Archimedes

Archimedes van Syracuse (Grieks: Αρχιμήδης ) (287 - 212 v. Chr.) was de grootste en beroemdste wis- en natuurkundige uit de Hellenistische Oudheid.

• Hij vond een goede benadering van π (pi) (223/71 < π < 22/7, » 3.1418) en berekende veel oppervlakten en volumes van diverse meetkundige figuren. Hiervoor gebruikte hij de uitputtings- of exhaustie-techniek. Deze techniek zou uitgevonden zijn door Eudoxus van Cnidus, maar Archimedes behaalde de beste resultaten. Archimedes zou voor zijn techniek een 96-hoek gebruikt hebben.
• Axioma van Archimedes:
  • Als a < b, dan bestaat er een natuurlijk getal n zodat a.n > b
• Wet van Archimedes:
  • Een geheel of gedeeltelijk in een vloeistof gedompeld lichaam ondervindt een opwaartse kracht die gelijk is aan het gewicht van de verplaatste vloeistof.
• Het getal van het zand: Dit is een methode om zeer grote getallen te kunnen noteren. De Griekse en Latijnse noteringswijze had immers nog geen oplossing om hoge getallen te noteren.
• De uitvinding van de schroef van Archimedes wordt ook aan Archimedes toegeschreven.
• Daarnaast zou hij als ingenieur een schip van 130 meter gebouwd hebben en het eigenhandig te water hebben gelaten via een systeem van tandraderen en katrollen.

[bewerk] Beknopte biografie

Archimedes werd geboren in Syracuse in 287 v. Chr. Hij was de zoon van de sterrenkundige Phidias, en behoorde tot de familie van Hiëro II, tiran van Syracuse. Zoals veel andere mensen van zijn tijd die kennis zochten en wilden studeren werd hij aangetrokken door de kennis en de roem van de wetenschappers in de hellenistische en kosmopolitische hoofdstad van Egypte en tevens 'universiteitsstad' Alexandrië met zijn befaamde bibliotheek. Archimedes ging er onder andere wiskunde studeren met de leerlingen van Euclides. Hij leerde er ook Eratosthenes kennen. Waarschijnlijk heeft hij hier ook het principe van zijn waterschroef ontdekt of, als het al bestond, verder geperfectioneerd. Deze wordt nog steeds in Egypte gebruikt om de akkers te bevloeien.

Na zijn studies keerde hij naar Syracuse terug, en legde zich toe op alle onderdelen van de wiskunde en de fysica, van de abstracte mathematica tot de praktische mechanica. Zover is overgeleverd is Archimedes gedurende de rest van zijn leven nooit meer naar Alexandrië gereisd maar hij onderhield wel een levendige schriftelijke correspondentie met de geleerden en filosofen die er werkten. De resultaten van zijn onderzoeken schreef Archimedes neer in een reeks monografieën, die opvallen door klaarheid, eenvoudige zegging, diepgang en oorspronkelijkheid. Tien van deze monografieën zijn bewaard gebleven.

De ontdekking van de naar hem genoemde wet (zie hoger) stelde hem in staat te bewijzen dat een gouden kroon van Hiëron door de edelsmid was vervalst door toevoeging van zilver. Een anekdote vertelt dat hij, toen hij het theoretische bewijs had gevonden toen hij in bad zat, enthousiast uit bad sprong en naakt de straat op liep en schreeuwde: "Eureka, eureka!" = "Ik heb het (gevonden), ik heb het (gevonden)!"

Voor de grote massa van zijn tijdgenoten was Archimedes echter voornamelijk de uitvinder van allerhande oorlogs- en andere tuigen, apparaten, hijskranen en katrollen.

In de Eerste Punische Oorlog koos Syracuse de zijde van de Romeinen. Toen echter Hieron II stierf koos zijn opvolger de zijde van Carthago en bij de Tweede Punische Oorlog werd Syracuse prompt belegerd door de Romeinen. Archimedes vervaardigde verschillende oorlogsmachines om de belegeraars buiten de deur te houden en wist zo een hele tijd de stad ondoordringbaar te houden maar tenslotte werd de stad in 212 v. Chr. toch ingenomen Bij de inname van Syracuse werd hij door een overijverige maar onnadenkende Romeinse soldaat gedood in volle denkwerk. Een anekdote opgetekend door Plutarchus en later Livius vertelt dat Archimedes een wiskundig cirkeldiagram in het zand of op de vloer had getekend en hierover aan het denken was. De soldaat kwam binnen en liep over de tekening. Archimedes riep verstrooid: 'verstoor mijn cirkels niet!'. Hierop ontstak de soldaat in woede en doodde met zijn zwaard de hoogbejaarde Archimedes. Dit werd overigens zeer betreurd door de Romeinse bevelvoerder Marcellus die opdracht had gegeven Archimedes levend gevangen te nemen om hem mee te nemen naar Rome. Hij was namelijk een groot bewonderaar van hem. In plaats van Archimedes naar Rome te sturen werden nu alleen zijn geschriften en de in zijn opdracht vervaardigde natuurkundige modellen verzameld, waaronder het eerste bekende planetarium, en naar Rome gestuurd. Volgens verscheidene berichten van kroniekschrijvers waren dezen daar nog lang te bezichtigen.

Archimedes lichaam werd begraven op de grote begraafplaats van Syracuse en nog eeuwen later werd zijn graf aan toeristen getoond. Zo is er een verslag bekend van Cicero die op zoek was naar het graf toen hij Questor van Sicilië was. Op het graf stond een cilinder in een bol. Volgens Archimedes was zijn belangrijkste ontdekking de verhouding tussen cilinder en bol. Na Archimedes' dood bleek overigens dat hij vaak had nagelaten de principes van zijn uitvindingen in geschriften vast te leggen. Daaruit blijkt hoezeer Archimedes zich slechts inspanningen wilde getroosten voor het louter theoretische en speculatieve, en geen belang hechtte aan wat hem baat of voordeel had kunnen brengen. Archimedes beschouwde zijn werk waarschijnlijk alleen als een aangenaam tijdverdrijf of als 'hobby'. In de Oudheid stond namelijk het praktische handwerk van de ambachtsman of 'ingenieur' of 'technicus' in laag aanzien en een 'heer van stand' hield zich daar verre van.

[bewerk] Externe links

Archimedes 'homepage' met links naar zijn overgeleverde geschriften