Polonya

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Polonya Cumhuriyeti
Rzeczpospolita Polska


(Polonya bayrağı)	(Polonya arması)

Resmi dil

Lehçe²

Başkent

En büyük şehir

Devlet başkanı

Başbakan

Yüzölçümü
- Toplam
- Su %'si

Ülkeler arasında 68'inci
312.685 km²
%2,6

Nüfus
- Toplam (2005)
- Nüfus yoğunluğu

Ülkeler arasında 31'inci
38,635,144
123,5/km²

GSMH
- Toplam
- Kişi başına GSMH

(Satın alma gücü 2005 tahmini)
473,8 milyar $ (Ülkeler arasında 23'üncü)
12.264 $ (Ülkeler arasında 50'nci)

UN HDI

Ülkeler arasında 37'nci

Hrıstiyanlığı kabul
-Tarih

Mieszko I
966

Bağımsızlık
-Kazanılması
-Yeniden kazanılması

10. yüzyıl
11 Kasım 1918

Para birimi

złoty (PLN)

Saat dilimi
- Yazları

CET (UTC+1)
CEST (UTC+2)

Ulusal marş

Mazurek Dąbrowskiego

İnternet alan adı

.pl

Uluslarası arama kodu

¹ Ayrıca bkz. Polonya'nın gayriresmi sloganları.
² Beyaz Rusça, Kasub dili, Almanca ve Ukrayna dili beş idari birimde kullanılmaktadır. Ancak resmi dil statüsünde değildirler

Polonya Cumhuriyeti, ya da kısaca Polonya, kuzeyinde Baltık Denizi ve Rusya, doğusunda Litvanya, Beyaz Rusya ve Ukrayna, güneyinde Çek Cumhuriyeti ve Slovakya, batısında ise Almanya ile çevrelenmiştir.

[değiştir] Coğrafi Bilgiler

Yüzölçümü 312.685 kilometre karedir. Uzun ve sert kışlarla karakterize olan kıtasal iklim görülür. Yağış oranı orta düzeydedir ve yaz aylarında maksimum düzeyine ulaşır. Varşova'da ısı Ocak ayında ortalama -4,3 C, Haziran aylarında 17,9 C düzeyindedir. Yıllık yağış miktarı 465 milimetredir.

[değiştir] Demografik Yapı

2005 yılının Ocak ayı verilerine göre nüfusu 38.635.144'tür. Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı şu şekildedir:

15-64 yaş: % 70,3 (erkek 13.506.153/kadın 13.638.265)
65 yaş ve üstü: % 13 (erkek 1.912.431/kadın 3.108.260)

Yıllık nüfus artış hızı % 0,03'tür.

[değiştir] Siyasi Yapı

Yönetim şekli cumhuriyettir. Cumhuriyetin ilan ediliş tarihi 11 Kasım 1918'dir.

Cumhurbaşkanı: Lech Kaczynski (23 Ekim 2005'ten beri)

1 Ocak 1999 tarihinde yapılan idari reformla daha önce 49 idari bölgeye ayrılmış Polonya, 16 il biçiminde idari bölgelere ayırmıştır. Bu iller Dolnoslaskie, Kujawsko-Pomorskie, Lodzkie, Lubelskie, Lubuskie, Malopolskie, Mazowieckie, Opolskie, Podkarpackie, Podlaskie, Pomorskie, Slaskie, Swietokrzyskie, Warminsko-Mazurskie, Wielkopolskie, Zachodniopomorskie'dir.

Sözleri J. Wybicki tarafından yazılıp M. Oginski tarafından bestelenmiş olan "Dabrowski'nin Mazurka"sı "Jeszcze Polska nie zginela" (Polonya Daha Ölmedi) marşı, Polonya'nın ulusal marşıdır.Milli sembolü Beyaz Kartaldır. Milli rengi kırmızı ve beyazdır.

[değiştir] Ekonomi

1990'ların başından beri istikrarlı bir ekonomik liberalizasyon politikası izleyen Polonya, geçiş süreci ekonomileri arasında bir başarı örneği olarak öne çıkmaktadır. Buna rağmen, Polonya ekonomisinin gelişimi için başta işsizlik oranının düşürülmesi olmak üzere atılması gereken birçok adım bulunmaktadır.

Devletin sahibi olduğu küçük ve orta ölçekli işletmelerin özelleştirilmesi, yeni firmaların kuruluşunu düzenleyen liberal bir kanunun kabul edilmesi özel sektörün gelişimini teşvik etse de, süregelen yosuzluklara ilaveten yasal ve bürokratik engellerin bulunması özel sektörün daha da gelişmesini baltalamaktadır. Tarım sektörü, işçi fazlası, verimsiz küçük tarlalar ve yatırım eksikliği nedeniyle gelişememektedir. Kömür, çelik, demiryolları ve enerji gibi "hassas sektörlerin" yeniden yapılandırılması ve özelleştirilmesi süreci başlatılsa da, bu süreç yavaş işlemektedir. Sağlık, eğitim, emeklilik sistemi ve devlet yönetiminde yapılan reformlar devlet bütçesine beklenenden daha fazla yük getirmiştir.

