Cestyll y Tywysogion Cymreig
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Roedd uchelwyr a thywysogion Cymru wedi dechrau codi cestyll cyn i'r Normaniaid ddod i Gymru. Roedd y cestyll cynnar yn eithaf syml ond o'r 11eg ganrif ymlaen, dan bwys yr ymosodiadau Normanaidd, dechreuodd y tywysogion godi cestyll mwy sylweddol a chwareai rhan bwysig ym mywyd Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Cestyll Tywysogion Gwynedd
Cafodd y rhan fwyaf o'r cestyll hyn eu codi gan Dywysogion Gwynedd. Mae'r rhestr yn cynnwys ambell gastell o darddiad Normanaidd a feddianwyd ac a addaswyd gan y tywysogion. Nid yw'n cynnwys cestyll yn y canolbarth a'r de a feddianid o bryd i'w gilydd gan Llywelyn Fawr neu Llywelyn ap Gruffudd.
- Castell Caergwrle
- Castell Carndochan
- Castell Carn Fadryn
- Castell Prysor
- Castell y Bere
- Castell Cricieth
- Castell Cynfael
- Castell Degannwy
- Castell Dinas Brân (hefyd ym meddiant Powys)
- Castell Dinbych
- Castell Deudraeth
- Dinas Emrys
- Castell Dolbadarn
- Castell Dolforwyn
- Castell Dolwyddelan
- Castell Ewloe
- Castell Llanrhystud
- Tomen y Rhodwydd
Mae lleoliad a bodolaeth castell Llywelyn ap Gruffudd yn Abergwyngregin yn destun dadleuol (gweler Twr Celyn).
Yn ogystal ceir sawl castell nad oes sicrwydd am ei leoliad heddiw, e.e. y castell a godwyd gan Owain Gwynedd yng Nghorwen yn 1165 a Plas Crug, a oedd efallai y castell a godwyd gan Llywelyn Fawr yn Aberystwyth yn 1208.
[golygu] Cestyll Tywysogion Deheubarth
- Castell Aberdyfi
- Castell Aberteifi
- Castell Carreg Cennen
- Castell Dinefwr
- Castell y Dryslwyn
- Castell Nefern
- Castell Newydd Emlyn
- Castell Rhaeadr
- Castell Trefilan
- Castell Ystradmeurig
[golygu] Cestyll Tywysogion Powys
- Castell Bodyddon
- Castell Caereinion
- Castell Cymer
- Castell Dinas Brân (hefyd ym meddiant Gwynedd)
- Castell Mathrafal
- Castell Tafolwern
- Castell y Trallwng
[golygu] Cestyll tywysogion llai
- Castell Aberafan
- Cae Castell
- Castell Bolan
- Castell Du
- Castell Meredydd
- Castell Nos
- Castell Gelligaer
- Castell Morgraig
- Plas Baglan
[golygu] Llyfryddiaeth
- Richard Avent, Cestyll Tywysogion Gwynedd (Caerdydd, 1983). ISBN 0116711345
- Paul R. Davis, Castles of the Welsh Princes (Abertawe, 1988). ISBN 071540699X
