Alfred Wegener

From Wikipedia

Alfred Wegener

Alfred Lothar Wegener (* 1. November 1880 in Berlin, † November 1930 in Gröönland) weer en düütsch Meteoroloog, Polar- un Eerdwetenschoppler.

Alfred Wegener weer dat jüngste vun fief Kinner vun en Paster. Sien Vader weer Dr. phil. Richard Wegener, Theoloog un Lehrer för ole Spraken an't Gymnasium zum Grauen Kloster. De Leev to de Natur wörr in de Kinner woll weckt, as de Familie 1886 dat Gootshuus vun de ole Glashütt in Zechliner Hütte bi Rheinsberg as Feriendomizil kööp un later dor ok wahnen dei. Dat Gymnasium sloot he as de Best ut de Klass af. He studeer denn vun 1900 bet 1904 Physik, Meteorologie un Astronomie in Berlin, Heidelberg un Innsbruck. 1902 bet 1903 weer Wegener Assistent an de Volkssteernwart „Urania“ in Berlin. Siene Dokterarbeid schreev he in Astronomie, aver he konzentreer sik denn mehr op de Meteorologie un Physik. He dach, dat dat in de Astronomie nich mehr veel uttoforschen geev, un he arger sik, dat de Astronoom jümmer an sienen Beobachtensoort bunnen is.

1905 wörr Wegener Assistent an't Aeronautische Observatorium Lindenberg/Beeskow bi Berlin. He arbeid dor tohoop mit sien twee Johr ölleren Broder Kurt, de ok Naturwetenschopler weer un de mit em dat Intresse för Meteorologie un Polarforschen deel. Bi ehr Ballonfohrten, üm an de Atmosphäär to forschen, stellen de Wegener-Bröder an'n 5. April bet 7. April 1906 mit 52 Stünnen en ne'en Duerrekord för Ballonfohrers op. In't lieke Johr weer Alfred Wegener bi de eerste vun alltohoop veer Gröönlandfohrten dorbi. Baas vun de Expeditschoon weer de Dään Ludvig Mylius-Erichsen. Wegener bo en eerste meteoroloogsche Statschoon an Land bi Danmarkshavn op.

Nodem he 1908 trüch weer, weer he bet to'n Begünn vun den Eersten Weltkrieg Privatdozent in Marburg. 1909 bet 1910 arbeid he an sien Book „Thermodynamik der Atmosphäre“, in dat he al eerste Gedanken to de Kontinentaldrift opschreev. In disse Tiet dreep he ok de Dochter vun den bekannten Meteoroloog Wladimir Köppen, Else, de 1913 siene Fru wörr un weer bi sien twete Gröönlandfohrt dorbi. De Kriegsinsatz vun Wegener an de Front duer blots en poor Maanden. He wörr sehrt un wörr denn bi'n Heerswederdeenst insett. 1915 schreev he sien Book „Die Entstehung der Kontinente und Ozeane“. Na den Krieg arbeid he bi de Düütsche Seewart in Hamborg as Meteoroloog.

1919 bet 1923 arbeid Wegener an sien Book „Die Klimate der geologischen Vorzeit“. 1924 kreeg he enen Lehrstohl för Meteorologie un Geophysik in Graz. 1929 möök he sien drütte Reis na Gröönland, de he eenzig möök, üm sik för de Expeditschoon een Johr later to rüsten. He wull en ne'en Propellersleden utproberen. Bi de veerte Fohrt bleev Wegener, wohrschienlich üm den 15. November 1930, dood, as he versöök, ene Forschensstatschoon mit Levensmiddel to versorgen. De Expeditschoon wörr vun sienen Broder wiederföhrt. An'n 12. Mai 1931 wörr sien Graff in't Gröönlandies funnen.

De gröttste Spood vun Wegener weer de Theorie vun de Kontinentaldrift. He weer nich de Eerste, de seeg, dat de Verloop vun de afrikaansche West- un de süüdamerikaansche Oostküst liek weer. He kunn aver siene Theorie vun de Eerdplatten, de sik bewegen, ok dör geoloogsche Ünnersöken ünnermuern. He wüss aver noch nix vun de Konvekschoonsströmen binnen de Eer un föhr de Drift vun de Eerdplatten op Zentrifugal- un Tiedknööv trüch, de aver dorför veel to swach sünd. Siene Theorie weer sienen Leevdaag jümmer ümstreden un weer na sienen Dood vergeten. Eerst wiedere Ünnersöken na den Tweten Weltkrieg wiesen na, dat siene Theorien stimmen, un af de 1970er Johren weer de Plattentektonik in de Wetenschop allgemeen good leden.

Blangenbi forsch Wegener vör allen op dat Rebeet vun de Meteorologie, sünnerlich de Physik vun de Atmosphäär. He ünnersöök dat Opkamen vun Wulken un Tromben as ok de Tohoopsetten vun de Luft in högere Atmosphärenschichten. En Meteorit, de 1916 in Hessen dolkeem, möök Wegener, sik mit Meteoritenkraters utenannertosetten un he schreev en Text över dat Opkamen vun de Maandkraters. Dorin harr he de Idee, dat de Maandkraters in de Mehrtall vun Meteoriten produzeert wörrn, en Ansicht, de ok ehr Tiet vörut weer.