Kamu maliyesinin gelişimi kamu iktisadi teşekküllerinden kaynaklanan kayıpların azaltılmasına, kayıtdışı ekonominin kayıt altına alınmasına ve vergi reformu gerçekleştirilmesine bağlı gözükmektedir. Polonya Hükümeti, 2004 yılında kamu harcamalarını 2007 yılına kadar yaklaşık olarak 17 milyar ABD Doları azaltmaya yönelik bir ekonomik paket yürürlüğe koymuştur.

Polonya 2004 yılı Mayıs ayında Avrupa Birliği'ne (AB) üye olmuştur. 2004 yılında Polonya'nın AB ülkelerine olan ihracatında yaşanan artış ülkenin büyümesine katkıda bulunmuştur. Polonya 2006 yılına kadar AB fonlarından yaklaşık olarak 13.5 milyar ABD Doları katkı sağlayacaktır.

2004 Yılı Ekonomik Verileri

Para Birimi: PLN-Zloty
GSMH: 299.5 milyar ABD Doları
GSMH'nin Sektörel Dağılımı: Tarım % 2,9, Sanayi % 31,3, Hizmetler % 65,9
Kişi Başına GSMH: 7.840 ABD Doları
Yıllık Büyüme Hızı: % 3.2
Enflasyon Oranı: % 2.1 (tüketici fiyatları endeksine göre)
Çalışan İşgücü: 17,02 milyon
İşsizlik Oranı: % 17,6
İhracat: 89.34 milyar ABD Doları
İthalat: 100.90 milyar ABD Doları
Toplam Dış Borç (Kamu ve özel): 126.91 milyar ABD Doları

[değiştir] Din

16./17.

Polonya Avrupa'nın en dindar ülkesidir. Katolik olduğunu söyleyenler %90'a, düzenli olarak Kiliseye gittiğini beyan edenler %80'e ulaşmaktadır. Polonya Meclisi (Sejm) Başkan kürsüsünün arkasında Haç vardır. Anayasa'da ilgili her bölümde Katolikliğe atıf vardır. Bu anlamda, Katoliklik devletin resmi dini olarak kabul edilmektedir de denebilir. Kilise, devlet, siyaset ve toplum hayatında gerektiğinde kullandığı ciddi bir nüfuza sahiptir. Bazı Katolik papaz ve gruplar siyasete açıkça girmekte ve bugünkü koalisyon iktidarının en büyük ve en küçük partilerini desteklemektedir. Bugün Polonya'da hiçbir kişi veya resmi veya özel kurumun Katolikliği açıkça reddetmesi ya da eleştirmesi düşünülmemelidir. Kilise ile açıkça ters düşen bir partinin siyasi yaşamda yer sahibi olması neredeyse imkansızdır. Papa II. Jean Paul'e incitici eleştriler yönelten bir gazeteci Mahkeme tarafından mahkum edilmiştir. resmi kurumun Devlet ile Kilise ilişkisini 1989 yılı yasaları düzenlemektedir. Söz konusu yasalar, inanç özgürlüğünü garanti altına almakta, Roma Katolik Kilisesi'nin radyo ve televizyon programları yapmasına, ayrıca okul, hastane ve tarihi değeri olan binaları işletmesine izin vermektedir. Lublin Katolik Üniversitesi ve Varşova İlahiyat Akademisi dışında birçok üniversite ve eğitim kurumunda ilahiyat bölümleri vardır. 28 Temmuz 1993 tarihinde hükümet, Başpiskoposluk ile aralarındaki karşılıklı ilişkileri düzenleyen bir Konkordato imzalamış, söz konusu anlaşma üzerinde 5 yıl görüşmeler yapıldıktan sonra Parlamento tarafından yasallaştırılmıştır. Varşova Başpiskoposu, aynı zamanda Polonya Başpiskoposu'dur (ki 1981'den bu yana bu görevi Kardinal Józef Glemp yürütmektedir). Dini başkent Gniezno'dur ve bu kentin piskoposu doğrudan başpiskopos unvanı alır. 1978 yılı Ekim ayında, Krakov Piskoposu, kardinal Karol Wojtyła (Karol Voytıua), II. Jean Paul (ikinci Jan Pol) adı ile Papa seçilmiştir. Wojtyła, 2005 yılında ölmüştür.

[değiştir] Kültür ve Sanat

Polonya'nın unlu taki tasarimcilari Jacek Byczewski, Jan Suchodolski, Piotr Małysz, Krzysztof Ginko, Maryla Dubiel, Jan ve Alicja Wyganowski, Marcin Gronkowski, Jakub Zeligowski, Piotr Modliński ve diğerleri modern gümüş takı tasarımında cagdas sanatin dunyaca taninmis sanatcilaridir. Gümüşe istedikleri rengi ve sekli vererek yapmis olduklari takilarla ulkeler arasi fuar ve yarismalarda pek cok odul almis ve unutulmayacak eserler yaratmislardir.

Varşova'da bulunan Galeri Constantinopol 2005 yılından itibaren Polonyanin modern sanatcilarini takdim edip ve eserlerini satışa sunmaktadır. Sanatçıların kendi dizaniyla yapmis oldugu gumus takilar Polonya’da ve yurt dışında satışa sunulmaktadir.