De Stijl. Mondriaan bleef in dezelfde stijl werken als waarmee hij begon rond 1920. Van der Leck greep echter al vrij snel na zijn vertrek in 1917 terug naar figuratieve composities.
In de muziek is de invloed van De Stijl alleen van belang geweest op het werk van de componist Jacob van Domselaer. Hij maakte tussen 1913 en 1916 zijn Proeven van Stijlkunst, geinspireerd op de kunst van (voornamelijk) Mondriaan. Van Domselaer is tijdens zijn leven relatief onbekend gebleven en speelde geen grote rol binnen de Stijl-groep.
[bewerk] Invloed op de architectuur
De invloed van De Stijl op de architectuur is tot ver na 1931 groot geweest. Onder meer Ludwig Mies van der Rohe was een van de belangrijkste aanhangers van de principes en Rietveld bouwde tussen 1923 en 1924 het Rietveld-Schröderhuis, het enige bouwwerk dat volledig volgens de principes van De Stijl is neergezet. Twee fraaie voorbeelden van J.J.P. Oud zijn te vinden in Rotterdam: café De Unie aan de Mauritsweg en de directiekeet in het Witte Dorp.
[bewerk] De Stijl tegenwoordig
De Stijl wordt tegenwoordig gezien als een van de meest belangrijke Nederlandse bijdrages aan de kunst. De ironie is dat de leden van De Stijl een 'internationale stijl' wilden scheppen terwijl door veel mensen De Stijl juist als typisch Nederlands wordt gezien. De werken van de leden van De Stijl zijn over de wereld verspreid maar er worden regelmatig Stijl-tentoonstellingen georganiseerd. De belangrijkste musea voor Stijl-kunstwerken zijn waarschijnlijk het Gemeentemuseum in Den Haag, die de grootste collectie van Mondriaans schilderijen ter wereld bezit, en het Stedelijk Museum te Amsterdam waar ook veel kunstwerken van Rietveld en Van Doesburg te zien zijn. Veel van Rietvelds werken zijn ook te zien in het Centraal Museum in Utrecht, dat ook het Rietveld-Schröder huis beheert.
[bewerk] Overzicht van kunstenaars van De Stijl
Deze lijst is niet compleet. Aangezien veel kunstenaars een los/vast-verband hadden binnen De Stijl is het moeilijk om een goed overzicht te krijgen van mensen die een bijdrage hebben geleverd.
- Max Bill (1908 – 1994)
- Ilya Bolotowsky (1907 – 1981)
- Burgoyne Diller (1906 – 1965)
- Theo van Doesburg (1883 – 1931)
- Cornelis van Eesteren (1897 - 1981）
- Jean Gorin (1899 – 1981)
- Robert van't Hoff (1887 - 1979）
- Vilmos Huszàr (1884 - 1960)
- Anthony Kok (1882 - 1969)
- Bart van der Leck (1876 – 1958)
- Piet Mondriaan (1872 – 1944)
- Marlow Moss (1890 – 1958)
- Amédée Ozenfant (1886 – 1966)
- Gerrit Rietveld (1888 – 1964)
- Georges Vantongerloo (1886 – 1965)
- Jan Wils (1891 - 1972)
[bewerk] Literatuur
Over De Stijl en de individuele leden is veel literatuur verschenen, voornamelijk in het Engels en het Nederlands. Hieronder een klein overzicht. Veel informatie is ook te vinden in biografieeën van de individuele leden, zoals de Catalogue raisonné (Joosten en Welsh, Blaricum: V+K Publishing, 1998) van Mondriaan en de grote catalogus van werken van Van Doesburg.
- Blotkamp, Carel (ed.): De beginjaren van De Stijl 1917-1922 (Utrecht: 1982, Reflex)
- Blotkamp, Carel (ed.): De Vervolgjaren van De Stijl 1922-1932 (Amsterdam: Veen, 1996)
- Jaffé, H.L.C. De Stijl, 1917-1931, The Dutch contribution to modern Art, 1e dr. (Amsterdam: J.M. Meuelenhoff, 1956)
- Jaffé, H.L.C. De Stijl. (1e dr.). Amsterdam: J.M. Meulenhoff. (Niet te verwarren met het hoofdwerk over De Stijl, ook van Jaffé. Dit is slechts een kleine samenvatting)
- Overy, Paul. De Stijl, 1e dr. (London: Studio Vista, 1969)
- White, Michael: De Stijl and Dutch modernism (Manchester [etc]: Manchester University Press, 2003)
[bewerk] Wetenswaardigheid
- De Amerikaanse band The White Stripes noemde haar tweede album De Stijl. Dit omdat de twee leden van The White Stripes, Jack White en Meg White, deze stroming als inspiratie voor hun muziek gebruikten. Toen de White Stripes in Nederland waren voor een concert hebben ze ook het Rietveld-Schröderhuis bezocht.
- Het derde bedrijf van de opera De Materie van de Nederlandse componist Louis Andriessen heet De Stijl, en heeft Mondriaan en De Stijl als onderwerp. De structuur van het stuk is gebaseerd op het schilderij Compositie met rood, geel en blauw (1927) van Mondriaan.
[bewerk] Verwante design stromingen en stijlen
De Stijl design is familie van onder andere de volgende design stromingen en stijlen:
[bewerk] Externe link
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie De Stijl van Wikimedia Commons. |
